Zij hadden kennelijk afgesproken dat hij zo nodig vragen over haar Bin Salman-gesprek zou beantwoorden tijdens het zomerse fotomoment in eigen tuin. Daardoor stond zij er extra ongemakkelijk bij. Heb je een volwassen eigen rol als speciaal gezant van de VN, mag je niet uitleggen waarom je zeker ook die man – die bloed aan zijn handen heeft en een land leidt waar vrouwen niet eens alleen over straat mogen – wilde spreken over de noodzaak van een eigen bankrekening voor vrouwen.

Deze korte van de koninklijke familie was een pijnlijk complete samenvatting van het ongemak dat vroeg of laat opdoemt als leden van het Koninklijk Huis hun vleugels uitslaan in de Grote Wereld. Willem-Alexander maakte dat hij wegkwam nadat hij de minister-president en de minister van Buitenlandse Zaken had gecomplimenteerd voor het dragen van de ministeriële verantwoordelijkheid.

Dat kwam goed uit. Het klopte ook. Maar of het verhaal deugde?

Twee keer per jaar op de foto

Het was sowieso een ongemakkelijke gebeurtenis. De koninklijke familie hoopt zich te vrijwaren van lastige fotojagers door zich twee keer per jaar vrijwillig aan al die lenzen uit te leveren. ’s Winters ergens in de bergen. ’s Zomers meestal in eigen land. Logisch dat nu de nieuw aangelegde tuin van Huis ten Bosch het decor vormde.

Wat een gezeur. Mag zo’n slimme, onafhankelijke vrouw dan niets doen op haar niveau?

De koning had wat zomers weekendachtigs aan. Zijn vier dames meer iets jurkigs, maar echt ontspannen werd het ook deze keer niet. Inclusieve en microfinanciering bepleiten als je ambtswoning net voor minstens 63 miljoen weelderig naar alle wensen van het gezin is opgeknapt; het moet kunnen, maar je kunt het niemand kwalijk nemen als zij er met wat dubbele gevoelens naar kijken.

Wat een Mag zo’n slimme, onafhankelijke vrouw dan niets doen op haar niveau? Laten we trots zijn dat zo’n vrouw van de wereld Nederland vertegenwoordigt.

Een vraag en een uitroep van wie Máxima recht wil doen. Beide zijn ongeschikt voor een simpel antwoord.

Kan een eigen carrière?

Met alle bewondering die je kunt opbrengen voor de inzet van de koningin, voor haar zwier en humor, is het de vraag of zij al haar talenten kan ontplooien in haar rol als echtgenote van het Nederlandse staatshoofd.

Zij zou zonder dit huwelijk vast carrière in het bankwezen, in de diplomatie of bij een goededoelenstichting hebben gemaakt. Maar dat soort banen zijn nauwelijks te combineren met haar taken als vrouw van de koning.

Om minstens twee redenen.

Het gaat niet qua tijd. De koning en de koningin, als paar en solo, hebben een agenda vol met bezoeken aan dorpen en steden, ziekenhuizen en bedrijven. Overal waar Nederlanders in voor- en tegenspoed samenwerken tonen zij namens ons hun belangstelling. In een land met weinig nationale symbolen is het koningschap het meest levende bewijs van nationale eenheid.

Iedereen zoekt ‘verbinding’. Dat is wat deze twee bij uitstek doen. Koning en koningin zijn is een dagtaak. Dat is hun functie. Een mooie, veeleisende en baan.

Graat in de keel

Al had zij tijd, Máxima kan allerlei banen die haar op het lijf geschreven zijn niet vervullen omdat zij koningin is. Dat bleef als een graat in de keel steken bij de verdediging die minister-president Mark Rutte en later minister Stef Blok in de en daarbuiten gaven van de visite aan de man die opdracht gaf tot de van de kritische Saoedische journalist Jamal Khashoggi. ‘Zij doet dit werk als speciaal gezant van de secretaris-generaal van de Verenigde Naties.’

Klopt. Maar zij is niet alleen speciaal VN-gezant omdat zij een slimme Argentijnse is. Zij is waardevol in die rol omdat zij koningin is van een redelijk onbesproken land.

Koninginnewerk is geen bijbaan

Het antwoord van Rutte en Blok op de kritiek uit de Tweede Kamer en daarbuiten was tweeledig. Lijn één was: het was VN-werk dat losstaat van haar baan als koningin. Lijn twee: als je weigert te spreken met iedere buitenlandse hoge persoonlijkheid die niet voldoet aan onze democratische normen, dan hou je weinig gesprekspartners over.

Lijn één is niet zonder meer overtuigend. Net als dat het door corruptie omgeven Internationaal Olympisch Comité geen geschikt werkterrein was voor onze (aanstaande) koning, is VN-werk geen geschikt werk voor onze vorstin omdat het strijdig is of kan worden met het Nederlandse belang en beleid. Hoe belangrijk ook, het blijft een bijbaan. Het kan niet zo zijn dat Máxima het koninginneschap erbij doet.

Dat van wijze zelfbeperking een grote inspirerende kracht kan uitgaan heeft Michelle Obama bewezen. De succesvolle advocaat hield zich in haar acht Witte Huisjaren bij veilige onderwerpen als gezond eten. Het aanhoudende wereldsucces van haar boek Becoming Michelle Obama is voor die geslaagde terughoudendheid bewijs en beloning.

Is het nuttig voor Nederland dat Máxima VN-gezant is? Dat verschilt van geval tot geval. Voor de ontmoeting met de Saoedische kroonprins is dat zeer de vraag. Als de VN-afspraak niet was gemaakt, zou niemand nu een ontmoeting voor de Nederlandse koningin met deze man hebben gepland.

Sterker nog, wat als Nederland net in EU-verband had besloten tot een kritische lijn om de van Khashoggi aan de kaak te stellen? Dat durft de EU niet, en Nederland zeker niet in z’n eentje. Maar het had gekund.

Zelfs zonder grote internationale druk op de Saoedi’s ontstond er opwinding. Verontwaardiging is nooit diplomatiek.

Kieskeurigheid is een luxe

Lijn twee van de ministeriële verdediging was: er is weinig ruimte voor kieskeurigheid. Waarin een klein land realistisch moet zijn. Of mogen en moeten de gekroonde hoofden gevrijwaard worden van al te onaangename contacten?

Het biertje van Willem-Alexander en Máxima met Vladimir Poetin in Sotsji: was dat een meesterzet van een land dat internationaal boven zijn niveau weet mee te spelen, of een wat roekeloze bezoedeling van Nederland en zijn Koninklijk Huis? voelen nog steeds niet goed.

Er is wat voor te zeggen om ministers het vuile werk op hoog internationaal niveau te laten doen. Zij kunnen zichzelf verantwoorden over de mate van groezeligheid die ze bereid zijn te aanvaarden. Om koning en koningin een smettelozer blazoen te gunnen. Dat is beide in het nationaal belang.

Er is wat voor te zeggen om ministers het vuile werk op hoog internationaal niveau te laten doen

Bij onze koning kom je niet zomaar op bezoek. Onze koningin gaat niet bij iedereen langs. Subtiel verschil tussen koningshuis en kabinet.

Het zou mooi zijn maar het is de vraag of dat onderscheid vol te houden is. De koning is staatshoofd. Als Nederland officieel Rusland ontmoet, zal de president ook de koning de hand willen schudden. Liefst met zo’n heerlijk helder glaasje. Dat werk van de koning – hij vermeed Poetin niet, vermoedelijk om hem niet voor het hoofd te stoten – is deel van de nederigheid die een klein land past dat internationaal een partijtje mee wil blazen.

Waar het kabinet, Buitenlandse Zaken voorop, het koninklijk paar naartoe stuurt, zal iedere keer een afweging vragen. Handelsmissie naar China, ook geen paradijs voor de mensenrechten: prima voor de premier, soms met de koning. Bezoek aan Washington, bondgenoot, ondanks de normloze man die daar staatshoofd is: kan zo nodig met de koning, tot een nieuwe grens van ongehoord gedrag is overschreden.

Als Máxima niet kan rekenen op Rutte en Blok

In het geval van Mohammed bin Salman heeft Máxima niet op het alerte oordeel van Rutte en Blok kunnen rekenen. Zij hebben het laatste woord over haar VN-agenda. Zij hadden moeten zeggen: de missie van de VN is mooi, maar een ontmoeting voorlopig even geen goed idee.

Niemand heeft kennelijk voorzien dat de Saoedi’s gretig de beelden zouden van hun omstreden kroonprins koutend met zo’n onbesproken koningin. Zelfs met uitleg was de foto dodelijk.

Met zulke capabele, moderne en goed geïnformeerde gekroonde hoofden in Huis ten Bosch mag het Koninklijk Huis van zijn kant ook best in stilte een seintje geven om te overleggen of een ontmoeting verstandig is. De Oranjes weten als de besten wat een onwelkome beeldopname kan doen.

De koningin zal na dit incident extra scherp nadenken over haar eigen grenzen op het wereldtoneel om zich een teleurstelling als van haar schoonvader rond zijn omstreden voorzitterschap van de Nationale Commissie Ontwikkelingsstrategie te besparen. Alles in het Nederlands belang.

Uiterste voorzichtigheid is net zo goed voor de koning geboden. Het koninklijk pad door de wereld is smal en bochtig. Maar het uitzicht is mooi.

In mijn Politiek Dagboek probeer ik achtergrond te geven bij het nieuws over politiek en democratie. Het zijn persoonlijke notities bij de actuele gang van zaken. Volgende week kan de invalshoek weer anders zijn.