Geen woord te veel: Boer zoekt vrouw is een ode aan de introverte mens

Ik mag van mezelf één keer in de tien jaar over Boer zoekt vrouw schrijven – tot 2027 zou ik eigenlijk moeten zwijgen. In 2017 heb ik mijn kruit eigenlijk al verschoten. Maar nood breekt wet: dit seizoen is té inspirerend, ik verbreek de stilte. 

Liefhebbers van het datingprogramma zullen gemerkt hebben dat Yvon Jaspers deze keer een bescheidener rol vervult. Ze schikt nog altijd stroopwafels op boerenbontschaaltjes, rolt augurken in plakjes ham, steekt daar Nederlandse vlaggetjes in en verschijnt uit het niets voor troost, advies of een schop onder een kont – een goede fee in een gehaakte spencer. 

Maar het is minder dan anders. Alsof ze – God forbid – al afscheid neemt. Of laat ze gewoon meer ruimte aan de kandidaten, die dit seizoen onbetaalbaar zijn? 

Het is een vaste waarde in Boer zoekt vrouw: de stille agrariër, een man of vrouw van zo weinig woorden dat je nog op een muur van zwijgen stuit als je vraagt waar de suiker staat. Koppel zo iemand aan een gelukszoeker die net het integrale coachingtraject Speak Your Inner Truth heeft afgerond, en het leedvermaak is gegarandeerd. 

Dit seizoen heeft al deze ingrediënten en meer. Na al die jaren is het programma er namelijk in geslaagd om de introvertste man van Nederland op te sporen. 

Een zwijgen zo diep als een voersilo

Die man is boer Evert. Een tanig figuur, met grote handen, een lieve glimlach en twinkelende ogen. Op een Drentse melkveehouderij leeft hij in vrede samen met zijn broer Koop – twee zielen die geen woorden nodig hebben om elkaar te begrijpen. Als Yvon zesenzestig liefdesbrieven op Everts keukentafel uitstort, laat hij een stilte vallen. Een lange stilte. Dan zegt hij zacht: ‘Da’s eh… voldoende, denk ik.’ 

Als er eenmaal drie vrouwen op zijn boerderij rondlopen, worden die stiltes gaandeweg steeds langer – en wat erop volgt steeds minder eloquent. In Everts twinkelogen valt te zien dat er van alles in hem omgaat. Maar niets van dat alles bereikt de verbale sfeer. ‘Daar is een liedje van…’ stamelt hij op een goed moment. ‘Het is zo stil in mij.’ 

Is Maud een bekakte spirituele theemuts, of een baken van oorspronkelijkheid?

Het is een traktatie voor de kijker dat juist deze man zijn oog heeft laten vallen op een vrouw die in wellevendheid en welsprekendheid door kan voor het op drift geraakte zusje van Sigrid Kaag. Deze Maud uit Heemstede bezorgt het twitterend publiek aanvankelijk duizelingen: is ze een bekakte spirituele theemuts, of een baken van oorspronkelijkheid? Allebei? Bestaat zoiets? 

Dat Maud een groot hart heeft en een nog grotere verbeeldingskracht is duidelijk. In de laatste aflevering – spoiler alert – zien we haar een zelfgeschreven brief voorlezen aan Evert. Daarin articuleert ze haar gevoelens zo kraakhelder dat mijn therapeut erbij zou staan applaudisseren. (Waar die gevoelens precies op gebaseerd zijn, lijkt me ook materiaal voor een therapeut.) Everts reactie op al die mooie woorden: een zwijgen zo diep als een voersilo. 

Evert is geen uitzondering. Toevallig is de productie er dit seizoen in geslaagd om ook de op een na introvertste man van Nederland te strikken. En de ironie wil dat deze Christiaan te gast is op de Limburgse schapenboerderij van de introvertste vrouw van Nederland, boer Janine. Dit levert tv op waarvoor je ook naar een museum voor klassieke schilderkunst kunt: twee mensen staan roerloos in een groots, glooiend landschap vol schapen. Ze zwijgen. 

Op tv domineert de kletsmajoor

Dat ik in hyperbolen verval om de eenzelvigheid van deze mensen te vatten, zegt iets over wat we doorgaans op tv zien. Evert, Christiaan en Janine zijn waarschijnlijk niet de introvertste mensen van Nederland. Ze zijn in ieder geval niet de enigen. Sterker nog: naar schatting is een derde tot de helft van de mensen introvert. Ze houden meer van luisteren dan van spreken. Maar in de media overheerst dat andere menstype: de kletsmajoor, die zijn heilige mening verkondigt, ongevraagd en in hyperbolen. 

Deze oververtegenwoordiging van extraverte mensen verraadt een voorkeur voor dat type die door de hele cultuur verweven is. Dat betoogde de Amerikaanse schrijver Susan Cain een paar jaar geleden in een bestseller Meer over dit boek bij de Nederlandse uitgever. en een virale TED-talk. Bekijk hier de TED-talk van Susan Cain (2012).  

Ooit, zegt Cain, leefden we in een karaktercultuur, waar mensen werden gewaardeerd om hun innerlijk en hun morele rechtschapenheid. Dat veranderde in de twintigste eeuw, met de overgang van een agrarische naar een stedelijke samenleving. Mensen werkten niet meer voornamelijk samen met mensen die ze al hun hele leven kenden; ze moesten zich nu bewijzen in een massa vreemdelingen. Extraverte kwaliteiten als aantrekkingskracht, charisma en een vlotte babbel werden steeds belangrijker. 

En in die wereld wonen we vandaag.

Wat is er nog over van de karaktercultuur?

Het resultaat van die voorkeur voor extraversie zien we in een andere datingshow, waarvan het huidige seizoen momenteel ook zijn ontknoping nadert: De Bachelor. Daarin strijden twintig mooie vrouwen om het hart van een succesvolle, extraverte vrijgezel, in wat een aaneenschakeling lijkt van koortsige sollicitatiegesprekken.

Met de onbescheidenheid der wanhoop buitelen de dames over elkaar heen om de bachelor in een waterval van woorden te verzekeren dat ze spontaan, avontuurlijk, lekker gek, open minded en kneiterambitieus zijn, en dat ze alles uit het leven willen halen. Alles! 

De clichés sluiten zich om de kijker heen als de knellende crop tops van de kandidaten. Je krijgt het er benauwd van. Geef mij maar Evert, denk je, als de meisjes zich met een van paniek overslaande stem afvragen of ze wel genoeg van zichzelf hebben laten zien. Of hij – de bachelor – wel de échte, de extraverte versie van hen heeft meegemaakt. 

Is er op de televisie nog iets over van die verloren, nobele karaktercultuur waar Cain het over heeft, verbonden als die was aan een agrarische samenleving? Daarvoor moeten we bij onze enige agrarische datingshow zijn. Dat denk ik tenminste. En Maud denkt het ook. Ze heeft daar geen woorden voor nodig, alleen een paar mooie, grote, boerenhanden. 

Lees ook:

Boer zoekt vrouw: lieflijke datingshow of meedogenloze reality-tv? (Of allebei) Welke ervaringen scheppen het moderne leven? Boer zoekt vrouw op zondagavond, bijvoorbeeld. Het huidige grimmige seizoen toont de ware aard van het programma: meedogenloze reality-tv met een vertederend randje. Lees het artikel hier