Na jaren van verschillende overnames door buitenlandse fondsen, reorganisaties en bijna-faillissementen viel onlangs het doek voor kinderopvanggigant Estro. Voor even dan. Want Estro maakte een zorgvuldig in stilte voorbereide doorstart – met uitzondering van het duurdere personeel en de minder lopende crèches welteverstaan.

Meer dan 31.000 kinderopvangplaatsen en 3.600 banen zijn met het faillissement gemoeid. Na de doorstart zullen er 26.000 kinderopvangplaatsen (85 procent van het aanbod) met 2.600 medewerkers behouden blijven. Wat er met de locaties gebeurt die niet in de doorstart worden meegenomen, is nog een groot vraagteken.

Bij de tienduizenden ouders, duizenden medewerkers maar ook vele Kamerleden, wethouders en journalisten slaat het nieuws in als een bom. De dag waarop de meeste schoolvakanties zijn begonnen en de Tweede Kamer met zomerreces gaat wordt ruw verstoord. Kamerleden eisen met spoed tekst en uitleg van opvangminister Lodewijk Asscher. De NOS vindt het dermate groot nieuws dat het ermee opent.

Doorstart met een luchtje

Direct na het nieuws over het faillissement volgt het bericht over de De Britse kinderopvangorganisatie Smallsteps, eigendom van H.I.G. Capital met al dertig jaar ervaring in de kinderopvang, gaat verder met de gezonde onderdelen van Estro, zo luidt het bericht. Voor de rest van de failliete boedel is nog geen oplossing. Van het Britse Smallsteps, met zo’n lange staat van dienst, had ik nog nooit gehoord.

Een simpel zoektochtje wijst uit dat het gepresenteerde mediabeeld van de nieuwe eigenaar niet klopt. Volgens de website van H.I.G. Capital bestaat het fonds pas eenentwintig jaar en heeft het vooral ervaring met die niets met kinderopvang van doen hebben. De ‘Britse kinderopvangorganisatie Smallsteps’ die achter de doorstart van Estro zou zitten? Onvindbaar op internet. Wel is er een lokaal met die naam, maar dat kan onmogelijk achter de overname zitten.

Op BNR melden twee grote kinderopvangorganisaties (Partou en SWK-groep) dat zij eerder, toen het faillissement nog niet aangevraagd was, ondanks een beter bod. Er meldt zich die vrijdagmiddag ook een gelegenheidscoalitie van die de boedel van Estro wil overnemen. Maar ze krijgen geen poot tussen de deur: de kroonjuwelen in de boedel zijn gereserveerd voor Smallsteps.

Na het nieuws van het faillissement en de gedeeltelijke doorstart volgen een paar dagen later details over hoe Estro precies van eigenaar is gewisseld. Het financiële blog een neefje van GeenStijl, laat in een feitelijk overzicht zien hoe gewiekst die doorstart is voorbereid - en hoe met een flitsfaillissement duur personeel en slechtlopende locaties worden gedumpt. De organisatie Smallsteps blijkt namelijk wel degelijk te bestaan: het is een recent in Nederland opgerichte bv, speciaal voor de overname van de gezonde delen van Estro.

Onzekerheid alom, behalve bij Smallsteps

Sinds het faillissement domineert Estro c.q. Smallsteps het opvangnieuws. Duizenden ouders en medewerkers verkeren in onzekerheid. Blijft die favoriete leidster op de groep? Is de crèche na de zomer nog wel open?

Ongetwijfeld goed voor de beheersing van de kosten, maar is het ook goed voor de kwaliteit?

En als de locatie wel open blijft, wat betekent het dan? Jean-Pierre Bienfait, de directeur van Estro (tevens de nieuwe bestuursvoorzitter van Smallsteps) schrijft in een brief aan ouders wiens locatie niet wordt gesloten: ‘Ook bij Smallsteps staat de kwaliteit van de opvang van uw kind op de eerste plaats.’ Met deze gezonde en nieuwe bedrijfsvoering zegt verder te kunnen investeren in de kwaliteit van kinderopvang.

De vraag is of Bienfait (die pas sinds een jaar werkzaam is in de kinderopvang) zijn bewering waar kan maken. Een simpele rekensom leert dat wanneer je het oude Estro (31.000 kinderen en 3.600 medewerkers) vergelijkt met doorstarter Smallsteps (26.000 kinderplaatsen met 2.600 medewerkers) je bij Estro één medewerker voor 8,3 kinderen had en bij het nieuwe Smallsteps één medewerker voor 10 kindplaatsen.

Ongetwijfeld goed voor de beheersing van de kosten – zeker als je bedenkt dat het juist de meer ervaren (duurdere) medewerkers zijn die niet meegaan naar de nieuwe organisatie - maar is het ook goed voor de kwaliteit?

Wie komt op voor ouders en personeel?

In Den Haag is het zomerreces begonnen. Dat geeft Estro/Smallsteps nog wat tijd om bienfait accomplis te stellen. De ondergang van Estro, samen met de rond Bureau Kwaliteit Kinderopvang, zal na de zomer ongetwijfeld in de Tweede Kamer aan de orde komen. Maar dat zal niets veranderen aan de problemen waar ouders en medewerkers nu mee te kampen hebben.

Over de schuldconstructies en aanhoudende reorganisaties: geen woord

Van de brancheorganisatie voor ondernemers in de kinderopvang hoeven ouders en medewerkers niet veel te verwachten. Hun directeur heeft eigenlijk maar een ding te zeggen over de situatie rond Estro en dat is dat het de schuld van de bezuinigingen en de crisis is. Over de schuldconstructies en aanhoudende reorganisaties: geen woord. Estro zat jaren in het bestuur van de ondernemersclub en betaalde het meeste contributie. Critici van de brancheorganisatie beklagen zich over de cultuur. Men zou er vooral bezig zijn met winstoptimalisatie.

Vanuit het ministerie, de branche en BOinK horen we weinig tot niets over het flitsfaillissement, de rol van durfkapitaal, de gigantische schuldenlast en de duizend werknemers die worden ontslagen. BOinK wijst liever de betrokken oudercommissie op hun taak: ‘De voornaamste rol van de oudercommissie is om de kwaliteit en stabiliteit op de groep te waarborgen.’ Het is een machteloos advies: een oudercommissie kan (zeker bij Estro/Smallsteps) bijna niks gedaan krijgen.

Kan ik mijn kind daar aan toevertrouwen?

BOinK sluit zich verder aan bij de brancheorganisatie voor ondernemers: deze ellende komt door de bezuinigen. Er moet een half miljard euro (liefst meer) bij, dan komt het wel goed. Het komt deze partijen goed uit om te zwijgen over de achtergrond van Estro. Wat Estro doet is allemaal mogelijk binnen het huidige stelsel van kinderopvang. En zowel BOinK als de brancheorganisatie heeft Estro de afgelopen jaren geen strobreed in de weg gelegd.

Zelfs Lodewijk Asscher heeft het over ‘slechte ondernemers,’ om er direct aan toe te voegen dat hij daar niets aan kan doen

Bezuinigingen en het zwabberbeleid dragen inderdaad niet bij aan de stabiliteit en de kwaliteit van de opvangsector. Maar dat er bij Estro meer aan de hand is, daar is iedereen – behalve de twee bovengenoemde clubs – het publiekelijk over eens. Zelfs Lodewijk Asscher heeft het over ‘slechte ondernemers,’ om er direct aan toe te voegen dat hij daar niets aan kan doen.

De enigen die nu voor de ouders en medewerkers van Estro op kunnen komen zijn de ouders en medewerkers van Estro zelf. Waar tot voor kort ouders nauwelijks wisten of hun kinderopvang onderdeel was van is dat na de brief van directeur Bienfait en alle ophef in de media veel breder bekend. Bij tienduizenden klanten moet inmiddels zijn doorgedrongen met wat voor management ze te maken hebben. Bij al die mensen zal deze vakantie de gedachte door het hoofd gaan: kan ik daar mijn kind aan toevertrouwen?

Het laatste bastion van vertrouwen – de leidsters die van Estro naar Smallsteps mogen meegaan – staat na het faillissement nog meer onder druk dan daarvoor. Dat kan nooit goed zijn. Nogmaals de rekensom: bij Estro was er 1 medewerker op 8,3 kindplaatsen; bij het SmallSteps is er nog maar 1 medewerker op 10 kindplaatsen.

In Huize Hopsasa blijft alles bij het oude

Toch zul je als klant bij Estro/Smallsteps je kind niet zo snel weghalen uit zijn vertrouwde groep. ‘Opvang’ is iets anders dan je energieleverancier of je mobiele telefoonabonnement: het draait om rust en zekerheid voor kind, ouder en verzorger. Geen enkele ouder zal ieder kwartaal om zich heen kijken of er misschien ergens een goedkopere opvang in de buurt is. Welke andere opties hebben ontevreden klanten nog?

Stel dat ouders samen met andere ouders en de gewaardeerde medewerkers van een locatie de handen ineen slaan. Ouders hebben een opzegtermijn van één maand en de meeste medewerkers hebben een nulurencontract. Overstappen was nog nooit zo makkelijk. De kunst is om de krachten van de twee meest machteloze groepen te bundelen.

‘Mijn kind heeft het erg naar de zin bij huize Hopsasa. Ik ben daarom direct gaan kijken of ik het kon overnemen’

lieten eerder zien dat het kan: wat met Estro in het groot gebeurt, gebeurde daar in het klein. Het voortbestaan van hun gekoesterde crèche werd bedreigd door kil sanerende nieuwe eigenaar. Trouw en kundig personeel werd ontslagen. De oudercommissie verenigde ouders en personeel en vormen een plan om het zelf te doen. Dat lukte. En nee, Delfshaven is geen yuppenwijk. De Kasteeltuin ligt pal tegenover het Spartastadion.

Dat is niet voor iedereen weggelegd. Dat hoeft misschien ook niet. Ouders van de met sluiting bedreigde crèche De Kleine Prins in Amsterdam laten zien dat het ook in overleg met de oude eigenaar kan. En in het geval van Estro hebben vier grotere opvangorganisaties al aangegeven geïnteresseerd te zijn in de boedel. Die organisaties zullen een trouwe ouderkring en toegewijd personeel wellicht warm ontvangen.

De ouderparticipatiecrèche oude stijl is onlangs door minister Asscher zo goed als opgedoekt. Al die vrijwillig betrokken ouders in de kinderopvang was alleen maar oneerlijke concurrentie voor de normale ondernemers, zo vond de brancheorganisatie. Het ging over slechts 120 kindplaatsen (en een geschiedenis van veertig jaar). In enkele jaren tijd laat Estro de kinderopvangwereld achter met honderden miljoenen euro’s schuld en verlies maar het maakt zelf een gewiekste doorstart. Het gaat hier om 30.000 kindplaatsen. Lodewijk Asscher zegt niets te kunnen doen.

In Emmen is inmiddels de eerste door Estro gedumpte opvanglocatie overgenomen door een ouder, met ruime steun van de andere ouders. Aan verklaart de nieuwe eigenaar haar aankoop: ‘Mijn kind heeft het erg naar de zin bij huize Hopsasa. Ik ben daarom direct gaan kijken of ik het kon overnemen.’ Alles blijft op Huize Hopsasa voorlopig bij het oude. Ik ben benieuwd hoe het elders gaat.

Hoe de wetenschap wordt geweerd uit de crèche Het ministerie van Sociale Zaken besteedt 15 miljoen aan trainingen voor crècheleidsters die nooit wetenschappelijk zijn getest. Vijf leden uit de adviescommissies zijn om die reden opgestapt. Het is tekenend voor de manier waarop in Nederland met kinderopvang wordt omgegaan: de wetenschap wordt structureel uit de opvang geweerd. Een analyse. Lees hier het stuk De waakhond voor ouders in de kinderopvang zal nooit echt bijten Wat zou er gebeuren als de Consumentenbond werd gefinancierd door Albert Heijn, Unilever en het ministerie van Economische Zaken? In de kinderopvang is dat een feit. De Belangenvereniging voor Ouders in de Kinderopvang (BOinK), vertegenwoordiger van 80 procent van de ouders, wordt grotendeels betaald door de ondernemers zelf. Hoe is BOinK zo’n machtige vertegenwoordiger van gevestigde belangen geworden? Lees hier het stuk over BOinK Gaat flexibele kinderopvang ten koste van de kinderen zelf? Het is een trend die op De Correspondent eerder al werd gesignaleerd in callcenters en bij postbedrijven, en die ook terug te zien is in de kinderopvang: omdat crèches te maken hebben met een terugloop, worden opvangondernemers aangespoord flexibeler te gaan werken. Leidsters op afroep of kinderen per uur laten opvangen is goed voor ouders en ondernemers. Maar is het ook goed voor de kinderen? Lees hier over de flexibilisering