Beste,

Mijn Instagramfeed kleurde deze week lichtblauw door het omslag van de derde roman van Sally Rooney (1991), Beautiful World, Where Are You. De Ierse schrijver is, kun je wel zeggen, een literaire wereldster. Slechts vier jaar geleden verscheen haar debuut Conversations with Friends, dat massaal omarmd werd door twintigers en dertigers (zoals ik). Haar tweede boek, Normal People, en de gelijknamige serie oogstten lovende kritieken, trokken tientallen miljoenen kijkers en lezers en leverden Rooney de titel ‘de Salinger van de Snapchatgeneratie’ op. 

Ook bij mij plofte het nieuwe boek op de dag van verschijning op de deurmat. Wat heeft Rooney, opgezadeld met de verwachting om de stem van mijn generatie te vertolken, dit keer te zeggen? Haar eerdere werk staat vol dialogen in WhatsApp-gesprekken en e-mails, en de oplettende lezer herkent in haar taalgebruik en gevoel voor humor de invloed van bijvoorbeeld Twitter. Ik was met name benieuwd hoe Rooney dit keer de smartphone en de invloed van die technologie een plek geeft in haar verhaal. 

Storing op de lijn

Zoals in het hele oeuvre van Rooney zijn de grote thema’s in Beautiful World, Where Are You haperende liefdesrelaties, onbegrip van de ander, complexe familieverhoudingen en leven in een kapitalistisch systeem. Alice, een beroemde romanschrijver, komt bij van een zenuwinzinking in een enorm huis aan de Ierse kust als ze op Tinder de norse magazijnmedewerker Felix ontmoet. Haar beste vriendin, Eileen, werkt voor een literair tijdschrift en verwerkt haar liefdesverdriet door haar oude relatie met Simon nieuw leven in te blazen.

Technologie is voortdurend op de achtergrond aanwezig, zonder dat de schrijver er een direct oordeel over velt. Soms gebruikt Rooney digitale communicatie als vorm om het thema – de onmogelijkheid de ander echt te kennen – uit te werken. Zoals in dit appgesprek:

‘Eileen: why do men over 30 text like they’re updating a LinkedIn profile

Simon: You’re right. If only I were a younger man, I would manually turn off the autocaps function on my phone in order to seem more laidback’

Op andere momenten is het gebruik van de smartphone een metafoor voor de moderne mens die zich vervreemd voelt van zijn omgeving. Zoals in een scène waarin Felix verloren door Rome wandelt: 

‘For a few seconds then he held the phone out at arm’s length... and it was not clear from this gesture whether he was trying to see the existing image better, getting a new angle in order to take a different photograph, or simply thinking about letting the device slip soundlessly out of his hand.’

Of de worsteling van Alice met haar pas verworven status als literaire ster, die zich het best laat samenvatten in de volgende scène: ‘“She’s got a Wikipedia page”, someone coos at a party, searching Alice’s name. “You probably wrote it yourself”, Felix says. “No, just the books”, Alice shoots back.’

Vaker is de smartphone er als afleiding van onzekerheid. Simon, bijvoorbeeld, vult een gespannen afwachten op Eileen: ‘Several times while he carried out these tasks, he took his phone from his pocket and checked the taxi app, where a small icon representing Eileen’s cab moved slowly and hesitatingly along the quays and then southward.’

Romantische technologiekritiek?

Tussendoor zijn er ook momenten van verbinding, met elkaar en met hun omgeving. Bijvoorbeeld als het viertal samen in het huis van Alice verblijft. Dan is het leven simpel, is er stoom uit de fluitketel, spaghetti met tomatensaus, zijn er pasgewassen badlakens op het strand. 

Daarin kun je een soort romantisch verlangen herkennen naar het ‘natuurlijke’ leven, zonder schermen en smartphones. Toch leest het boek (ondanks de titel die verwijst naar een gedicht van de romantische schrijver Friedrich Schiller) uiteindelijk niet als technologiekritiek. Zo wordt richting het slot eenzelfde soort huiselijk geluk beschreven: ‘And then we look through the trailers on various streaming services for an hour until one or both of us falls asleep and then we go to bed. And in the morning I wake up feeling almost painfully happy.’

Technologie wordt ook niet, zoals vaak in millennialboeken, opgevoerd om een narcistische, ijdele generatie te portretteren. Eerder gebruikt Rooney het als middel om de oprechte verlorenheid en vervreemding van haar karakters te illustreren. Zoals Eileen die zichzelf op haar werk googelt, alsof ze op zoek is naar bevestiging van haar bestaan. Rooney zet technologie op de juiste plek: niet als oorzaak van de grote problemen van deze tijd, maar als onderdeel van een pervers, kapitalistisch systeem.

Liever lezen in je inbox? Regelmatig schrijf ik over de invloed van sociale media. Wil je de volgende nieuwsbrief niet missen? Schrijf je in en ontvang ’m in je mailbox. Schrijf je hier in!