Beste,

In de winter van 1939 bereidde John Maynard Keynes zich voor op een nieuwe wereldoorlog.

Het waren de dagen van de phoney war. De oorlog was officieel begonnen, maar tot april 1940 werd er aan het westfront geen schot gelost. De slag om Engeland – Britain’s Darkest Hour – moest nog beginnen. 

Ik stel me voor hoe hij, econoom en ambtenaar van het Britse Rijk, door de duinen liep vlakbij zijn Tilton-huis in Sussex en uitkeek over de zee. 

Achter de golven lag het Derde Rijk. Een wereldmacht met twee keer zo veel inwoners en een economie die – gladgetrokken door crisis en vernedering – was heropgebouwd met maar één doel: zoveel mogelijk tanks en bommenwerpers bouwen. 

Deze foto is door een wandelaar genomen vier kilometer ten oosten van Tilton House. Foto: JR P, Flickr

Keynes schreef in die maanden van schijnoorlog een macro-economisch receptenboek voor de totale oorlog gericht aan het ministerie van Financiën. Want wat hij als geen ander wist was dat de Britse economie helemaal niet was voorbereid op een totale oorlog. 

Groot-Brittannië was weliswaar rijk, maar de financiële macht zat vast in de paleizen en aandelen van bedrijven en een paar ultrarijken. Als de Britten ook maar enige kans wilden maken, moest het vermogen geïnvesteerd worden in de oorlogsinspanning. In tanks en bommenwerpers, maar misschien nog wel het allerbelangrijkste: in het tevreden houden van de miljoenen arbeiders. 

Op pagina één van How to pay for the war adviseert Keynes de Chancellor of the Exchequer dat, als Groot-Brittannië de strijd wil volhouden, er een gigantische herverdeling moest plaatsvinden. 

In plaats van belasting te heffen, moesten mensen een deel van hun loon investeren in overheidsschuld. Dat voorkwam inflatie, en zorgde er bovendien voor dat het grootste deel van de bevolking vermogen kon opbouwen tijdens de oorlog.

Het was een simpel maar revolutionair idee die er met name in de laatste jaren van de oorlog voor zorgde dat Groot-Brittannië in de strijd kon blijven. 

Ook Nederland heeft een allesomvattend plan nodig

Vorige week sprak ik hoogleraar Dirk Bezemer over zijn nieuwe boek  Hij vergelijkt daarin de Nederlandse economie van nu met die van het Groot-Brittannië aan de vooravond van de oorlog. 

Net als bij de Britten zit een groot deel van onze rijkdom vast in de vermogens van aandeelhouders en in vastgoed. En net als de oorlog gaat de transitie naar duurzaamheid de samenleving veel kosten.

Toen was het doel zoveel mogelijk tanks en vliegtuigen te bouwen. Ons doel nu is de verduurzaming van de economie. In beide gevallen is de vraag: hoe gaan we dat financieren.

Keynes realiseerde zich dat de lasten van de oorlog eerlijk verdeeld moesten worden. Hetzelfde geldt volgens Bezemer voor de transitie naar een duurzame economie. Dat gaat de burger geld kosten, dus er moet wat tegenover staan. En er is geld genoeg om de economie tegelijkertijd eerlijker en duurzamer te maken, maar het kabinet moet snel handelen. 

Hoe dat voor elkaar te krijgen? Dat lees je in mijn interview met Dirk Bezemer dat binnenkort verschijnt. Ik wens jullie en jullie naasten veel veiligheid toe. 

Tot de volgende!

Een groen herstel: Nederland niet, onze buurlanden wel. Wat gaat er mis? In Nederland zijn geen concrete plannen om duurzaam te investeren na corona. Lees mijn vorige nieuwsbrief hier > Ontvang mijn tweewekelijkse mail Elke twee weken stuur ik een mailtje waarin ik je op de hoogte houd van mijn journalistieke zoektocht. Wil je mijn verhalen in je inbox ontvangen en een kijkje krijgen achter de schermen? Meld je dan aan!
Schrijf je hier in voor mijn nieuwsbrief >