Hoe gaat het verder met de kinderopvang in Nederland? Vanmiddag staat het onderwerp op de agenda van de de Tweede Kamer. Minister Lodewijk Asscher (PvdA, Sociale Zaken) en staatssecretaris Sander Dekker (VVD, Onderwijs) praten daar met Kamerleden over hun ‘Een betere basis voor peuters.’

Daarnaast komen onderwerpen aan bod waar eerder Kamervragen over gesteld zijn: de ondergang van opvanggigant Estro en de tussen wetenschap en kinderopvang in de praktijk: Bureau Kwaliteit Kinderopvang (BKK).

Maar wat ging er ook alweer mis met Estro? Wat gebeurde er sindsdien zoal? Zal Den Haag daar vandaag iets aan veranderen? We praten jullie even bij.

Hoe zat het ook alweer met Estro?

Estro is niet zomaar een opvangbedrijf. Vier jaar geleden werd Estro (dat toen nog Catalpa heette) verkocht aan een buitenlandse durfinvesteerder. Meer dan vijfhonderd kinderopvangvestigingen in Nederland wisselden voor meer dan 500 miljoen euro van eigenaar. Het was de deal van het jaar. Niet lang daarna was de groei in de sector voorbij en moest er flink gesaneerd worden. Vestigingen gingen dicht, maar de schuldenlast van Estro bleef bestaan.

Afgelopen zomer werd Estro failliet verklaard. Direct werd bekendgemaakt dat een deel van het opvangconcern een doorstart maakt onder de naam Smallsteps. Deze nieuwe bv neemt voor 5,5 miljoen euro de 260 rendabele vestigingen uit de boedel van Estro over.

De 102 resterende vestigingen van het failliete Estro (waar duizenden kinderen werden opgevangen) worden afgestoten. Duizend (van de 3.600) personeelsleden staan op straat zonder enig sociaal plan. Het failliete Estro laat ook een schuld van ruim 100 miljoen euro achter. En zo moet Smallsteps – met aan het hoofd dezelfde twee bestuurders die bij Estro de dienst uitmaakten – met een schone lei kunnen beginnen. De naam van deze operatie? Project-Icarus.

Nadat het faillissement over Estro is uitgesproken en Smallsteps met de doorstart-vestigingen verder is gegaan, worden de aan de hoogste bieder verkocht. De boedelverkoop levert een klein miljoen op. De vijftig vestigingen die niet voor 1 augustus een nieuwe eigenaar vonden werden gesloten – of waren dat al.

Wat waren de reacties op de doorstart?

Naarmate er meer details over het faillissement naar buiten komen, neemt de publieke verontwaardiging toe. Vanzelfsprekend worden er gesteld, zowel over het flitsfaillissement als over de bonussen die de top aan zichzelf uitkeerde vlak voor het faillissement. Abvokabo-FNV stapt naar de rechtbank om een sociaal plan af te dwingen voor de ontslagen Estro-leidsters. Een van de grootste kinderopvangorganisaties, de SWK Groep, is ziedend over de gewiekste doorstart van Smallsteps. SWK had maar wat graag de Estro-boedel overgenomen voor een flink hogere prijs - maar het bestuur van Estro ging niet in op diens bod. De directeur van SWK eist nu dat de curator van de zaak wordt gehaald. Deze zou de ‘diefstal’ mede mogelijk hebben gemaakt.

Diezelfde curator onderzoekt ondertussen de mogelijkheden om de bonussen die de Estro-bestuurders aan zichzelf uitkeerden terug te vorderen. Minister Ivo Opstelten (Justitie en Veiligheid) en minister Asscher geven antwoord op de Kamervragen maar kunnen niet veel meer doen. Eerst moet de curator zijn werk kunnen doen. Begin december wordt het eindverslag van de curator verwacht.

Hoe reageren de boegbeelden van de sector?

Zowel Gjalt Jellema (voorzitter van ouderbelangenclub BOinK), als Lex Staal (directeur van de brancheorganisatie voor ondernemers in de kinderopvang) - de twee bekendste gezichten van opvangland - grepen in hun eerste reactie het faillissement van Estro aan om hun eerdere oproep voor meer subsidie voor de kinderopvang kracht bij te zetten. Er wordt met geen woord gerept over de specifieke omstandigheden bij Estro. Daarin volgen ze eigenlijk dezelfde lijn als het bestuur van Estro, dat stelt dat de ondergang van het concern vooral gezocht moet worden in het sterk gewijzigde overheidsbeleid.

Deze struisvogelpolitiek is echter gedoemd te mislukken. De negatieve berichtgeving over Estro neemt in de zomer alleen maar toe: NRC Handelsblad, Het Financieele Dagblad en enkele columnisten (Het Parool en de Volkskrant) bijten zich vast in de materie.

Na de zomer reageren verschillende vertegenwoordigers van de branche in de media. Bestuursvoorzitter Anja Hol van Stichting Kinderopvang Humanitas verwijt ‘politiek Den Haag’ dat het niets deed aan de financiële uitwassen (wijzend op Estro), ondanks herhaalde signalen. Wie ze precies met ‘politiek Den Haag’ wil ze desgevraagd niet nader toelichten. Hol vindt het gedoe rond Estro vooral schadelijk voor het imago van de sector. Voorzitter van de brancheorganisatie Mariella Rompa voegde daar later aan toe dat Estro vooral afleidt van de discussie rond kwaliteit.

Waarom krijgt Estro zo veel aandacht?

Voor een bedrijf dat volgens het ministerie circa vijf procent van de opvangmarkt vertegenwoordigt, krijgt het inderdaad veel aandacht. Geen enkele andere opvangorganisatie kwam de afgelopen jaren zo vaak (negatief) ter sprake in de Tweede Kamer. Er kon echter nooit tegen worden opgetreden omdat het bedrijf niets illegaals deed.

Estro was vanwege de financiële constructie en haar overnamehonger een aparte eend in de bijt en door de omvang ook een beeldbepalende onderneming in de opvangsector. Om een beeld te geven van die bedrijfsnorm: volgens de corporate communication-manager van Estro/Smallsteps is handel in kinderopvang bedrijfstechnisch gezien niets anders dan ‘een bakker die brood verkoopt.’

Journalist Joost Ramaer typeerde het twee jaar geleden in tv-programma Slag om Nederland net even anders: ‘Kijken hoe ver je kunt gaan totdat de ouders gaan piepen.’

Estro was een belangrijke speler – zowel in bestuurlijk als financieel opzicht - in de brancheorganisatie voor opvangondernemers. Tot vorig jaar zat de directeur van Estro nog in het bestuur van de branchevereniging. De directeur van die organisatie stelde nog – na de bekendmaking van het faillissement van Estro en de flitsende doorstart - dat hij geen waardeoordeel wil uitspreken over de bedrijfsnorm bij een opvangondernemers.

Inmiddels lijkt de bedrijfsnorm bij Estro/Smallsteps verlegd naar: kijken hoe ver je kunt gaan totdat de rechter gaat piepen. Zelfs minister Asscher kwam recent met een waardeoordeel over het optreden en de bonussen van de bestuurders: ‘laakbaar.’

Wat doet de brancheorganisatie nu?

De aanhoudende kritiek op Estro/Smallsteps dwingt de brancheorganisatie Kinderopvang uiteindelijk toch tot inhoudelijke stellingname. Er ligt namelijk een potentieel bommetje onder de ondernemersvereniging: mag de nieuwe onderneming Smallsteps wel of niet lid worden van hun club?

In het overleg naar aanleiding van deze vraag heeft de branchevereniging wellicht even gedacht aan de van de commissie-Gunning uit 2011:’Laat het lidmaatschap van de brancheorganisatie tegelijkertijd een bewijs van goede kwaliteit zijn en verhoog zo het imago van de sector. Scherp dus de lidmaatschapseisen aan.’

De conclusie van het overleg is dat Smallsteps voorlopig geen lid zal worden van de branchevereniging. Volgens de branchevereniging kiest Smallsteps ervoor zich te richten op het voeren van een beleid van good governance, transparantie en gegarandeerde kwaliteit.

Opstappende directeuren moeten druk van de ketel halen

De baas van Smallsteps (tevens de oud-baas van Estro), Jean-Pierre Bienfait, heeft genoeg van al het gedoe en gooit afgelopen vrijdag (na minder dan een jaar in de kinderopvang gewerkt te hebben) de handdoek in de ring: hij stapt op als bestuurder. De ironie van de projectnaam - ‘Icarus’ - kan hem nauwelijks zijn ontgaan.

Bienfait laat weten dat het bedrijf en de branche nu tot rust moeten komen. Met hem hoopt de branchevereniging van harte dat hiermee de Estro-storm ten einde is gekomen.

In de discussie rond stichting BKK wordt een soortgelijke strategie gevolgd. In de mediastilte van augustus verschijnt een waarin werd gemeld dat – in goed overleg met het bestuur - de directeur van stichting BKK per 1 oktober opstapt.

Hoe gaat het op het ministerie?

Waarschijnlijk zijn deze twee offers voorlopig inderdaad voldoende om de opgelaaide discussies te blussen. Het gedoe rond Estro en stichting BKK zal vandaag aan de orde komen tijdens het Algemeen Overleg in de Tweede Kamer. Er zullen kritische vragen gesteld worden en de minister zal met een gerust hart kunnen wijzen naar de stappen die inmiddels zijn gezet, de verbetering die zal komen en de mensen die zijn opgestapt.

Hier ligt de werkelijke pijn in dit dossier: het belang van het kind blijft volstrekt ondergeschikt. Bij Estro wordt de opvang voor duizenden kinderen met een simpele pennenstreek afgedankt.

Maar in de minder mediagenieke discussie rondom kwaliteit is het uitblijven van dit kindperspectief veel venijniger: dat heeft effect op alle kinderen in de opvang en het ministerie zit hierbij - in tegenstelling tot de situatie rond Estro - wel direct aan de knoppen.

De houding van de overheid is stelt bijzonder hoogleraar Kinderopvang Ruben Fukkink. Zijn kritiek wordt onderstreept door enkele opmerkingen die de hoogste ambtenaar op dit dossier recent maakte. Op een congres voor managers in de Kinderopvang verklapte deze ambtenaar dat de vorige minister (Henk Kamp, VVD) het onderwerp kwaliteit van kinderopvang niet belangrijk vond. Waarschijnlijk ging hij ervan uit dat de marktwerking dit wel zou

Wat gaat er vandaag gebeuren in Den Haag?

Vanmiddag zal in de Tweede Kamer weer gedebatteerd worden over de ‘incidenten’ rond BKK en Estro. Wij zullen aanwezig zijn om het debat te volgen. We verwachten niet dat het debat tot wezenlijke veranderingen zal leiden. De structuur van het vraag-en-antwoordspel tussen Kamerleden en de minister en de afbakening van het onderwerp staan een fundamentele discussie in de weg.

Onderwerpen als vader- of ouderschapsverlof, of het stimuleren van een oudervriendelijk werkgeversklimaat (zeer relevant wanneer je zorg en werk moet combineren) vallen bijvoorbeeld buiten het bereik van dit Algemene Overleg.

De twee hoorzittingen die de afgelopen jaren over kinderopvang werden georganiseerd, de eerder dit jaar. Het is telkens van hetzelfde laken een pak: veel dezelfde mensen, veel woorden en weinig tot geen resultaat.

Cito-toetsen voor peuters van twee, moeten we dat willen? Hoe profiteer je maximaal van het enorme leervermogen van peuters? Pedagoog Margot Meeuwig denkt het antwoord te weten: stel niet de vraag ‘hoe houden we het kind bezig?’, maar ‘wát houdt het kind bezig?’. En blijf ver weg van Cito-toetsen. Ze brengt haar pedagogische filosofie sinds kort in de praktijk in het nieuwe Haagse kindcentrum Perron 07. Lees de reportage hier terug Waar moeten de kinderen van kinderopvanggigant Estro heen? Het nieuws op vrijdag 4 juli: de grootste kinderopvangaanbieder van Nederland – de Estrogroep - is failliet en maakt een doorstart. Het is nog maar de vraag of dit goed nieuws is voor ouders en medewerkers. Want aan de doorstart zit een luchtje. En wisselen van opvang is niet zo gemakkelijk als wisselen van telefoonaanbieder. Lees het stuk hier terug