We staan aan de rand van de afgrond. Niet alleen klimatologisch, ook financieel. Althans, dat is de boodschap van het Carbon Tracker Initiative. Deze activisten bestoken de financiële wereld met hun inconvenient truth: als we willen voorkomen dat de aarde verder opwarmt dan de gevaarlijke grens van 2 graden dan zijn 80 procent van de nu gedane investeringen in waardeloos.

We kunnen de brandstoffen immers niet gebruiken als we klimaatverandering willen voorkomen en kunnen ze dus ook niet te gelde maken. De situatie is volgens de activisten niet anders dan IT- of de hypothekenzeepbel. Waar investeerders denken veilig belegd te hebben, zijn hun investeringen straks niets meer waard. En die bedrijven en investeerders hebben intussen een gezamenlijke marktwaarde van

Zij moeten dus ‘divesteren’ - hun investering terugtrekken - in fossiele brandstoffen. Groene actiegroepen en studentenorganisaties over de hele wereld proberen institutionele investeerders, zoals pensioenfondsen en universiteiten, zover te krijgen hun aandelen in fossiele bedrijven van de hand te doen.

De kracht van deze acties is dat de actiegroepen niet een moreel appèl doen op aandeelhouders, ze wijzen op de financiële kanten van het verhaal

De grootste kracht van deze acties is dat de actiegroepen niet langer een moreel appèl doen op aandeelhouders, ze wijzen simpelweg op de financiële kanten van het verhaal. Geert Ritzema, campagneleider bij Milieudefensie, vat het als volgt samen: ‘Aandeelhouders maken zich met name zorgen om de waarde van hun aandeel. Wij willen hen laten inzien dat klimaatverandering niet alleen een bedreiging is vanwege zeespiegelstijging, extreem weer, woestijnvorming en het smelten van gletsjers, maar ook voor hun aandelen.’

De initatiefnemers van de carbon bubble-campagne gaan in volle vaart door met hun ‘corporate activism.’ Onlangs brachten ze uit dat aandeelhouders van oliebedrijven waarschuwt voor de stijgende kosten van olieproductie. Volgens de auteurs van het rapport is de meeste olie alleen nog maar te vinden op de gekste plekken - diep in de oceaanbodem, in de kleverige teerzanden van Canada of op de Noordpool - en zal het voor bedrijven niet langer rendabel zijn de brandstoffen te delven. Waardoor hun aandeelhouders straks met waardeloze aandelen zitten.

De grootste demon van onze tijd

Afgelopen april voerde Nobelprijswinnaar Desmond Tutu de druk nog verder op: we moeten niet divesteren, maar hebben zelfs ‘een apartheid-achtige boycot nodig tegen fossiele brandstoffen.’ Tutu schreef dat in een in The Guardian, terwijl een synode van Engelse bisschoppen de investeringen van de Anglicaanse kerk onder de loep nam. Op de conferentie ging één bisschop zover het klimaatprobleem ‘dé demon van deze tijd’ te noemen.

‘Ons terugtrekken uit de steenkoolhandel is een kleine, maar constructieve stap’

Maar het grootste succes van de activisten is tot nu toe behaald in de Verenigde Staten. Studenten aan de Stanford-universiteit hebben het bestuur van het in 2013 goed voor 18,7 miljard dollar, zover gekregen niet meer te investeren in steenkoolbedrijven. Hierdoor komen ruim honderd Amerikaanse bedrijven niet langer in aanmerking voor geld uit het universiteitsfonds.

‘Ons terugtrekken uit de steenkoolhandel is een kleine, maar constructieve stap,’ aldus John Hennessy, de voorzitter van Stanford University. ‘Ondertussen gaat het werk door, bij Stanford en elders, om te komen tot toegankelijke, werkbare en duurzame energieoplossingen voor de toekomst.’

Werkt dit ook in Nederland?

In Nederland, fossielste economieën van Europa, slaat de carbon bubble-actie nog niet echt aan. Onlangs werd bekend dat de grootste pensioenbeheerder van Nederland, niet zal stoppen met investeringen in fossiele bedrijven en ook niet van plan is te investeren in grote windmolenparken op de Noordzee.

Volgens APG is het nog lang geen tijd om uit fossiel te stappen en zijn investeringen in ontwikkelende projecten zoals ‘wind op zee’ veel te onzeker. Investeerders wijzen onder andere op de situatie in Spanje, waar de regering onder druk van de eurocrisis de subsidies voor zonnepanelen met terugwerkende kracht afschafte.

Een tegenslag voor carbon bubble-activisten, maar ook een tegenslag voor het kabinet en de Tweede Kamer. Zij hadden gehoopt dat pensioenfondsen het nodige geld zouden steken in hun plannen om Nederland te verduurzamen met duizenden nieuwe windmolens op zee - zoals gepland was in het energieakkoord van de

Ook Shell is niet erg onder de indruk van de zogenaamde gevaren van investeren in fossiele brandstoffen. In een brief aan bezorgde aandeelhouders schrijft vicepresident Investeringen ‘Vanwege het langetermijnkarakter van in de energiewereld zal iedere transitie onvermijdelijk decennia duren.’

Het bedrijf vreest niet voor ingrijpende maatregelen die haar verdienmodel onder druk zouden zetten. ‘Dat komt bovenop de groei van de vraag naar energie die zal voortduren tot het midden van deze eeuw en waarschijnlijk daar voorbij. De wereld zal olie en gas nog vele decennia nodig hebben. Dat ondersteunt zowel de vraag naar, als de prijs van olie

Kortom: de delving, productie en verkoop van fossiele brandstof gaat wat Shell betreft gewoon door. De conservatieve Britse minister van heeft onlangs weer fiscale voordelen verstrekt voor olie- en gasboringen in de Noordzee. En tussen alle politieke spanningen door zochten Shell, Exxon, BP en Total onlangs weer aansluiting bij het Zo lijkt een fossielvrije toekomst vooral een groene wensdroom.

Maar één ding weten we zeker: als er maar genoeg mensen in paniek raken, dan klapt de boel vanzelf. Milieudefensie draagt daar graag aan bij: ‘Als Shell niet snel haar strategie omgooit, zijn de pensioenen van bijna 3 miljoen Nederlanders straks waardeloos.’

Deze tekst is gewijzigd op 01-07-2014. In een eerdere versie van deze tekst werd gesteld dat APG niet investeert in windmolens. APG investeert wel in windmolens op land, alleen niet in windmolens op zee.

Ruzie of geen ruzie, de gashandel met Rusland gaat gewoon door De nieuwe gasruzie tussen Oekraïne en Rusland maakt weinig indruk op topbestuurders uit de Nederlandse gassector. Tijdens een luxueus diner met uitzicht op de jachthaven in Huizen wordt vooral gepleit voor het in stand houden van de goede gasrelaties met Rusland. Hoe beïnvloedt het gas de geopolitieke verhoudingen? Een analyse. Lees hier de analyse Energieplannen genoeg in Europa. Nu de daden nog Afgelopen woensdag presenteerde de Europese Commissie haar nieuwe plannen voor energie-en klimaatbeleid. Daarin staan geen harde afspraken voor meer windmolens en zonnepanelen, wel is er goede hoop voor de CO2-handel. Maar worden de plannen ook echt werkelijkheid? Lees: ‘Energieplannen genoeg in Europa. Nu de daden nog’