Nederlandse leerlingen kunnen nauwelijks nog jagen. Ze weten niet eens meer hoe je een speer moet werpen, welk hout je nodig hebt voor een goede pijl-en-boog, laat staan dat ze nog weten hoe je een vuistbijl gebruikt. 

Het is bedroevend slecht gesteld met de jachtvaardigheid van Nederlandse leerlingen. Als ze iets willen eten, warmen ze tegenwoordig zelfs liever een magnetronmaaltijd op.

Dat dacht ik toen ik van ‘t weekend een las over ‘de leescrisis in het onderwijs’, in De Groene Amsterdammer. Er is geen crisis of het onderwijs moet die ofwel oplossen, of is er de schuld van. In zulke gepeperde analyses wordt zelden rekening gehouden met één basaal feit: dat het onderwijs de samenleving niet alleen vormt, maar ook volgt

Dat jongeren nauwelijks nog kunnen jagen komt niet door slecht onderwijs, maar doordat we het bijltje erbij neergooiden en vee gingen houden. Er werd minder gejaagd, want het was minder vaak nodig om te jagen, dus werd er minder goed gejaagd. 

Iets soortgelijks kan je zeggen over de rol van lezen in onze samenleving. Om een melanzane te maken hoef je geen recept meer te lezen, maar kan je een kijken. Voor je vermaak hoef je Van de koele meren des doods niet meer open te slaan, maar kan je op driehoekjes en vierkantjes drukken om zombies neer te knallen. Deze column wordt door meer mensen beluisterd dan gelezen. Er wordt minder gelezen, want het is minder vaak nodig om te lezen, dus wordt er minder goed gelezen.

Deze cijfers lees ik anders

De auteurs van het artikel in De Groene, Yra van Dijk en Marie-José Klaver, schrijven dat mensen om te relativeren graag naar het buitenland wijzen. Daar daalt de leesvaardigheid ook. ‘Maar’, merken Van Dijk en Klaver daarbij op, ‘bij ons daalt die aanzienlijk harder. Al meer dan twintig jaar nemen de leesprestaties van basisschoolleerlingen gestaag af, zo blijkt uit het internationale leesonderzoek Pirls’.

Ik lees toch echt iets anders in dat PIRLS-leesonderzoek.

Namelijk: dat de resultaten van Nederlandse leerlingen de laatste tien jaar stabiel zijn. En ik ben niet de enige die dat onderzoek anders leest. Ook het Expertisecentrum Nederlands concludeert: ‘De resultaten van PIRLS-2016 laten zien dat Nederlandse leerlingen wederom goed presteren op leesvaardigheid. (...) Uit de resultaten van PIRLS-2016 blijkt dat het leesvaardigheidsniveau

Geen al twintig jaar durende scherpe, gestage daling dus.

(Voor de goede lezer: kan een ‘gestage’ daling wel een ‘scherpe’ daling zijn?)

Begrijp me niet verkeerd. Onderwijs kan en moet leerlingen leren lezen, want het mag dan minder vaak nodig zijn om te lezen, soms is het wel noodzakelijk

Maar wie geen rekening houdt met een veranderende wereld, ziet in elke ontwikkeling een onderwijscrisis. Wie daar geen rekening mee houdt, schrijft geen analyse maar een klaagzang.

Die zang klinkt in De Groene zo: ‘Behalve gebrek aan regie van de overheid, verkeerd besteed geld, modieuze innovaties, gebrek aan kennis over leesdidactiek in de onderwijspraktijk, de te lage waardering en opleiding van de leraar, is met de afnemende leeskilometers die kinderen daardoor maken, ook oorzaak van de dalende cijfers.’ 

Conclusie: ‘Het hele fundament van het onderwijsgebouw blijkt rot.’ 

Hoera voor het onderwijs!

Zulke zwaarmoedigheid is zonde. Je wilt er je boek van wegleggen om eens even lekker de laatste drie seizoenen van The Bachelor te bingen. Of zoals m’n vriendin, leraar Nederlands, zei toen ze zich door de klaagzang in De Groene heen had gewerkt: ‘Zo heb ik er geen zin meer in.’

Daarom een opgewekter einde.

Want als we geen oog hoeven te hebben voor maatschappelijke ontwikkelingen, kan het onderwijs ook wel wat successen claimen. Leerlingen zijn bijvoorbeeld Hoera voor het onderwijs! Ze zijn ook Hoera voor het onderwijs! Ook in het begrijpen van beeldtaal blinken leerlingen uit. Hoera voor het onderwijs! En meer leerlingen dan vroeger spreken naast het Nederlands ook een tweede taal. Turks bijvoorbeeld, of Marokkaans, Pools, Arabisch of Chinees. 

Hoera, hoera, hoera voor het onderwijs!

En de knapste prestatie van allemaal: alle ontlezing ten spijt heeft het Nederlandse onderwijs een scherpe, gestage daling in de leesprestaties van leerlingen vooralsnog weten te voorkomen.

Een lezing die wel wat vaker hardop gezegd mag worden.

Meer lezen over onderwijs? Eens in de twee weken stuur ik een mailtje waarin ik je op de hoogte houd van mijn journalistieke zoektocht. Over onderwijs. Schrijf je hier in!