Spring naar inhoud

Het Indisch Monument verdient een bredere herdenking

Zij konden elkaar niet helpen, m’n oom en tante die terugkwamen uit Indië en mijn ouders. Vanzelfsprekende gastvrijheid, zij kwamen in huis. Maar de Indische kampverhalen en de bitterheid van de Hollandse hongerwinter verstonden elkaar niet. Eigen verdriet eerst. Het lange zwijgen zette in.

Op 15 augustus was het 77 jaar geleden dat voor Nederland ook in Azië de Tweede Wereldoorlog eindigde. De herdenking bracht dit jaar duizenden naar het Indisch Monument in Den Haag, dat pas in 1988 tot stand kwam.

Boven het monument langs de Haagse Waterpartij rommelde aanhoudend het onweer. Passend: waarschijnlijk stonden de aanwezigen stil bij onderling sterk verschillende beelden en herinneringen.

Het is hoog tijd dat de Nationale Herdenking 15 augustus 1945 een bredere kijk biedt op de niet zo vreedzame Indische vrede van 1945. Het bestuur is zich daar waarschijnlijk wel van bewust. Maar er moet sneller meer gebeuren. Om te voorkomen dat de nationale herdenking sektarisch wordt.

Naast elkaar herdenken

Voor het eerst was de herdenking ’s avonds op televisie te volgen. Het ‘nieuws’ in aanloop daarvan, was dat de Indonesische ambassadeur als tweede na premier Rutte een krans mocht leggen. Voor de voorzitter van de was dit aanleiding af te treden. Uit protest tegen die prominente plaats in de plechtigheid, zonder excuses voor de rol van Indonesië bij de – de gewelddadige periode die in Indonesië uitbrak direct na de ‘bevrijding’ van de Japanse overheersing, met name gericht tegen Indische Nederlanders, maar ook tegen Molukkers en andere groepen.

Mensen met Molukse wortels zitten nog steeds met gemengde gevoelens bij deze herdenking: volgens de doelstellingen erkend, maar in de symboliek goeddeels over het hoofd gezien. Voor velen had de herdenking te veel koloniale tinten en tonen. Het regiment zwaaide ter opening het vaandel, dat oud-strijders ontroert, maar voor wie met een dekoloniserende bril keek, kon de nagedachtenis aan een man die wreedheden pleegde namens het vaderland die dragende rol niet langer vervullen. Zij organiseerden 16 augustus een in Amsterdam.

Zoals de Nationale herdenking op 4 mei meer en meer aandacht geeft aan de emoties en de pijn van steeds meer mensen en groepen die slachtoffer waren van de verschrikkelijke nazi-oorlog, zo zou de Nationale Herdenking op 15 augustus ruimte moeten bieden aan meer soorten en maten oorlogs- en dekolonisatiepijn voortvloeiend uit de geschiedenis van Nederlands-Indië. Opdat de leedconcurrentie niet mensen van elkaar blijft vervreemden, na al die tijd.

De stap van het bestuur naar een tv-registratie in de avond was verstandig. Nu is het zaak het verhaal te verbreden en de regie van het evenement ter hand te nemen. Nieuwe rituelen en symbolen toe te voegen. Weg met al die trage militaire momenten en saaie kransen namens Zuid-Holland en weet ik al niet wie.

Vertel verhalen van de eerste, tweede en derde generatie deelnemers en slachtoffers. Laat zien hoe mensen gevangen raakten in wreedheden die zij ook niet hadden bedacht of gewild. Het gaf er ’s middags in de Koninklijke Schouwburg een aanzet toe.

Wissel op dat grote veld bij het Indisch Monument professionals af met ervaringsdeskundigen. Zoals acteur Mark Rietman, die het woedend-verdrietige Er leven niet veel mensen meer voordroeg. Zo ontsluit je de pijn voor nieuwe generaties. Er zijn nog KNIL-militairen die zich hebben bedacht, kampkinderen met het gewicht van zwijgende ouders op hun schouders die het kunnen vertellen. Laat meer muziek klinken, van toen en daar.

Indonesische en Indische trauma’s, Moluks verdriet, Nederlandse pijnen en plaatsvervangende schuldgevoelens, misschien ooit Japanse inkeer. Het en bedacht op een echt Nationale Herdenking. Laat de steeds completere werkelijkheid maar tot ons doordringen, om een dynamiek te krijgen vergelijkbaar met 4 en 5 mei: eerst herdenken dan vieren. Op 15 augustus wordt de geschiedenis herdacht en verwerkt. 17 augustus wordt het uitroepen van de Indonesische republiek gevierd.

Sterkte, bestuur, met het kanaliseren van al dat verdriet en die al of niet gekwetste trots.

Op de website van de Nationale Herdenking 15 augustus 1945 is de herdenking terug te kijken.
Correspondent Politiek