Eigenlijk wilde ik een ander stuk schrijven, over de grote politieke gebeurtenissen van de laatste tijd: Poetin, de Oekraine, IS. Maar onrust heeft zich in me genesteld en leidt me af. Iemand die ik ken en om wie ik geef, is opgepakt en vastgezet. Souad Al Shammary, een mensenrechtenactiviste, is aangeklaagd omdat ze grappige tweets verspreidde over de baarden van de geestelijke elite in haar geboorteland Saoedi-Arabië.
Een jaar geleden ontmoette ik haar in Caïro om haar te interviewen voor de documentaireserie Seks en de Zonde. Die ontmoeting kwam niet vanzelf tot stand. Saoedi-Arabië kwamen de filmploeg en ik niet in. De Verenigde Arabische Emiraten trok onze filmvergunning in nadat de ambassadeur erachter kwam wie we eigenlijk wilden spreken. En in Caïro werden we continu lastiggevallen door de Egyptische geheime dienst.
Ons, bevoorrechte westerlingen, maakte al die intimidatie nerveus. Souad leek er nauwelijks last van te hebben. Ze lachte om de mannen die op de deur van haar hotelkamer bonsden om ons het filmen onmogelijk te maken.
Souad lachte om de mannen die op de deur van haar hotelkamer bonsden om ons het filmen onmogelijk te maken
Van de vier dagen die wij samen doorbrachten herinner ik me vooral de tocht die we maakten naar de woestijn bij de piramiden, waar ik haar rijles zou geven. Souad is namelijk een van de oprichters van Women to Drive, dat het verbod voor vrouwen om auto te rijden tart, maar bezit zelf geen rijbewijs.
We reden in een busje door de stad. De ramen stonden open en Souad hing er met wapperende haren uit. Met een hoog ‘haaai’ groette ze de verbaasde voorbijgangers, lachte en kletste erop los. De kleuren op straat, het uitgestalde eten, de winkelende vrouwen, de schreeuwende kinderen, het maakte haar euforisch. Saoedi-Arabië, zei Souad, kent maar twee kleuren: wit en zwart. Wit zijn de mannen en zij zijn goed, zwart zijn de vrouwen en zij zijn slecht.
Dezelfde avond gingen we naar een café in Caïro. Souad ontmoette er bevriende Saoediërs, dronk thee en rookte er haar waterpijp. Ze leek geen zorgen te hebben, haar lach schalde boven die van de anderen uit.
Zelden heeft een vrouw mij zo diep geraakt als deze opgeruimde en strijdbare activiste. Een meisje van het platteland dat trouwde met een man die haar mishandelde en haar eerste kind, een dochter, afpakte. Haar antwoord op onderdrukking was studie. Ze bestudeerde de sharia, werd de eerste vrouwelijke advocaat in Saoedi-Arabië, schreef voor kranten en verscheen zonder gezichtssluier op de nationale televisie. Na een tweede, mislukt huwelijk voedde zij alleen de vijf kinderen op die daaruit voortkwamen. Ondertussen vocht ze jarenlang om haar oudste dochter, Sarah, terug te krijgen van de eerste echtgenoot die haar mishandelde.
Sarah te vinden, na tien jaar zoeken en vechten, was het hoogtepunt in haar leven tot nu toe. Ze haalde het meisje, ondervoed en analfabeet, weg uit een stal op het platteland. Nu heeft Sarah de universiteit afgerond en leidt zij de strijd voor de vrijlating van haar moeder. ‘My mother,’ schrijft zij, ‘has dedicated her life to all of us. She fought for the rights of every Saudi who wishes to live freely without the suffocating control of the religious police. She fought for every single woman in this country. And now they have taken her away from us. After so many years, it is now I who must fight to get her back.’
Amnesty is een petitie gestart. In het Europees Parlement zijn keurige vragen gesteld. Enkele media hebben er aandacht aan besteed. Ik heb ook mijn rondes gemaakt: politici en media benaderd, tweets met nieuwsberichten en petities verspreid. Druppels op een gloeiende plaat.
Souad is niet de enige die is opgepakt omdat ze een vrijdenker is, verre van. De kompaan met wie ze de Saoedische Liberalen oprichtte, Raif Badawi, zit inmiddels een straf van tien jaar uit.
Saoedi-Arabië profiteert van het dociele Westen dat liever ongestoord benzine tankt en een graantje meepikt van de onmetelijke rijkdom die het land bezit. Ongehinderd worden mensen die hun vrijheid opeisen opgepakt, worden vrouwen gekleineerd, onderdrukt en opgesloten in hun huizen. Het is allemaal bekend. Het protest ertegen is te klein en te fragmentarisch omdat het geen steun vindt bij machtige politieke bestuurders die wel druk kunnen uitoefenen. Ook de Nederlandse politici zwijgen.
Dit stuk is nutteloos, ben ik bang. Maar ik stel me Souad voor. In haar cel, zich afvragend waar haar kinderen zijn. Hoe het met ze gaat. Haar make-up, de kleren waarop ze dol is, weggehaald. Geboeid, misschien gemarteld. Geen mensen om mee te lachen. Geen raam, geen frisse lucht, niet de kleuren die haar vrolijk maken. En ik vind dat de grote kwesties maar even op haar moeten wachten.
Treiteren
Een vrouwelijke Saoedische mensenrechtenactiviste interviewen blijkt niet gemakkelijk. Met dank aan dwarsliggende ambassadeurs en, vermoedelijk, de lange arm van Saoedi-Arabië, onze ‘partner in peace.’
Dit verhaal heb je gratis gelezen, maar het maken van dit verhaal kost tijd en geld. Steun ons en maak meer verhalen mogelijk voorbij de waan van de dag.
Al vanaf het begin worden we gefinancierd door onze leden en zijn we volledig advertentievrij en onafhankelijk. We maken diepgravende, verbindende en optimistische verhalen die inzicht geven in hoe de wereld werkt. Zodat je niet alleen begrijpt wat er gebeurt, maar ook waarom het gebeurt.
Juist nu in tijden van toenemende onzekerheid en wantrouwen is er grote behoefte aan verhalen die voorbij de waan van de dag gaan. Verhalen die verdieping en verbinding brengen. Verhalen niet gericht op het sensationele, maar op het fundamentele. Dankzij onze leden kunnen wij verhalen blijven maken voor zoveel mogelijk mensen. Word ook lid!
