Beste,

Punished by Rewards is het beste onderwijsboek dat ik dit jaar las. Alfie Kohn (1957) schreef het al in 1993, en die Kohn lijkt me een leuke man.

In Punished by Rewards vertelt hij over de experimenten die hij als jonge psychologiestudent moest uitvoeren op ondervoede ratten. In die experimenten konden ratten een knop indrukken, en dan moest Kohn ze voeren. Onderzoek na onderzoek bleek hetzelfde: ratten leerden de knop in te drukken om zo een beloning – voedsel – te krijgen.

Na het zoveelste onderzoek besloot Kohn z’n onderzoeksverslag eens te schrijven vanuit het perspectief van de rat. De rat schreef dat het hem gelukt was om, door simpelweg een knop in te drukken, een student deel te laten nemen aan breakfast-feeding behavior. Z’n docent kon er niet zo om lachen.

Zijn mensen, en leerlingen in ‘t bijzonder, ratten? 

(Rattengif!)

We behandelen ze wel zo, schrijft Kohn: als dieren die getraind kunnen worden om het juiste gedrag te vertonen. Leraren belonen gewenst gedrag omdat ze willen dat kinderen dat gedrag vaker vertonen. Ze belonen kinderen die goed geleerd hebben met een hoog cijfer en prijzen leerlingen die klassikaal het goede antwoord geven.

Ja, dus? Wat is daar mis mee?

Een beloning maakt ook risicomijdend

Veel, betoogt Kohn. Want net als een straf, is een beloning een beoordeling. Een beloning maakt een relatie onpersoonlijk en creëert of versterkt een machtsrelatie, terwijl het voor kinderen juist gezond is om in een omgeving op te groeien waarin het oké is om fouten te maken zonder beoordeeld te worden. 

Een beloning gaat ook voorbij aan de oorzaak van bepaald gedrag. Als een drukke leerling stil zit omdat hij dan vijf minuten eerder weg mag, hoeft niemand zich af te vragen waarom hij niet stil kan zitten. Misschien heeft ‘t wel meer te maken met de les dan met de leerling, of is het niet gezond om van leerlingen te verwachten dat ze een groot deel van de dag stil zitten. Bovendien: als de beloning wegvalt, is er ook geen reden meer om stil te zitten.

Een beloning maakt leerlingen ook risicomijdend: ze doen geen millimeter meer dan wat nodig is voor die beloning. Is het voor een cijfer? Nee? Dan doe ik het niet. Komt hier een vraag over op de toets? Nee? Dan sla ik het even over.

Er is nogal wat mis met beloningen, dus. 

Maar wat er nog het allermeest mis mee is: beloningen veranderen hoe mensen zich voelen over wat ze doen. Mensen zijn van nature nieuwsgierig, gemotiveerd om de uitdaging te zoeken die bij hen past, en beloningen draaien dat de nek om.

Een van de eerste onderzoeken daarnaar werd eind jaren zestig uitgevoerd door psycholoog Mark Lepper (Stanford University). Hij gaf kleuters stiften waar ze mee mochten kleuren. Een deel van de kleuters vertelde hij dat ze een bijzonder diploma zouden krijgen – met een lintje én een gouden ster! – als ze tekeningen zouden maken. Toen hij twee weken later terugging naar de klas, zag hij het effect van die belofte: de kinderen die een beloning beloofd was, waren minder geïnteresseerd in kleuren dan de andere kinderen. Ze waren ook minder geïnteresseerd in kleuren dan ze waren voordat ze een beloning beloofd was.

In de decennia na het onderzoek liet studie na studie zien: geef mensen een beloning om iets te doen, en hun motivatie om datgene te doen neemt af. En niet alleen onderzoek bevestigt die conclusie. Voor mij was de geloofwaardigheid van misschien wel het meest overtuigende bewijs. Kohn verbaast zich erover dat die conclusie niet wijdverbreid is in het onderwijs.

Waar ik me over verbaas: dat Punished by Rewards nooit in het Nederlands is vertaald. Welke uitgever durft het aan?

Stukje nieuwsbriefpropaganda

Wil je zoveel mogelijk mensen op het bestaan van deze nieuwsbrief wijzen? kunnen ze zich inschrijven. Gratis!

Voor iedere nieuwe abonnee die zich via jou op deze nieuwsbrief inschrijft, krijg je geen beloning!

Cijfers zijn een boei om je aan vast te klampen

Goed, geef mensen dus een beloning om iets te doen en hun motivatie om datgene te doen neemt af. Waarom is die conclusie niet wijdverbreid in het onderwijs?

Het zal geen toeval geweest zijn dat ik Punished by Rewards las vlak na m’n bezoek aan de democratische school DOE040, waar ik afgelopen maand over schreef. Een school zonder vaste klassen, dagvullend rooster en schoolbel, waar leerlingen ontdekken en doen wat ze zélf willen.

Eind 2020 gaven 1,2 miljoen werkende Nederlanders aan last te hebben van burn-outklachten

‘Ontscholen’, was het woord dat leerlingen op DOE040 gebruikten voor hun eerste maanden op hun nieuwe, democratische school. ‘Het is toch de droom van ieder kind om gewoon te doen wat je leuk vindt?’ zei een van de leerlingen. Toen ik Punished by Rewards las, kreeg dat ‘ontscholen’ meer betekenis dan ‘gewoon doen wat je leuk vindt’.

Kijk, het is gemakkelijk om cijfers te geven. Gemakkelijk voor de leraar, omdat hij daarmee de verantwoordelijkheid voor het leren in z’n geheel bij z’n leerlingen kan leggen. Haalt een leerling een onvoldoende, dan is dat de schuld van die leerling: die heeft niet hard genoeg geleerd. Minder vaak wordt hardop uitgesproken dat een slecht cijfer ook de verantwoordelijkheid van de leraar is: die heeft niet goed genoeg lesgegeven. Dat daar minder vaak op gewezen wordt, komt doordat de leraar een machtspositie heeft, en cijfers een middel zijn om die macht uit te oefenen.

Toch zijn cijfers ook voor leerlingen gemakkelijk. Zolang die cijfers voldoende zijn, zal niemand zich druk maken om wat er verder allemaal met een leerling aan de hand kan zijn en hoeft een leerling zich niet druk te maken om wat hij zelf wil. Wat hij wil, is voldoen aan de verwachtingen van anderen.

Dat is gemakkelijk, maar niet gezond. Eind 2020 gaven 1,2 miljoen werkende Nederlanders aan last te hebben van burn-outklachten. Van de psycholoog krijgen ze de vraag: wat wil je zélf eigenlijk? 

Ik bezocht zelf ook ooit zo’n psycholoog. Hij zei weinig en oordeelde nog minder. Verschrikkelijk, vond ik dat toen. Waarom had ik het gevoel dat ik steeds alle stiltes op moest vullen? Waarom vertelde hij me niet gewoon wat ik moest doen? Vond hij mij wel een goede patiënt, was ik misschien zelfs z’n beste patiënt? Kon ik geen cijfer krijgen voor deze consulten?

Pas veel later begreep ik de reden van zijn milde zwijgzaamheid. Wie niet meer beoordeeld wordt, moet eerst een tijdje door het leven spartelen voor hij weer bovenkomt en zwemmen leert. ‘Ontscholen’, noemden leerlingen op DOE040 het. Dat is niet ‘doen wat je leuk vindt’, maar spartelen en leren zwemmen. Cijfers zijn een boei waar leerlingen zich aan vast kunnen klampen, maar die ze nooit zal leren zwemmen.

Tweewekelijkse Tip van de Week

Ja, dat boek van Alfie Kohn dus. Even helemaal klaar met onderwijs? Dan kan ik je ook aanraden, waar je gemakkelijk groenten mee van je snijplank in de pan kunt schuiven.

Tot zover, met groet!

Johannes

P.S. moest ik een beetje om lachen.

P.P.S. Vanaf nu verschijnt deze nieuwsbrief weer gewoon op vrijdag, want ik vind het helemaal niet fijn om ’m op maandag te schrijven.

Nieuwsbrief in je mailtje? Eens in de twee weken stuur ik een mailtje waarin ik je op de hoogte houd van mijn journalistieke zoektocht. Wil je mijn verhalen in je inbox ontvangen en een kijkje krijgen achter de schermen? Schrijf je hier in!