Beste,

Eind 2020 gaven 1,2 miljoen werkende Nederlanders aan last te hebben van burn-outklachten.  

Van de psycholoog krijgen ze de vraag: wat wil je zélf eigenlijk?

Met die vraag worden leerlingen op de particuliere, democratische school DOE040 van jongs af aan grootgebracht. Want op DOE040 ontdekken en doen leerlingen wat ze zélf willen. Er zijn geen naar leeftijd opgedeelde klassen. Leerlingen hoeven er geen diploma te halen. Een schoolbel is er ook niet.

Onderwijs moet kinderen op DOE040 niet alleen iets leren, maar er vooral ook voor zorgen dat ze iets niet verleren: dat ze in vrijheid leven en hun eigen keuzes mogen maken (en dat daar verantwoordelijkheid bij komt kijken).

Ik bezocht de school en schreef er deze reportage over (ook te beluisteren):

Op deze school leer je de burn-out voor te zijn Leestijd: 11-15 minuten. Luistertijd: 18 minuten.

Het belang van de ‘geprivilegieerde blik’

‘Ik merk dat ik me een beetje stoorde aan het stuk van vandaag’, mailde een eindredacteur me op de dag dat ik die reportage publiceerde. Want: ‘De insteek van zo’n repo voelt wel heel erg als een geprivilegieerde blik op wat onderwijs doet en moet doen.’

Een mailtje waar ik een weekend op heb lopen kauwen. 

Het zijn allemaal regels die leerlingen slikken voor een hoger doel: een diploma

Want ik kan het begrijpen. Een particuliere school trekt een bepaald publiek. Zo’n school wordt niet bekostigd door de overheid en alleen ouders die het geld ervoor hebben kunnen hun kind er dus naartoe sturen. En wie stuurt z’n kind nou naar een school die niet per se opleidt voor een diploma? Die stap is minder groot wanneer je het geld en het netwerk hebt om je kind aan een baan te helpen als het geen diploma haalt.

Maar het mailtje stoorde me ook. Door iets af te doen als ‘een geprivilegieerde blik’ maak je ideeën over onderwijs individueel, isoleer je ze, en daarmee maak je ze onschadelijk. Het maakt het moeilijk nog systeemkritiek te geven.

De kritiek die DOE040 op het systeem levert: omdat er zo veel kinderen naar school moeten, zijn scholen superefficiënt ingericht – met veel structuur en regels. Dat is onnatuurlijk. Het leert kinderen te gehoorzamen naar de wensen en verwachtingen van anderen, in plaats van op hun eigen gevoel te vertrouwen.

Het mooiste voorbeeld daarvan, dat de reportage toch niet haalde, is misschien wel hoe scholen omgaan met leerlingen die honger hebben. Leerlingen mogen tijdens de pauzes eten, en niet daarbuiten. Langzaamaan leren kinderen zo dat ze moeten eten als ze anderen ook zien eten, in plaats van te luisteren naar wat hun lichaam nodig heeft. Plassen? Zelfde verhaal. Even bewegen tijdens het leren? Ga maar een briefje halen.

Het zijn allemaal regels die leerlingen slikken voor een hoger doel: een diploma.

Daarom vind ik die ‘geprivilegieerde’ blik juist interessant. Die blik zegt iets over de keuzes die mensen maken als ze de vrijheid voelen te breken met het systeem, als een diploma niet het hoogste doel is. Om vervolgens de vraag te stellen: zou niet ieder mens de vrijheid moeten voelen die keuze te kunnen maken, en wat is daarvoor nodig?

Het is veel mensen niet gegeven zich af te vragen wat ze zélf eigenlijk willen – en dat is juist het probleem. Het zou geen privilege moeten zijn je af te kunnen vragen wat je zelf wilt.

Het Nederlandse onderwijs: unaniem een belachelijk groot succes

Verder maakte ik me een beetje boos om een artikel in De Groene Amsterdammer over leesonderwijs, of nee, over ‘de leescrisis in het onderwijs’. Dus schreef ik er over.

‘Wie geen rekening houdt met een veranderende wereld, ziet in elke ontwikkeling een onderwijscrisis. Wie daar geen rekening mee houdt, schrijft geen analyse maar een klaagzang.’

Het Nederlandse onderwijs: unaniem een belachelijk groot succes Leestijd: 3 minuten. Luistertijd: 6 minuten.

Volgende week ga ik een kop koffie drinken met een van de auteurs van het artikel in De Groene (tevens mijn favoriete oud-docent toen ik Nederlands studeerde).

Tweewekelijkse Tip van de Week

En een leestip! Collega Nina Polak (correspondent Modern Leven) schrijft niet alleen inzichtrijke stukken over en maar ook romans.

Haar derde roman, Buitenleven, is net uit en wordt in alle kranten de hemel in geprezen. Ik ga zo een ommetje maken om het boek te kopen bij de deughandel om de hoek, en raad je aan hetzelfde te doen (of het boek

Tot zover, met groet!

Johannes

P.S. Een beetje laat, maar moest ik heel hard om lachen.

Schrijf je in op deze nieuwsbrief! Wil je mijn verhalen in je inbox ontvangen en een kijkje krijgen achter de schermen? Schrijf je hier in!