Goede Gesprekken
Palestijns-Israëlisch conflict. Lex Bohlmeijer in gesprek met Hilla Dayan
SoundCloud
Interview

7 mei 2021. Het was de laatste dag van de ramadan, het laatste vrijdaggebed. Sinds het begin van de ramadan waren de spanningen in Oost-Jeruzalem opgelopen. Er waren demonstraties en provocaties. Nu kwam de spanning tot een ontlading toen Israëlische troepen een aanval uitvoerden op de Al-Aqsa-moskee in Jeruzalem in een poging biddende mensen en demonstranten uiteen te jagen. Het was de druppel die de emmer deed overlopen. Het onoplosbare conflict escaleerde, geweld barstte los. Over en weer. 

Voor Hilla Dayan, als socioloog verbonden aan het Amsterdam University College, is het evident dat dit geen incident is, maar dat je de gewelddadigheden moet zien in het licht van een lange ontwikkeling. Waarbij er geen sprake is van symmetrie tussen de strijdende partijen.

Ze heeft zich de laatste tijd kritisch uitgelaten over het beleid van de Israëlische regering, onder leiding van premier Benjamin (Bibi) Netanyahu. Zijn politieke toekomst hangt al een tijd lang aan een zijden draadje. Hij vecht als een gewonde tijger voor het behoud van de macht. 

Dayan is lid van Academia for Equality, een groep academici die zich inzet voor democratie, gelijkheid en toegang tot hoger onderwijs voor alle gemeenschappen in Israël. De groep publiceerde op 21 mei een brief waarin ze een felle aanklacht uitte tegen de systematische schending van de rechten van Palestijnen in Israël, die met vier miljoen mensen 20 procent van de bevolking uitmaken. De staat gebruikt op het ogenblik extreem geweld jegens met name Palestijnse studenten. Die worden massaal gearresteerd of van de campussen verjaagd. Terwijl zij bezig zijn om via de universiteit te bouwen aan een toekomst binnen de Israëlische samenleving. 

Als lid van een groep kritische Israëliërs in Nederland, heeft ze ook een beroep gedaan op de Nederlandse regering om ‘zich stevig, duidelijk en kritisch uit te spreken over de brutaliteit van de Israëlische regering jegens de inwoners van Gaza. Wij vragen de regering om een onmiddellijk staakt-het-vuren’. De afgelopen weken was Dayan het slachtoffer van een haatcampagne op Facebook. Haar werd antisemitisme verweten.

Ik sprak met haar op dinsdag 25 mei in Amsterdam. Ook die ochtend was er weer nieuws.

‘Ik noem het een vulkaan. Soms houdt hij zich rustig, maar hij ontploft regelmatig. Het heeft een lange geschiedenis natuurlijk. Als ik wakker word, kijk ik meteen naar het nieuws uit mijn land. Wat staat er vanmorgen in de koppen van de kranten? De politie gaat 1.400 mensen arresteren, dat is een boodschap van de Israëlische politie, ze gaan vandaag massaal arrestaties plegen, om het weer rustig te krijgen in Israël. Dat zijn Palestijnse jongeren in de meest kwetsbare gemeenschappen, in armoedige Palestijnse dorpjes en steden. Je vraagt je af, hoe kunnen ze een lijst met 1.400 mensen opstellen, doen die nu allemaal iets verkeerds? Tegen de law and order? Nee, natuurlijk niet. We zien een crack down, ze proberen de jonge generatie zoveel mogelijk te intimideren, zodat ze niet hun kop opsteken. Dat vind ik fascistisch, en dat is de huidige ontwikkeling.’

‘Natuurlijk heeft het te maken met het geweld van de afgelopen weken in de zogeheten Ik moet zeggen, het geweld zat aan alle kanten. Vooral een teken van heel veel frustratie na twee jaar corona, economische crisis, werkloosheid, veel sociale factoren. Maar het Palestijnse volk heeft ook het recht om zijn eigen stem te laten horen, inclusief demonstraties met Palestijnse vlaggen. Helaas is de Israëlische politie niet voorbereid op erkenning van de Palestijnse vlag. Ze denken: als mensen lopen met die vlag, dan betekent dat meteen geweld. Dat is niet democratisch, er is geen verbod op de vlag.’

De lont werd in het kruitvat gestoken door de bestorming van de Al-Aqsa-moskee in Jeruzalem tijdens de ramadan, met toestemming van premier Benjamin Netanyahu. Maar daar gaat iets aan vooraf.

‘Israël probeert de bezetting (met name van Gaza, de Westoever en Oost-Jeruzalem) en de status van de Palestijnse bevolking te normaliseren. De wereld en zijn eigen bevolking te laten zien dat het eigenlijk geen bezetting is, dat het eigenlijk heel normaal is dat vier miljoen mensen zonder rechten in Israël wonen en leven. Dat het volledig normaal is dat de Palestijnen uit hun huizen gezet moesten worden. Maar het is niet normaal. Het heeft te maken met hoe de staat regelmatig en systematisch de rechten van Palestijnen niet respecteert, hun burgerlijke status binnen Israël is altijd kwetsbaar. Netanyahu heeft zelf persoonlijk zoveel aanzetten tegen de Palestijnse burgers gedaan de laatste jaren, dat het bijna niet te geloven is dat ze nog steeds een burgerlijk status hebben. Hij heeft er alles aan gedaan om ze te onderdrukken.’

Mag je dat een vorm van apartheid noemen?

‘Ik heb mijn PhD geschreven over deze vergelijking. Ik heb het grondig bestudeerd, in Zuid-Afrika. Mijn conclusie over de analogie is dat het niet hetzelfde is. Je kan Israël nu niet vergelijken met Zuid-Afrika in de jaren zestig. Dat was hoge apartheid. Ik noem het wel een regime of separation. Als je alles overziet, in Israël én de bezette gebieden, dan kun je zeggen dat er een structuur van ongelijkheid is. De manier waarop mensen gecontroleerd worden, en onder druk gezet worden, is wel vergelijkbaar. Want ook in tijden van apartheid moesten mensen zich met de bureaucratie van de witte regering bemoeien. Dat doen de Palestijnen in de bezette gebieden ook. Er is sprake van een dagelijks bemoeien van de overheid met hun leven. De controle is zo streng, het heeft impact op het hele leven. Je kan niet wonen waar je wil wonen. Het maakt je leven echt kapot, elke keer weer. Het is niet alleen maar de armoede, het betekent geen nationaliteit hebben, geen rechten hebben, geweld is er altijd, constant. Tweehonderd gewelddadige arrestaties per maand, midden in de nacht, bij elke Palestijnse familie gebeurt het. Dat is "het normaal". Dat wil Israël normaliseren, ook voor zijn eigen burgers. "Dat moeten wij doen om het conflict in de hand te houden." Dat vind ik, en anderen in Israël ook, onzin.’

Het roept protesten op. Die komen van Palestijnse jongeren, met name de studenten aan de universiteiten in Israël zelf.

‘Even voor de duidelijkheid: er zijn Palestijnse burgers in Israël zelf, en er zijn Palestijnen in de bezette gebieden. Dat is belangrijk om vast te stellen. De universiteiten in de bezette gebieden staan onder militaire druk. Ik heb meegedaan aan een campagne om de universiteit Kadoori in Toelkarem te beschermen tegen een shooting range op de campus, gericht op de bibliotheek. Dat gebeurt daar.’ 

‘In Israël zie je op de universiteiten veel jongeren doorstromen, ze begrijpen dat hoog onderwijs belangrijk is voor hun toekomst. Ik doe daar sociaal werk, probeer mensen te ondersteunen in hoger onderwijs, vooral mensen die leven in armoede, of met een en Palestijnen. Je ziet ze nog niet op de hoge niveaus van de universiteiten, maar je ziet ze wel komen naar de bachelors. Goed. Wat ze daar ervaren is geen respect voor hun cultuur, geen respect voor hun feestdagen. Ze moeten zich altijd beschermen tegen racisme, geweld, en de militairen. Het militaire is zo normaal dat ook universiteiten soldaten in uniform en met wapens rond laten lopen op de campus. Dat is volstrekt normaal in Israël, maar als je Palestijn bent en je zit in de klas met soldaten met wapens, dan voel je je niet per se vrij om te studeren. Toch zie je dat een nieuwe generatie langzaam doordringt tot het hoge niveau van de universiteiten. Ze zijn zich zeer bewust van wat ze doen. Ze kennen hun eigen Arabische cultuur, taal etc. En ook de Israëlische. Ze zijn bewust, ze zijn politiek bezig. Ze zijn daar om een nieuwe elite te bouwen.’

Daar zit de pijn? Israël is bang voor een nieuwe Palestijnse elite die ze aan hun eigen universiteiten opleiden?

‘Ik denk het wel. Als ze steun geven aan de Palestijnse gemeenschappen in Israël, dan is het op een bepaalde manier. Ga maar techniek doen. Maar niet politicologie of sociologie. Dat vinden ze niet veilig, te bewust.’

Dat lijkt me geen vreemde gedachte. Het zijn jongeren in steden als Tel Aviv en Jeruzalem, en ze zijn strijdbaar. Daar mag je een tegenkracht van verwachten.

‘Wat we zagen in de crisis van de afgelopen twee weken, is dat mensen bang waren om te blijven op hun studentenkamers, want er gingen gangs rond, rechts-fascistoïde knokploegen, op zoek naar Arabieren om geweld tegen te plegen. De politie hield ze niet tegen. Ze arresteerden juist de Palestijnse studenten. Dat heeft een enorme paniek veroorzaakt. Ze zijn van de campus gevlucht met bussen, naar de dorpjes in het noorden of het zuiden. We zagen ook gewelddadige arrestaties op de Ben Goerion Universiteit. Groot geweld van de staat tegen burgers. En vooral studenten, de toekomst van de Palestijnse gemeenschap.’

Maar zit daar ook gevaar, voor een nieuwe fase van het conflict?

‘Ik zie alleen maar toekomst daar, want het is onbeschrijfelijk hoe jonge mensen nu vechten voor wat voor iedereen een normaal bestaan zou moeten zijn in een democratische staat. Ze vechten voor de meest basale dingen. Laat ons met rust. Respecteer onze achtergrond, respecteer onze geschiedenis. We hebben een geschiedenis in dit land. Er is bijvoorbeeld een verbod op het herdenken van de Ik zie ook in de tweede en derde generatie van de Nakba, de jonge studenten, hoe het trauma van de Nakba aanwezig is.’

Nakba?

‘De catastrofe van 1948. Ze werden weggejaagd uit hun eigen land en moesten vluchten. Vanwege de oprichting van de staat Israël. Maar het was meer dan dat. Al hun dorpen werden verwoest. Ze mochten niet terugkeren. Dat is een trauma. En ze kwamen onder het militaire regime tot 1966. De ouders van de studenten van nu groeiden als kinderen op onder een militair regime. In Israël zelf. Dat begrijpen mensen vaak niet. Pas in 1967 kregen de Palestijnen burgerschap. Dat zijn de trauma’s die nu nog leven. En het huidige geweld van de politie en de Israëlische regering is zo traumatisch, het laat de angst voor terreur opnieuw ontploffen. Dat hoor ik van jonge mensen, het is terreur. Terreur van de staat. Ik hoop dat het tijdelijk is en dat ze weer terugkeren naar de "normale" discriminatie. Maar wat we nu beleven is een aanslag op de hele Palestijnse bevolking in Israël.’

Terwijl, als er nou ergens hoop is op een uitweg, een nieuwe fase, dan ligt het bij die jonge mensen die bezig zijn om te integreren?

‘Kijk, ik geef je een paar optimistische voorbeelden. Bij elke ronde van geweld in Gaza (dit is de vijfde keer), zie je op de Israëlische tv veiligheidsexperts en ex-generaals, altijd alleen maar mannen (we noemen het de ‘mannentijden’), om de regering te steunen en de militaire campagne te laten doorgaan. Wat we nu zien op alle kanalen, ook mainstream, is nog steeds propaganda, maar je ziet ook het geluid van de nieuwe Palestijnen. Een voorbeeld is Mohammad Magadli, hij zit op Twitter. Hij zat in een panel met een die hem telkens vroeg: “Erken jij de Israëlische staat?” Mohammad antwoordde: "Kijk, denk jij dat je de eerste Jood bent die mij dit vraagt?" Hij antwoordde bewust, op een rustige manier. Met het idee, wil je mijn antwoord eigenlijk wel horen? Die manier van praten zag je voorheen niet. Ik vind het indrukwekkend hoe ze tegen de kracht van de Israëlische mindset ingaan.’

Het zijn vredelievende strategieën van verzet?

‘Je mag het zo noemen. Ik vind het meer "met een rechte rug". Ze gaan niet naar de praatprogramma’s om alleen maar te zeggen, “o ja, geweld is niet goed”. Er zit trots en zelfbewustzijn in. Ze weten wat voor antwoorden verwacht worden. En ze geven die niet. Ze geven een analyse vanuit hun eigen perspectief. Dat is een enorme ontwikkeling.’

‘Rami Younis is ook een journalist in Israël, in geboren, de afgelopen weken. Ze halen hem naar de televisiestudio, natuurlijk om te horen dat hij van het geweld afwil. Dat het crimineel is. Maar hij kwam daar om te zeggen, ik ken mijn stad, ik weet wat er de afgelopen vijftien jaar is gebeurd. Trouwens in 1948 was er in Lyd Zeventig mensen zijn gedood. Dat is een stad met een geschiedenis. Maar hij zegt, de laatste vijftien jaar waren er bewust groepen van kolonisten die uit de bezette gebieden komen, die daar gingen wonen om de Palestijnse bevolking te provoceren, om huizen te bezetten, om van Lyd een totaal Joodse stad te maken. Dat is geen complottheorie, het staat in hun strategie. Want ze weten dat de meeste Israëliërs niet willen gaan koloniseren in de bezette gebieden. Ze willen daar niet wonen, zelfs niet als je ze een villa geeft. Daarom gaan zij het bewustzijn in Israël zionistisch "bezetten", het idee dat zij normaal zijn, dat er geen Arabieren binnen Israël moeten kunnen wonen. Rami vertelde dat op televisie en de interviewer wilde alleen maar horen van hem dat hij het geweld van de Palestijnen afwees. Op een gegeven moment ontplofte hij en zei: “Je wil mij maken tot een Palestijnse marionet! Maar dat wil ik niet. Ik ben niet jouw Palestijnse marionet.” Als ik dat hoor, en ik zie hoe hij het Palestijnse narratief laat horen, dan ben ik trots op deze generatie. Dat is de generatie die nu onderdrukt wordt. Hun toekomst is in gevaar. Dat is wat er nu op het spel staat.’

In De Groene Amsterdammer van vorige week citeert Rutger van der Hoeven Menachem Klein, hoogleraar politicologie in Hij zegt dat het verschuift van een militaire strijd om territorium naar een etnische strijd. Wat vind je daarvan?

‘Ik denk dat de normalisering van de bezetting diepgaand is. En Nederland en de internationale gemeenschap doen daaraan mee. We geven Israël altijd voorrang.’

Maar dat is een permanente schending van de mensenrechten?

‘Absoluut. Israël negeert dat. Volgens mij was het altijd al een sociaal-etnisch conflict. Maar ik heb een ander frame. Ik heb er net een paper over geschreven. Wij hebben een duale staat. En daarmee bedoel ik niet dat wij hier (in Israël) een democratie hebben en daar (in de bezette gebieden) een dictatuur. In grote lijnen is dat wel zo. Maar als je weet dat Israël soevereiniteit heeft over het hele gebied, inclusief Gaza, dan zie je hoe het werkt. Je hebt ergens een rule of law, en je hebt ergens militaire dictatuur. Hoe hangen die samen? Het is altijd zo geweest, vanaf de stichting van de staat Israël. Aan de ene kant had je de liberale kant, het normatieve, parlementaire; en je had ook altijd de noodtoestand, militaire regels aan de andere kant.’ 

Die twee mindsets lopen door elkaar heen?

‘Ze houden elkaar vast. Je moet ervoor zorgen dat de dictatuur hangt aan de normatieve kant, en andersom. De normatieve staat moet steun geven aan de dictatuur. Die moet goedkeuring geven. Dat zie je aan het rechtssysteem. Dat speelt een rol in de bezetting. Wat er nu gebeurt in de laatste twee jaar in mijn ogen is het volgende. In de bezette gebieden bestaat een stabiel controlerend systeem van onderdrukking, die alles bepaalt van het leven van de mensen. Dat is al zo sinds de bouw van de muur, de vanaf 2006, het Beleg van Gaza, is er geen enkele ontwikkeling geweest. De dictatuur is stabiel en zeer effectief.’

‘In Israël zie je de laatste twee jaar een enorme crisis. Politiek, economisch, sociaal. De normatieve staat verkeerd in een crisis, we hebben geen regering, geen begroting, geen toekomst. Daar is het totaal onstabiel geworden. Je moet alles zien als een groot systeem. Wat betekent het geweld op de straten? Dat betekent dat mensen geen vertrouwen hebben in de regering, dat die iets voor ze zal doen. De regering beschermt niet. Ze zijn zo wanhopig dat ze naar buiten gaan om geweld te plegen zonder aan de consequenties te denken. Daarbij komt de unleashing van alle lelijke fascistische krachten die sterk zijn binnen de Joodse Israëlische gemeenschap. Tel dit allemaal bij elkaar op. Boven heb je een grote politiek crisis, beneden heb je even grote sociale en economische onrust, voeg daar het nationalistische en etnische conflict aan toe, dat leidt tot een ontploffing. Nu moeten we op korte termijn zien – als er nog steeds geen regering is (we wachten op een vijfde ronde van verkiezingen), en alles is nog steeds aan het bewegen – wat gaat er gebeuren in de bezette gebieden? Het kan niet zo zijn dat de ene kant (van die duale staat) onrustig is en de andere stabiel blijft.’

Is de grote vrees dat juist de extreemrechtse, fascistoïde en nationalistische krachten baat hebben bij de huidige crisis? Zodat de dictatuur het overneemt aan de democratische kant?

‘Die angst bestond al tijdens corona. Ze wilden dat de veiligheidsdienst, de GSS (General Security Services), zich ook met coronatesten zou gaan bemoeien. Mensenrechtenorganisaties hebben gezegd, ho ho, we moeten de rechten van de normatieve staat verdedigen. Die tendens was er, niet zo anders dan in de rest van de wereld, maar in dit land extra gevaarlijk. Ik merkte dat GSS zelf niet wilde. Omdat het om Joodse burgers ging. Nu verlenen ze wel steun bij de arrestaties van Palestijnen. Bij corona hebben ze de grenzen van hun macht gerespecteerd. En dat heeft ook te maken met de structuur van de duale staat. Ze moeten ervoor zorgen dat het normatieve blijft, want als dat kapot gaat, dan is alles kapot. Dan is er geen Joodse democratische staat meer. En die willen ze behouden.’

Is de veiligheidsdienst niet helemaal onderdeel van het militaire regime?

‘Ten dele. Je ziet dat veel veiligheidsgeneraals anti-Netanyahu zijn. Alle kracht komt voort uit de duale structuur. Als die verloren gaat verdwijnt ook hun eigen macht. Dat willen ze voorkomen. Het is een autoritaire structuur, die voortkomt uit de jaren veertig, bedacht door Ernst Fraenkel, gevlucht voor de nazi’s. Hij bestudeerde hoe het was gegaan in de Eerste Wereldoorlog: de liberale orde tijdens een bezetting. Het gaat om het idee dat het geen democratie is, maar een soort autoritaire structuur, waar het normatieve een belangrijke rol speelt in het blijven bestaan van de dictatuur.’

In een van mijn met Willem Schinkel, socioloog, zegt hij met zoveel woorden dat de liberale orde het fascisme nodig heeft. Omdat ze zelf geen vuile handen willen maken aan geweld. Er wordt geweld uitgeoefend in naam van die democratische orde.

‘Schinkel en ik komen uit dezelfde theoretische hoek. Ik geloof in maatschappelijke krachten. Ik geloof dat veel van de ellende binnen de Joodse Israëlische maatschappij komt door het gevaarlijke spel van Netanyahu. Het komt van boven. Hij is geniaal in het tegen elkaar uitspelen van krachten. Net voor de boel ontplofte stond hij op het punt van het einde van zijn regime. Dat is geen toeval. Niemand denkt dat dit zomaar gebeurt. Hij speelt het machtsspel geniaal. Tegelijkertijd, zelfs als er fascistische krachten zijn, als iedereen zo met propaganda is opgevoed en geleerd heeft op een bepaalde manier naar de wereld te kijken, zonder de ervaring van de Palestijnen te begrijpen of te erkennen, zelfs dan begrijpen mensen dat zij niet weg kunnen gaan. Ze willen niet weggaan en ze zullen nergens naartoe gaan. Ze zijn daar om te blijven. Wat doe je daarmee?’ 

‘En wat je ook ziet, aan de kant van het licht, is hoe de ellende van de laatste twee weken allerlei gewone mensen tot initiatieven heeft gebracht van Joodse en Arabische mensen samen. Enorm veel reacties die niet tot geweld oproepen maar tot anders denken. En iedereen wil veilig leven, en voorspoedig. Bibi Netanyahu heeft het volk beloofd dat Israël sterk is, en succesvol, maar als je kijkt naar de cijfers, vraag je je af, wie heeft het goed in Israël, en wie niet? Het is verpakking. Hij is een goeie makelaar. Als je naar de cijfers kijkt, begrijp je dat de staat Israël de Palestijnse bevolking mee moet laten doen. Die moeten ze laten integreren in de economie. Bibi zegt, wij doen het uitstekend – ja, als je ultra-orthodoxen en de Palestijnen buiten de berekening houdt. We doen het uitstekend zonder hen. Maar helaas, ze zijn er. Ze blijven. En ze hebben ook een geschiedenis en een narratief. Er zijn niet alleen Joodse mensen met trauma’s. Veel Nederlanders denken dat het alleen over het Joodse trauma gaat. Ze begrijpen niets van het trauma dat volgt uit de onderdrukking van Palestijnse mensen.’

Speelt Hamas eenzelfde rol als Netanyahu? Hamas heeft voordeel bij ontwrichting, onrust, om maar geweld te kunnen blijven uitoefenen, en dat gaat ook ten koste van die jonge talentvolle Palestijnen.

‘Absoluut. Ik behoor tot de generatie van de jaren negentig. Ik was toen student. Ik heb de Hamas-terreur binnen Israël meegemaakt. Elke dag kon er iets gruwelijks gebeuren. Je wilde de bus niet nemen, je wilde niet naar de markt. Hamas is dus voor mij, net als voor bijna elke Israëliër, een naam van verschrikkelijke terreur. Dat geeft ons stress. Ik probeer me daarvan bewust te zijn bij de berichten over Gaza. De terreur die ze daar over de eigen bevolking uitoefenen is echt. Dat is geen mooie macht.’

‘Cynisch gezegd, Hamas en Netanyahu hebben elkaar nodig. Ze profiteren allebei van het geweld. En wie verliest? Dat zijn wij, de mensen, de bevolking. En de verliezen zijn groter aan Palestijnse kant. Nog een laatste punt over de kracht van mensen, zoals Hannah Arendt daarover schrijft. Ik doceer over haar aan de universiteit, en ik probeer van haar inspiratie te krijgen. Ze maakt een verschil tussen macht en violence, tussen macht en gewelddadige macht. Het is een subtiel maar belangrijk verschil. Voor totalitarisme heb je geweld nodig. Maar de echte macht dat is de kracht van mensen. Als de mensen in Tahrir Square zeggen, wij willen geen Moebarak meer, dan is hij weg. De machthebbers hebben altijd de mensen nodig. En dat doet Hamas in Gaza. Ze reguleren de mensen met geweld.’

‘Maar ik geloof dat als je Gaza een beetje lucht gaat geven, een beetje toekomst, economie en vrijheid, als Israël een beetje slim is, laat het dan los, maak mensen enigszins vrij, dan maak je Hamas zwakker en verdwijnt het geweld. Want de kracht van mensen is iets anders dan het geweld van de regering.’

Joke Hermsen schreef over Arendt in Om te kijken of je kunt beginnen met nadenken over een toekomst. Er is lang sprake geweest van een model met twee staten. Arendt had vlak na de oorlog al het idee dat het beter een federatie kon zijn, dus eigenlijk een staat waarin twee volken gelijke rechten hebben.

‘Het is waanzinnig zoals zij dingen heeft voorzien.’

Ze meende bijvoorbeeld dat Israël anders een obsessie met zelfverdediging zou krijgen. In de jaren veertig al!

‘Ik ben in de loop van de jaren ongeduldig geworden met ideeën over oplossingen. Het soort Grote-Lijn-oplossingen van alles! Dat is onmogelijk. Er is geen blueprint voor een oplossing. Niet met twee landen, niet met een land. De realiteit is te chaotisch. En binationaal. Dat ís al het geval. Dat is niet een toekomst, dat is de realiteit. Daar moeten we mee beginnen. We moeten zorgen dat de krachten van de maatschappij samen kunnen komen. Tegen geweld, tegen racisme, tegen uitsluiting, tegen discriminatie en vooral tegen de dictatuur. En ik bedoel de dictatuur die de rechten van vier miljoen mensen dag en nacht kapot maakt. Je moet beginnen met een visie op wat on the ground is, dat hebben de settlers allang begrepen, die leggen facts on the ground, dat moeten we op links ook doen. En de feiten zijn dat we leven in een prachtig land, met een diverse bevolking. Dat zie je niet aan de top van de macht en van de Israëlische regering, die is honderd procent Asjkenazi, met een elite die uit de kringen van de veiligheid komt, dat moeten we veranderen. We moeten aan de universiteiten een nieuwe elite kweken.’

En daarin helpt het lezen van Hannah Arendt?

‘Ik ben vooral onder de indruk van haar boek The Human Condition. Een interessante vraag in dit boek is: wat is politieke actie? Ik probeer in mijn hoofd te houden wat zij zegt. Wat je doet met mensen, dát is actie. Als je iets samen doet met mensen is het al politiek. Maar ze zegt ook, je kunt proberen om iets samen te doen, maar je weet nooit waar het toe zal leiden. Daar heb je geen controle over. Dus aan de ene kant ben ik altijd wanhopig, want alles wat wij doen ontploft in geweld. Daar gaan we weer! En alle vrede en sociale rechtvaardigheid wordt weer kapot gemaakt. Maar, ik weet ook zeker dat wij de zaadjes leggen voor de toekomst. Op het vlak van sociale, globale en Palestijnse rechtvaardigheid. Wij kunnen niet voorspellen hoe het eruit zal zien, maar misschien komt het ooit. Wij moeten gewoon doorgaan.’

Ik heb respect voor de manier waarop je er nu over spreekt, want ik denk dat jij ook tussen vuren zit, als academicus uit Israël die de Palestijnse zaak verdedigt. Hoe moeilijk is dat?

‘Wat een vraag! Ik was het slachtoffer van een haatcampagne op Facebook, van een groep Israëliërs. Dit was lastig, het was de eerste keer dat ik het meemaakte. Ze noemen me antisemiet. Maar ik zeg altijd, ik ben de meest patriottische ooit. Ik ben een antinationalistische patriot van mijn land, van mijn bevolking. Ik doe het alleen maar voor de toekomst van dit land. Ik zie mezelf als een deel van het volk. Ik voed mijn kinderen op als Israëliërs, met veel liefde voor Israël. Ik heb felle kritiek, maar liefde voor Israël heb ik altijd. En dat breng ik over aan mijn kinderen. Want ik maak een onderscheid tussen het kwaad en de lelijkheid en de mooiheid en wie ik ben. Ik ben daar opgegroeid, Hebreeuws is mijn taal, Joods is mijn cultuur en mijn etnische identiteit. Alles hangt samen. Als academicus is het mijn taak om na te denken. Als socioloog is het mijn taak om mijn eigen maatschappij van binnen te begrijpen. Ik heb geschreven over de common sense van het zionisme. Als een moeder is het mijn taak om mijn kinderen bicultureel op te voeden hier in Nederland, zodat ze de rijkdom van mijn cultuur meekrijgen, met de taal en alles.’

‘Wat ik nodig heb in Nederland is dat dit ook wat brengt in onze maatschappij hier. Dat we begrip hebben voor de mensen die hier in Nederland onderdrukt en uitgesloten worden. Het is mijn wens dat mijn ervaring daar hier ook iets kan betekenen.’

Luister of lees ook:

Fascisme in Nederland groeit tot in de Tweede Kamer, waarschuwt socioloog Willem Schinkel Het fascisme reikt in Nederland tot aan de Tweede Kamer, en dat komt door een weeffout in de liberale democratie. Dat stelt Willem Schinkel met collega-socioloog Rogier van Reekum in het buitengewoon felle boek Theorie van de kraal. Ze zien ook een alternatief: het idee van radicale liefde. (Podcast én leesversie.) Ga naar mijn gesprek met Willem Schinkel