Er is één doel waarachter Europese politici zich de afgelopen jaren wonderbaarlijk eensgezind hebben geschaard: minder Afrikaanse migranten die naar Europa trekken. 

Het refrein op rechts: migratie is een bedreiging voor onze veiligheid en cultuur, minder is beter! 

Het refrein op links: migratie is een uitwas van armoede en onderontwikkeling, minder is beter! 

Het lied dat deze twee refreinen samen vormen bestaat uit honderden miljoenen euro’s aan verbeterde grensbewaking en het ‘aanpakken van de grondoorzaken van migratie’ in Afrika.

En dat geld, daar wil ik de komende maanden onderzoek naar doen.

Want wat zijn de consequenties van al die miljoenen die in Afrika worden geïnvesteerd om irreguliere migratie in te dammen? Wie wordt daar beter van? En vooral ook: wie niet?

Op dit moment gebruiken politici voornamelijk één maatstaf voor het succes van hun migratiebeleid: het aantal Afrikaanse migranten dat bij de Europese kusten aankomt. Volgens die maatstaf is het beleid een groot succes. Al jaren kelderen de aantallen

Maar er is heel veel dat deze maatstaf niet meet. De effecten van het geld in de Afrikaanse landen waar het wordt uitgegeven, om maar iets te noemen.

Op onderzoek in het grootste Afrikaanse vertrekland

Nigeria is zo’n land. Sterker nog: het is het grootste Afrikaanse vertrekland van migranten naar Europa.

Een ‘Sesam Open U’. Zo omschreef een hooggeplaatste Nigeriaanse diplomaat het woord ‘migratie’ aan mij. Een codewoord, waarmee alle deuren bij Europese regeringen sinds een paar jaar opengaan. Waarmee hij in vergaderingen met EU-vertegenwoordigers alle oren gespitst krijgt.

Een Nederlandse diplomaat in Nigeria moest lachen toen ik hem dit vertelde. Ook hij heeft, sinds het tegengaan van migratie uit Afrika de prioriteit van onze regering is geworden, ineens de volledige aandacht van vriend en vijand. Nigeria is ineens onderdeel van een ‘prioriteitsregio’ voor Nederland geworden. Er komen Nederlandse ambtenaren op ‘landenreis’ om meer te leren over migratie vanuit Nigeria naar Europa. Er is een speciale migratie-attaché aangenomen. Er wordt geld vrijgemaakt voor allerhande migratieprojecten. 

Het Nederlandse geld is slechts een klein onderdeel van het grote web aan Europese programma’s waarmee honderden miljoenen euro’s in Nigeria worden gepompt om irreguliere migratie tegen te gaan.

Om hoeveel geld het precies gaat – daar bestaat geen publiek overzicht van. Elk Europees land is vrij om zelf projecten op te zetten, én er zijn verschillende Europese fondsen die elk afzonderlijk van elkaar werken. 

Hoe weten we dan of wat alle EU-landen doen zin heeft? En nog fundamenteler: wat is ‘zin’ in dit geval? Welk doel zeggen we te willen bereiken met dit geld, en dat Wanneer zijn we tevreden over het resultaat? 

En: wat zijn de effecten van dit geld op de Nigeriaanse samenleving? Wie profiteert er, en wie niet?

In zag ik het afgelopen jaar tientallen ngo’s opduiken die plotseling ‘migratie’ tot hun focus maakten. Alles om een deel van de grote Europese migratietaart te kunnen afsnoepen.

Maak kennis met Ajibola en Giacomo 

Deze vragen heb ík niet alleen – ze worden gedeeld door Ajibola Amzat en Giacomo Zandonini, met wie ik vanaf eind deze zomer op zoek ga naar antwoorden. Dankzij de Money Trail Grant kunnen we ongeveer een half jaar samen onderzoek doen. 

Ajibola heeft jarenlange ervaring in de Nigeriaanse onderzoeksjournalistiek. Zo legde hij een deed hij belangrijk werk in het door en is hij begonnen aan een grootschalig onderzoek naar de falende Nigeriaanse energiesector. Hij werkt momenteel voor het in de Nigeriaanse hoofdstad Abuja. 

‘Ik ben nieuwsgierig of deze grote geldstromen om Nigerianen tegen te houden enig resultaat hebben’, zegt hij. ‘En of het de EU lukt dat geld in een land als Nigeria, waar publiek geld vaak op ondoorzichtige en ontransparante manieren wordt uitgegeven, op een goede manier te besteden.’ 

Giacomo is een journalist uit Italië die al jaren over migratie schrijft, de laatste jaren vooral vanuit Niger – dat andere West-Afrikaanse land dat voor Europa zo belangrijk is om migratie tegen te gaan. Zo schreef hij voor van de effecten van Europese hulp op Niger. Hij legde bloot hoe het stoppen van migratie desastreuze gevolgen voor heeft. En hij werkte aan verhalen over Hij publiceert in Italië in dagblad la Repubblica en in de weekbladen Internazionale en l’Espresso. 

‘Het grootste deel van mijn carrière ben ik al bezig alternatieven te presenteren voor het migratie-narratief dat heerst in de Italiaanse media: een zwart-wit narratief, dat ófwel vol medeleven is, ófwel alarmistisch. In Niger heb ik met eigen ogen gezien hoe Brussels beleid ongewenste gevolgen kan hebben – voor zowel migranten, als lokale gemeenschappen en machtsstructuren.’

We zullen de resultaten van ons onderzoek dus zowel in Nederland bij De Correspondent, als in Nigeria en Italië gaan publiceren. 

Geldstromen in kaart brengen

Ons project zal proberen de route van de Nigeriaanse migranten te volgen – in tegengestelde richting. 

We beginnen in Brussel en andere Europese hoofdsteden, waar we proberen een overzicht te krijgen van wat EU-landen precies allemaal financieren in Nigeria. We willen ook weten hoe de besluitvorming over de uitgaven precies verloopt. Zo hoorden we dat bij bepaalde Europese migratiefondsen vertegenwoordigers van Afrikaanse landen aanwezig zijn als door handopsteking wordt gestemd over het al dan niet financieren van projecten. Zo kan elke stem van elk land een politiek statement worden dat de bilaterale relatie met de Afrikaanse landen kan beïnvloeden. 

We volgen daarna de geldstromen naar Nigeria, waar we gaan kijken hoe het geld precies wordt uitgegeven. Hoeveel geld gaat er naar het beveiligen van de Nigeriaanse grenzen, hoeveel naar het reïntegreren van uitgezette asielzoekers, hoeveel naar ontwikkelingsprojecten die proberen te voorkomen dat mensen willen gaan?

We zullen een aantal projecten gedetailleerd bekijken: wat gebeurt er met een Nigeriaanse gemeenschap als we met Europees geld minder migratie willen bereiken? Wie zijn dan de winnaars, wie de verliezers?  

Hoe jij kunt helpen

Om dit – toegegeven, ietwat megalomane – project tot een goed einde te brengen, kunnen we jouw hulp goed gebruiken. 

Ken jij of ben jij iemand…

  • die over migratiebudgetten gaat, in Nederland of in de EU? 
  • die onderzoek naar deze migratiegeldstromen doet? 
  • die voor een organisatie werkt die de migratieprojecten die Europa financiert uitvoert? 
  • die deze Europese migratieprojecten monitort en evalueert? 
  • die op de hoogte is van misbruik of mismanagement van deze geldstromen?

We willen heel graag – ook off the record – met je praten. 

Relevante documenten, spreadsheets of evaluatierapporten zijn natuurlijk ook welkom. Alles wat ons een stukje van deze financiële puzzel kan laten zien.  

En ben je gewoon een geïnteresseerde leek? Dan zijn jouw vragen ook veel waard. Wat zou jij willen weten over deze geldstromen? Welke vragen mogen we zeker niet onbeantwoord laten? Laat het ons weten, dan gaan wij aan de slag! 

Je kunt mij bereiken op maite@decorrespondent.nl, of natuurlijk in de bijdrages onder dit artikel. Veiliger communiceren? Dat kan via Signal. Mail of DM mij op voor details.

En wil je deze oproep delen met Engelstalige collega’s, kennissen of vrienden? Dan kun je met ze delen.

Dit artikel is tot stand gekomen met steun van het project, ondersteund door de Nationale Postcode Loterij. 

Wil je op de hoogte blijven van dit onderzoek? Dat kan! Schrijf je hier in voor mijn nieuwsbrief, en ontvang elke twee weken een update over dit project en mijn andere werk in Nigeria. Schrijf je hier in voor mijn nieuwsbrief