Spring naar inhoud
  • ‘Troostrijk en verfrissend.’
    Annegreet van Bergen
  • ‘Zeldzame journalistieke klasse.’
    Frénk van der Linden
  • ‘Elke pagina werkt heilzaam.’
    Lisanne van Sadelhoff
  • ‘Dicht op de huid, zonder dat de lezer zich een voyeur voelt.’
    Clairy Polak

Wie sterft, verdwijnt van de aardbodem. Wat achterblijft, zijn de spullen. Wat zeggen die spullen over ons?

Toen de Brabantse Jo van Overdijk 18 jaar was, had ze minder dan vijftig bezittingen. Toen ze op 90-jarige leeftijd overleed, waren dat er meer dan tienduizend.

Aan de hand van een doorsnee nalatenschap vertelt journalist Dick Wittenberg niet alleen een aangrijpende familiegeschiedenis, maar laat hij ook zien hoe Nederland de afgelopen eeuw ingrijpend veranderde.

Over Dick Wittenberg

Foto: Frank Ruiter

Dick Wittenberg is journalist, schrijver en meesterverteller van grote verhalen over alledaagse gebeurtenissen. Zijn werk voor NRC Handelsblad is veelvuldig bekroond, nu schrijft hij voor De Correspondent.

In 2008 won hij met Jan Banning de Bob den Uyl Prijs voor Binnen is het donker, buiten is het licht en in 2015 schreef hij de boeken Prikkeldraad en Het gezicht van de armoede.

Nooit meer een boek van ons missen?

Met een boekenlidmaatschap van De Correspondent heb je al onze boeken als eerste in huis. Automatisch en zonder verzendkosten.

En je draagt bij aan:

  • Onafhankelijke onderzoeksjournalistiek
  • Duurzaam uitgegeven boeken
  • Toegankelijke boeken voor iedereen

Ik ben geconcentreerd aan het werk als mijn mobiele telefoon de rust verstoort. Een onbekend nummer en toch neem ik op. Ik krijg uitvaartbegeleider Lian van Meel aan de lijn, van uitvaartonderneming Harriet van der Vleuten in Tilburg. Ze komt direct ter zake. ‘Ik denk dat ik een familie voor je heb.’

Ik weet onmiddellijk waar ze op doelt. Vijf jaar geleden vatte ik het plan op om over de afwikkeling van een nalatenschap te schrijven. Ik benaderde vijf uitvaartbegeleiders. Konden zij mij helpen in contact te komen met de nabestaanden van een laatste ouder? Dat het inventariseren en verdelen van een erfenis een onderbelichte episode in het bestaan van een familie is, daarover waren ze het roerend met me eens.

Zij raadden mij aan om zo kernachtig mogelijk op papier te zetten wat ik van plan was. Wat was mijn opzet? Dat A4’tje wilden zij, met de grootst mogelijke terughoudendheid, in een enkel geval, wel voorleggen aan nabestaanden. Alleen als zij inschatten dat het gepast was, dat een familie ervoor open zou staan, dat het geen inbreuk zou maken op het rouwproces, maar daar misschien juist aan kon bijdragen.

Dit werd die tekst:

‘Het verhaal van de dood en wat achterblijft. Dat zou ik willen schrijven. Ik kan het alleen met uw hulp. Bij wijze van monumentje voor de overledene. Als neerslag van uw rouwproces. Als inkijkje voor mensen die geen idee hebben van de nasleep als een dierbare overlijdt. Afscheid nemen van een overledene gebeurt meestal binnen enkele dagen. Afscheid nemen van de spullen die hij of zij heeft nagelaten, kan weken, maanden, jaren duren. Dat tweede afscheid wil ik graag van begin tot einde volgen.

Een vreemdeling laten meekijken bij de afwikkeling van een nalatenschap, is delicaat en intiem. Dat kan alleen op basis van vertrouwen. Ik kom graag kennismaken. Ik beantwoord graag al uw vragen. Als u twijfelt, moet u het niet doen. Maar kunt u zich voorstellen dat er iets moois en bijzonders van komt, neem dan alstublieft contact met mij op, rechtstreeks of via uw uitvaartondernemer.

Dick Wittenberg, journalist en schrijver’

Onderaan stonden mijn telefoonnummer, mail- en postadres. De keren dat de vijf uitvaartondernemers mijn plan onder de aandacht wisten te brengen, waren op één hand te tellen.

Ik had niet anders verwacht. Ik stelde me voor hoe ze het onderwerp bij de minste of geringste aarzeling van nabestaanden niet meer bespraken. Zo wilde ik het ook. Dit was een zaak van lange adem die uiterste zorgvuldigheid vereiste. Ooit viel alles op zijn plaats. Of nooit.

Het leek nooit te worden. In de afgelopen jaren kreeg ik twee keer een telefoontje dat een familie mijn verzoek serieus in overweging nam. Twee keer haakte het gezin bij nader inzien af.

Er vergingen maanden dat ik niet meer stilstond bij mijn initiatief. Had ik de hoop op verwezenlijking al opgegeven? Was mijn fascinatie verflauwd? Tot dat telefoontje van uitvaartbegeleider Lian van Meel.

‘Deze mevrouw is 90 geworden’, vertelt ze. ‘Tot het laatst heeft ze op zichzelf gewoond. Zeven kinderen heeft ze. Vier weken geleden is ze overleden. Haar oudste zoon wacht op jouw telefoontje.’

Lees verder

Dick Wittenberg in de media

  • Vlaams weekblad Knack publiceerde voor uit Wat doen we met de spullen?
  • Voor Volkskrant Magazine schreef Dick een uitgebreid verhaal over de verdeling van spullen.
  • Trouw interviewde Dick over zijn boek. ‘Heel zorgvuldig en met mededogen geschreven’, aldus de krant.
  • ‘Ik deed alsof ik een vlieg aan de muur was die alleen maar registreerde,’ aldus Dick tegen het Eindhovens Dagblad.
  • Ons sprak ook met Dick: ‘'Wat doen we met de spullen?' is niet alleen een diepmenselijk familieverhaal, maar laat ook zien hoe ons land de afgelopen decennia veranderd is.’
  • ‘Wees lief voor je spullen’, zei Dick in boekenprogramma Brommer op zee
  • Met Antoinette van Overdijk (dochter van) schoof hij aan bij Tijd voor Max om het te hebben over hoe je een leven opruimt.
  • Ook sprak Dick bij radioprogramma Nieuwsweekend over zijn boek en het ontstaan daarvan.
  • De historische website Historiek plaatste een voorpublicatie, met veel foto’s van Verse Beeldwaren.
  • Voor journalistenblad Villamedia schreef Dick een stuk over het ontstaan van zijn project, de making-off.
  • Ook was Dick te gast in de podcast Henks Keukentafel Show van Henk van Straten, voor een uitgebreid, gefilmd gesprek.
  • Er stond een stuk over Jo van Overdijk, haar zoon Toon en het ontstaan van Wat doen we met de spullen? in de lokale krant PC55
  • ‘Bijna iedereen krijgt er een keer in zijn leven mee te maken, maar toch wordt er bijzonder weinig over gepraat’, schrijft Nederlands Dagblad bij een interview.
  • Ook het Vlaams Nieuwsblad sprak met Dick: ‘Als het ouderlijk huis moet leeggemaakt worden, en alles nog één keer door je handen passeert’.
  • En een recensie in de Volkskrant van het audioboek: ‘Een fijne biografie van een onbekende Nederlander.’