Het Noord Nederlands Toneel bouwde een virtueel theater. Met voorstellingen, bar én andere bezoekers

De afgelopen weken maakte ik De binnenbühne, een podcast waarin ik met podiumkunstenaars praat over voorstellingen die sneuvelden vanwege de coronamaatregelen. De eerste opname was anderhalve week nadat de podia sloten, de laatste met alweer zes weken ‘intelligente lockdown’ achter de kiezen.

Terugkijkend denk ik een ontwikkeling te zien in de gesprekken; van eerste schrik via gelatenheid naar nieuwe plannen voor die idiote ‘anderhalvemetertijd’ in het verschiet. In maart werd er massaal oud werk gestreamd. Nu gaan op virtuele podia de eerste premières live.

Voor altviolist Emlyn Stam, te horen in de laatste Binnenbühne, brachten de coronamaatregelen zijn toekomstplannen in een stroomversnelling. Een pandemie verandert je prioriteiten. Livestreamen om een internationaal publiek te bereiken promoveerde in zijn geval van ‘misschien ooit’ tot ‘juist nu’.

En ook voor het Noord Nederlands Toneel zorgden de maatregelen dat goede voornemens werden verwezenlijkt. Met hun interdisciplinaire theaterensemble Nite (een samenwerking met Club Guy&Roni, Slagwerk Den Haag en het AskoSchönberg-ensemble) vroegen ze ontwerper Martijn Halie een virtueel theater te maken. In 2,5 week werd het NITE Hotel uit de grond gestampt. Een virtueel theater waar je in verschillende kamers live performances kunt kijken. Op het hoofdpodium worden opnames van grote voorstellingen vertoond (niet live).

Toen ik me dinsdagavond aanmeldde, waren er vier shows te zien. Ik ging de eerste kamer in en klikte op de Zoomlink waarmee ik toeschouwer werd. Omdat ik een kleuter op schoot had, besloot ik de camera niet aan te zetten en daarna moest ik nog beslissen wat ik met het geluid deed. Ik dacht aan de column van theaterrecensent Herien Wensink die ik die ochtend in de Volkskrant las, waarin ze prachtig omschrijft wat er zo goed is aan het lijfelijk aanwezig zijn in het theater. Een toeschouwer, schrijft ze, draagt net als de acteurs verantwoordelijkheid voor een voorstelling. Met kuchen, ritselen, lachen en zuchten wordt het ritme van de avond bepaald. Stil is veel stiller als honderden mensen tegelijk zwijgen. Samen voelen we méér.

Even overwoog ik het geluid aan te laten. Om de sensatie te voelen die ik nu al weken mis, om zwijgend mijn bijdrage te kunnen leveren aan de dans op mijn computerscherm. Maar een blik op mijn kleuter deed me anders beslissen. De performance – van ballerina Sofiko Nachkebiya – was mooi.

Nog mooier vond ik het om die andere mensen (die hun camera wel aan hadden staan) te zien kijken. Hun geconcentreerde gezichten zwevend op een rij boven de dansende Sofiko. Bijna voelde ik me een groep. Bijna. Het enige wat ontbrak was dat ik (beeld- en geluidloos) geen invloed kon uitoefenen op wat zich voor mijn ogen afspeelde. Maar wie weet, volgende keer, als de kleuter in bed ligt, de camera aanstaat en ik op dat icoontje van de microfoon durf te drukken.

Donderdagavond 30 april is in de theaterzaal van het NITE Hotel de première te zien van Before/After, de nieuwe voorstelling van Guy Weizman, die deze lente op tournee zou gaan. Geen episch drama maar kleine, herkenbare verhalen over het alledaagse leven van doodgewone mensen waarin heel langzaam iets verschuift. Als ik me niet vergis, is dit de eerste online toneelpremière van Nederland. In elk geval de eerste met zo’n grote cast en misschien ook de eerste die plaatsvindt in een online omgeving die niet ondanks maar dankzij de pandemie bestaat. Of in elk geval dat gevoel geeft.

Er is zelfs een virtuele bar waar je na afloop in gesprek kan met andere bezoekers en je ook écht bier kunt bestellen, hoewel ik nog niet helemaal begrijp hoe dat dan in zijn werk gaat.

Het NITE Hotel is een prachtig en dapper initiatief, maar nog geen antwoord op het grote verlies van de culturele sector – dus als je vanavond naar die première gaat, vergeet dan vooral de donatieknop niet.

Correctie 30 april 2020: Een Correspondentlid wees me erop dat niet het NNT, maar het NITE, een samenwerking van het NNT met onder meer het AskoSchönberg-ensemble, het theater bouwde. Dat is aangepast.