Als je de mensen een complex onderwerp maar duidelijk genoeg uitlegt, begrijpen ze uiteindelijk hoe de vork in de steel zit. Kennis leidt tot inzicht, heb ik lange tijd geloofd. Tot ik deze grafieken zag:

Leidt een betere kennis van wetenschap ook tot een betere inschatting van de risico’s van een opwarmende aarde of van fracking? Dat was de vraag die de Amerikaanse hoogleraar rechten en psychologie Dan Kahan wilde testen. Daarvoor liet hij proefpersonen een test doen om hun wetenschappelijke kennis te meten. Vervolgens vroeg hij hun om aan te geven hoe risicovol ze klimaatopwarming of fracking vinden.

De resultaten waren verrassend: de invloed van kennis op de inschatting van risico’s bleek afhankelijk van politieke voorkeur. Hoe meer wetenschappelijke bagage Democraten hadden, hoe hoger ze de risico’s van fracking of klimaatopwarming inschatten. Bij Republikeinen had meer kennis net het omgekeerde effect: hoe meer kennis, hoe lager ze het risico vonden. 

Kennis kan ons dus uit elkaar drijven. Hoe werkt dat?

Je kunt kennis gebruiken om meer inzicht te krijgen in complexe werkelijkheden, maar dat doen we meestal niet. Eerder gebruiken we dat wat we weten om onze positie te verdedigen. Als je wilt dat iets waar is, kun je de kennis die je bezit inzetten om jouw standpunt te onderbouwen. Hoe meer je weet, hoe groter de kans dat je voldoende feiten en argumenten bij elkaar kunt harken die bewijzen dat jij het bij het rechte eind hebt. Je gebruikt je kennis dus om je dieper in te graven in je eigen gelijk.

Nieuwsgierigheid als vaccin tegen polarisatie

Gelukkig bestaat er ook een oplossing. Toen Dan Kahan keek naar hoe nieuwsgierig proefpersonen waren, zag hij een heel ander patroon. De standpunten van Republikeinen en Democraten gingen gelijk op: hoe nieuwsgieriger ze waren, hoe groter ze de risico’s vonden. Hun politieke overtuiging speelde nauwelijks een rol. En dat komt, zo toonde Dan Kahan aan, omdat nieuwsgierige mensen niet enkel informatie zoeken die hun overtuiging bevestigt, maar ook op zoek gaan naar gegevens die aantonen dat ze het bij het verkeerde eind hebben. Hun doel is niet zozeer om gelijk te krijgen, maar om hun wereld beter te begrijpen. 

Misschien kunnen we nieuwsgierigheid wel inzetten als vaccin tegen toenemende polarisatie. Je kunt alvast bij jezelf beginnen: lees eens iets dat lijnrecht ingaat tegen je overtuigingen en probeer die argumenten te beoordelen op hun merites, niet op je onderbuikgevoel. Dat is soms onaangenaam, maar wel de beste manier om je denken te openen.

Bekijk ook:

Mond dicht en mooi wezen: deze grafiek laat zien hoe weinig vrouwen in Hollywood aan het woord zijn Films, en dan vooral de gesprekken in films, worden gedomineerd door mannen. Dat is de conclusie van een indrukwekkend dataonderzoek naar de gesproken tekst in tweeduizend Hollywoodproducties. Lees hier de aanbeveling van Riffy Bol