Zeeman geeft antwoord op mijn vragen

In een reclamecampagne riep textielsuper Zeeman op om kritische vragen te stellen over zijn bedrijfsvoering. Door eerlijk antwoord te geven, wil het bedrijf bewijzen dat kleding goed en goedkoop kan zijn. Maar Zeemans eerlijke antwoorden riepen bij mij juist meer vragen op.

Naar aanleiding van mijn vragen heeft Zeeman de teksten op zijn website op een aantal punten herschreven en schriftelijk een reactie gestuurd op mijn vragen. Die staan hieronder per voorbeeld op een rij.

Voorbeeld 1

Dat een katoenen T-shirt zo’n 2.700 liter water kost, baseert het bedrijf op een cijfer uit een artikel uit 2015 op OneWorld. De campagnewebsite linkt nu door naar dit stuk. Dit is geen wetenschappelijk artikel, en zoals vermeld wordt dit cijfer al jaren bekritiseerd.

Per mail laat Zeeman verder weten dat het de precieze voetafdruk van zijn kleding niet kent (het bedrijf zegt hieraan te werken). Waaruit blijkt dat biologisch katoen beter is dan gewoon katoen? Zeeman vermeldt nu op de site dat voor de teelt van biokatoen geen pesticiden en gemodificeerde zaden worden gebruikt en dat er ook voor het verbouwen van biologisch katoen veel water nodig is. Dit is dus het tegenovergestelde van wat het eerder claimde: dat het voor biokatoen kiest omdat er veel minder water voor de teelt nodig is.

Per mail verwijst Zeeman als bron naar Cosh, een Belgische website met eerlijke shopadressen. De Textile Exchange-studie die hier wordt aangehaald, stelt zelf dat het waterverbruik van biologisch katoen lager uitvalt omdat hierbij naar natte gebieden is gekeken, terwijl de cijfers voor gewoon katoen afkomstig zijn uit geïrrigeerde gebieden. En dus niks te maken hebben met de verschillende teeltmethoden.

Wat betreft de waterzuiveringssystemen: Zeeman heeft de volgende zin op de website aangepast van: ‘We eisen van toeleveranciers dat ze een waterzuiveringssysteem gebruiken’, naar: ‘We werken met onze toeleveranciers aan vermindering van ons watergebruik en watervervuiling.’ En schrijft daarbij: ‘We onderzoeken nog hoe we het waterverbruik kunnen verminderen.’ Per mail gaat het bedrijf niet in op mijn vraag of het meebetaalt aan waterzuiveringssystemen. In plaats daarvan stelt het dat ze ‘meebetalen aan duurzaamheidsinvesteringen in de inkoopprijs’.

Voorbeeld 2

Gevraagd naar de manier waarop Zeeman toetst of en voorkomt dat het eigen (inkoop)gedrag van invloed is op problemen rondom kinderarbeid, lage lonen of extreem lange werkdagen bij de leveranciers, antwoordt het bedrijf dat het naast gedragsregels voor leveranciers ook een lijst met gedragsregels heeft waaraan Zeeman zich dient te houden. Zijn inkopers en directie worden getraind door de Fair Wear Foundation. Deze organisatie zou bij fabriekscontroles ook de werkwijze van Zeeman bevragen. Op de website heeft Zeeman de tekst zodanig aangepast dat het de verantwoordelijkheid niet meer alleen legt bij zijn leveranciers, maar ook zijn eigen gedrag tegen het licht zegt te houden.

Op mijn vraag hoeveel klachten er binnen zijn gekomen via het klachtenmechanisme, antwoordt Zeeman dat dit mechanisme alleen bestaat bij de directe leveranciers – daar waar de kleding wordt genaaid (138 locaties). Over de afgelopen drie jaar kwamen hier 13 klachten binnen. Op de locaties waar de stoffen worden gemaakt, geverfd en gewassen bestaat geen klachtenmechanisme (terwijl hier de risico’s op misstanden over het algemeen juist veel groter zijn).

Op de website heeft Zeeman toegevoegd dat het zich richt op zijn directe leveranciers, omdat het hier de meeste invloed op heeft, maar ‘het is een stuk lastiger om met zekerheid te zeggen dat er dieper in onze keten geen enkele kinderarbeid voorkomt’. Dat is toch een ander antwoord dan ‘nee, natuurlijk niet’ op de vraag of dit shirtje van 3,49 euro door kinderen is gemaakt.

Voorbeeld 3

Hoeveel meer betaalt Zeeman aan leveranciers om een eerlijk loon te garanderen? Dit verschilt per fabriek, land, productcategorie en productieaandeel. Voor een sok kan het 1 cent zijn en voor een pyjama 10 cent, zo laat Zeeman per mail weten.

Op de vraag hoe groot de kans is dat de maker van dit T-shirt daadwerkelijk een leefbaar loon uitbetaald heeft gekregen, reageert het bedrijf als volgt: het werkt alleen aan een leefbaar loon bij de directe leveranciers (daar waar de kleren geproduceerd worden). Dit zijn er 138 in totaal. Van de totale inkoopwaarde van deze leveranciers vertegenwoordigen de vijf leveranciers waar anno 2023 een leefbaar loon betaald wordt 12 procent. De kans dat de maker van dit T-shirt een fatsoenlijk loon heeft ontvangen was eind 2022 minimaal 8 procent.

Op de campagnesite geeft Zeeman nu aan dat deze vijf leveranciers goed zijn voor 12 procent van de kleding- en textielproductie voor Zeeman.