‘Iedere keer als iemand uit Nederland onze podcast steunt met een donatie en ik onze opstuur als dank, ben ik toch een beetje verbaasd’, vertelt Doug Gordon (47), producent van The War on Cars, een onafhankelijke, in New York gemaakte ‘Dan denk ik: Nederland heeft de oorlog tegen auto’s toch gewonnen?’

We spreken elkaar videobellend, Gordon vanuit zijn slaapkamer in Brooklyn. iemand die opkomt voor de gemarginaliseerde groep mensen die graag veiliger en gemakkelijker zou willen fietsen in hun stad. 

In Nederland hebben fietsers, naast automobilisten, volop bestaansrecht De fietslobby die daaruit voortkwam werd onderdeel van ons establishment. Dat is wat Gordon bedoelt als hij zegt dat Nederland de oorlog tegen auto’s heeft gewonnen. ‘Jullie wonen nu toch in het paradijs?’

Hoe de strijd begon

Dat het anders is in vrijwel de gehele rest van de wereld, verklaart mede het succes van The War on Cars, dat nu tweeënhalf jaar bestaat en zo’n zeventig afleveringen telt. ‘Eerst duurde het dagen totdat een aflevering duizend downloads haalde, nu is dat een kwestie van uren.’

Luisteraars komen overal vandaan. Gordon: ‘Het mooiste vind ik de mensen die ons mailen niet vanuit een grote wereldstad, maar vanuit een kleine plattelandsgemeente. En die zeggen: ik dacht dat ik de enige was die er zo over dacht. Nu voel ik me wat minder raar.’ 

Vooral sinds de pandemie zit de show in de lift. Door de lockdowns over de hele wereld ontstond er overal discussie over de vraag hoe we de schaarse ruimte om ons heen eigenlijk gebruiken nu we er niet vandaan kunnen – en of we niet te veel auto’s hebben. ‘Op een gegeven moment kreeg ik een paar keer per week berichtjes van kennissen:

‘Er gaan honderden miljarden dollars om in de auto-industrie, en via reclames, televisie en films doordringt dat de hele Amerikaanse cultuur’

In een van de eerste afleveringen lichten Gordon en zijn twee podcastpartners, ook uit het New Yorkse fietswereldje, toe waar die uitdrukking vandaan komt: ‘the war on cars’. Dat is niet hun vondst. Het is een uitspraak van de Canadese politicus die later de burgemeester van Toronto zou worden. Hij beloofde ‘de oorlog tegen de auto’ te beëindigen. Het waren de fietsers die volgens Ford een oorlog tegen auto’s begonnen waren.

The War on Cars begon als een opgenomen gesprek tussen de drie makers over telkens een ander aspect van de Amerikaanse autocultuur. Inmiddels schuiven er steeds vaker interessante sprekers aan. Zo vertelt historicus Peter Norton in hoe hij de herkomst van de uitdrukking ‘America’s love affair with the automobile’ – Amerika’s liefdesrelatie met de auto – heeft uitgevlooid.

Je zou denken dat dat een aloude waarheid is die iets zegt over de volkscultuur: Amerikanen houden nu eenmaal van auto’s. Het blijkt een reclameslogan, die in 1961 door de beroemde komiek Groucho Marx de Amerikaanse cultuur ingeblazen werd via de televisie, in een door General Motors gesponsord programma over auto’s.

‘Er gaan honderden miljarden dollars om in de auto-industrie, en via reclames, televisie en films doordrenkt dat de hele Amerikaanse cultuur’, zegt Gordon. Grinnikend: ‘Ik ben nu voor een komende aflevering aan het uitzoeken hoe het komt dat je nooit een fiets ziet in rampenfilms, terwijl die zich toch fantastisch zou lenen om uit de apocalyps weg te vluchten.’

Hoe de auto Amerikaans politiegeweld in de hand werkt

Ik vraag hem naar zijn favoriete aflevering. Hij noemt met historicus, jurist en hoogleraar Sarah Seo over wat de komst van de auto heeft gedaan met de politie in Amerika en daarmee met de vrijheid op straat. ‘Het is een duistere aflevering, maar het maakt zo veel duidelijk over wat de auto met de maatschappij heeft gedaan en verklaart zo veel, ook bijvoorbeeld rondom de Black Lives Matter-beweging’, zegt Gordon.

Meer auto’s betekent meer wegen, betekent meer handhaving, betekent meer verkeersagenten, betekent minder vrijheid in de openbare ruimte

In het heel kort (luister vooral zelf, dit is echt een schokkend goede aflevering) werden met de komst van de auto verkeerswetten en de handhaving daarvan noodzakelijk. Dat handhaven is door het aloude opsporingswerk van agenten heen gaan lopen. Dit is een probleem: volgens de Amerikaanse grondwet heeft de politie niet het recht om privébezit zomaar te doorzoeken. Maar auto’s worden wél veelvuldig gebruikt voor criminele handelingen. In een auto kom je dus weg met van alles waarmee je niet weg zou moeten komen. Maar erger nog: veel vaker worden auto’s niet voor illegale activiteiten gebruikt, maar worden bestuurders die door een verkeersagent aan de kant worden gehaald wel als crimineel behandeld.

Dat horen we van hoogleraar Seo, die voor alle relevante rechtszaken sinds het begin der tijden heeft nagelopen, aan de hand van het woestmakende verhaal van Sandra Bland. Zij was een zwarte Amerikaanse, die door een agent van de weg werd gehaald omdat ze haar knipperlicht niet aanzette toen ze voor hem ruim baan wilde maken. Toen ze protesteerde tegen haar aanhouding, werd ze gearresteerd. Drie dagen later werd ze in een politiecel gevonden: verhangen. 

Seo legt uit hoe we een systeem hebben gecreëerd dat maar blijft doorgroeien: meer auto’s betekent meer wegen, betekent meer verkeersagenten, betekent minder vrijheid in de openbare ruimte waar vroeger zelden ‘zomaar’ politie rondliep. Degenen die hier de heftigste consequenties van ervaren zijn de mensen die toch al de minste vrijheid hadden.

Hoe de dikke wagen zelfs journalistenharten weet te veroveren

De afleveringen kunnen ook compleet anders zijn. Een benadering van hetzelfde onderwerp vanuit een luchtig, vrolijk perspectief is over waarom Lego geen fietspaden heeft. ‘Het was een feest om die te produceren.’ (Gordon belde mij ook voor die aflevering, ik zit erin met een korte quote.)

Een andere goede binnenkomer voor de show volgens Gordon is over de gigantische Cadillac Escalade en journalist Andrew Hawkins die daarin een proefritje maakt. ‘Jullie kunnen je in Europa haast niet voorstellen hoe groot auto’s hier aan het worden zijn’, zegt Gordon. (Waarop ik antwoord: ‘Ook in Nederland rijden er steeds meer mensen rond in steeds grotere SUV’s. Misschien hebben we hier toch meer een staakt-het-vuren dan een overwinning?’) 

Deze aflevering gaat niet alleen over de enorme dode hoek vóór de Cadillac – die zo hoog is dat de chauffeur voor de auto zitten niet kan zien – het gaat er ook over hoe Hawkins voor zijn medium The Verge schrijft naar aanleiding van een testrit, en waarom journalisten eigenlijk meedoen aan het reclamemaken voor auto’s, meestal via tandeloze of zelfs juichende autotestverslagen.

Nu de lockdown voorbij is gaat The War on Cars zelf ook reizen: binnen Amerika, en daarbuiten. In oktober doet Doug Gordon Nederland aan.

Lees meer

Wat krijg je als je auto’s laat verdwijnen en groen verschijnen? Deze kunstenaar verbeeldt de utopische stad Kunstenaar Jan Kamensky maakt animaties van wereldsteden waar auto’s wegvliegen en bomen uit de lucht vallen. Zo zet hij je aan het denken over hoe elke stad een oase van rust kan worden. Lees het artikel