D66 kan wel wat bijles gebruiken als het aankomt op onderwijs

Het campagnefilmpje van D66 over onderwijs laat precies zien wat er mis is met ‘dé onderwijspartij’.

YouTube

Het filmpje gaat over twee leerlingen: Ibrahim en Ellie. Ze gaan evenveel uur naar school, houden allebei van buiten spelen en maken netjes al hun huiswerk, leert de voice-over de potentiële kiezer.

De voice-over weet al dat Ellie later een goede baan en een groot huis zal krijgen. Voor Ibrahim heeft de voice-over minder goed nieuws: ‘De kans is groter dat hij een vmbo-advies krijgt.’ En: ‘Ibrahim gaat iedere dag met plezier naar school, maar de droom dat hij alles kan bereiken is een leugen.’ 

Want: Ibrahim en Ellie hebben ongelijke kansen. De oplossingen van D66: gratis kinderopvang en een schooldag met huiswerkbegeleiding, sport en een gezonde lunch. Dat moet ervoor zorgen dat ‘ieder kind kan worden wat hij of zij wil’.

Maar dat is nog steeds een leugen. Ook met gratis kinderopvang, huiswerkbegeleiding, sport en een gezonde lunch kan niet iedereen worden wat hij of zij wil. De droom van een maakbare wereld waarin iedereen kan worden wat hij wil, dient een maatschappij waarin ‘succes’ het hoogst haalbare is en iedereen die geen ‘succes’ heeft zich een mislukkeling voelt.

Waarom niet iedereen kan worden wat zij wil

Dat niet iedereen kan worden wat hij of zij wil, ligt natuurlijk voor de hand. Intelligentie is deels erfelijk. Hoe hard je ook je best doet op school, een vwo-diploma is niet voor iedereen haalbaar. Banen ontstaan bovendien niet vanuit de vraag van werknemers, maar vanuit de vraag van werkgevers. Als iedereen kan worden wat hij of zij wil, zouden er veel meer astronauten zijn en veel minder communicatiemedewerkers.

Het is naïef te denken dat iedereen kan worden wat hij wil als iedereen maar gelijke kansen heeft.

Waarom wil D66 dan toch zo graag geloven dat iedereen kan worden wat zij wil?

Maar ook de kansen zullen nooit helemaal gelijk zijn. Dat heeft een doodeenvoudige reden: ouders willen het beste voor hun kind. Voor hen is onderwijs juist een manier om ongelijkheid te creëren.

Neem de maatregelen die D66 voorstelt om voor gelijke kansen te zorgen. Gratis kinderopvang voor Ibrahim? Dan zullen de ouders van Ellie haar naar een opvang sturen die wel geld vraagt en waar kinderen in net iets kleinere groepen zitten. Krijgt Ibrahim een schooldag met huiswerkbegeleiding? De ouders van Ellie zullen een tutor voor haar zoeken die een-op-eenbegeleiding kan bieden. En lukt het Ibrahim naar het vwo te gaan? Dan gaat Ellie naar de vwo-plusklas.

Onderwijskundige Louise Elffers noemt het onderwijs als ‘grote gelijkmaker’ daarom een ‘slang die zichzelf in de staart bijt’. ‘Hoe hoger opgeleid de bevolking raakt, hoe meer die competitie wordt gedreven door de noodzaak tot statusbehoud voor de hogeropgeleide klasse. Met behulp van onderwijs wordt een zo gunstig mogelijke positie ten opzichte van anderen nagestreefd. Onderwijs wordt, kortom, ingezet om ongelijkheid te realiseren.’

Met plezier naar school gaan

Waarom wil D66 dan toch zo graag geloven dat iedereen kan worden wat zij wil, waarom wil ‘de onderwijspartij’ leerlingen zo graag een leugen voorspiegelen? 

In zijn recent verschenen boek De tirannie van verdienste schrijft filosoof Michael Sandel dat in een ongelijke samenleving degenen die aan de top terechtkomen graag het gevoel hebben dat hun succes moreel gerechtvaardigd is. Dat houdt in ‘dat ze moeten kunnen geloven dat ze hun succes te danken hebben aan hun eigen inspanning en aanleg’.

Daarom is het voor mensen die wél de privileges hebben hun droombaan te bemachtigen, verleidelijk te zeggen dat iederéén kan worden wat zij wil.

Maar dat is dus niet zo. Intelligentie is deels erfelijk. Onderwijsbeleid kan kansen gelijker maken, maar nooit helemaal gelijk. Dat iedereen kan worden wat zij wil is een leugen die de samenleving opdeelt in winnaars en verliezers, in geslaagden en deplorables. Bij de winnaars leidt dat tot hoogmoed, bij de verliezers tot zelfhaat – schrijft Sandel. Hadden ze maar beter hun best moeten doen.

‘Ibrahim gaat met plezier naar school’, zegt de voice-over. In een samenleving waarin het ook oké is om naar het vmbo te gaan zou dat voldoende moeten zijn.

Lees ook:

In onze prestatiemaatschappij is iedereen een marathonloper (maar waar rennen we heen?) Onze tijd heeft ambitie en toewijding hoog in het vaandel staan. Dat is aanstekelijk, maar ook doodvermoeiend – we vieren rennen om het rennen, en komen intussen nergens echt terecht. Lees het artikel van Lynn terug