Scholieren aan wie verteld wordt dat hun verstand kneed- en smeedbaar is, leren makkelijker dan leerlingen die te horen krijgen dat wat ze kunnen zo’n beetje Daarom moet er op scholen behalve seksuele voorlichting ook breinvoorlichting worden gegeven.

Dit prikkelende idee, met daarbij het ontwerp voor een game waarmee scholieren zicht zouden kunnen krijgen op hun eigen hersenactiviteit, won afgelopen zondag de hoofdprijs op de tweede -marathon in Amsterdam.

Organisator van het evenement was die techneuten, wetenschappers en kunstenaars laat experimenteren op het grensvlak van hun disciplines. Mede-organisator was het Dondersinstituut van de Radboud Universiteit in Nijmegen, dat onderzoek doet naar hersenen, cognitie en gedrag.

Zo’n dertig hackers ontwikkelden in het voormalig anatomisch theater in de Waag in anderhalve dag een aantal breinhacktoepassingen op basis van monitoring van hersenactiviteit via Het idee: als je aan de hand van zo’n scan ziet wat er in je hoofd omgaat, kun je daar direct op reageren.

Dat idee bestaat al langer. Er bestaat experimentele therapie voor jongeren met ad(h)d die op deze manier hun eigen ‘abnormale’ hersengolven zouden kunnen leren herkennen en corrigeren. Of en hoe dat precies werkt, daarover lopen de meningen

Het hacken gaat ook de andere kant op. Tal van laten zien dat je met hersengolven direct computers kunt aansturen.

Een ledlamp die je stemming weergeeft

De breinhackers moesten in de Waag met een werkend prototype op de proppen komen én een jury van het nut van hun uitvinding overtuigen.

Eén deelnemer had haar headset via een computer verbonden aan een ledlamp die van kleur kon veranderen. De kleuren zouden zich aanpassen aan de alfagolven die haar hersenen uitzonden.

Alfagolven hebben namelijk een bepaalde frequentie die optreedt bij ontspanning (met name als de ogen gesloten zijn). Ze zeggen zo iets over de mate van concentratie van een persoon.

De bedenkers betoogden dat mensen zich zullen ontspannen als ze kleuren zien die een rustige geestestoestand reflecteren, waardoor je een soort van positieve feedbackloop krijgt.

Een hoofd in Amsterdam stuurt een arm in Montreal aan

Een ander team liet zien dat een hoofd in Amsterdam de arm van een hacker kon aansturen die vanuit Canada met een videoverbinding inbelde. Het was spectaculair: wanneer de Amsterdamse deelnemer – met een EEG-headset op – zijn ogen sloot, triggerden de alfagolven in zijn brein een computercommando dat de elektroden bevestigd op de armspieren van het Canadese proefkonijn activeerde. Diens hand en arm trokken vervolgens samen.

Met deze technologie kun je in de toekomst op afstand met je gedachten een neuroloog aansturen die een operatie uitvoert, stelden de bedenkers. De jury was gecharmeerd maar niet overtuigd: daarvoor waren de alfagolven te ongeregeld en de armbewegingen te spastisch.

Torens bouwen van je eigen concentratie

De charme van het winnende ontwerp BrainED (afkorting van Brain Education) zat vooral in de educatieve mogelijkheden. Het team ontwierp een breingame die op scholen als voorlichtingsmateriaal zou kunnen worden ingezet.

Vimeo
Korte uitleg van het breingame van BrainED

In het gepresenteerde prototype zetten twee leerlingen een op. Met behulp van hun alfagolven bouwen ze samen aan een soort kasteel. Naarmate ze zich langer concentreren, groeien er meer torens op het kasteel, torens die met elkaar verbonden raken. Vervolgens kan er over loopbruggen tussen de torens een knikker gaan rollen. Het is zaak met zijn tweeën die knikker zo’n lang mogelijke route te bezorgen.

‘Door de eigen toren te zien groeien of krimpen in relatie tot de eigen concentratie, ervaart het kind dat er iets in zijn of haar hersenen gebeurt. Om vervolgens samenwerking en concentratie van de hele klas te stimuleren, kan het spel met een groep worden gespeeld,’ zegt Marloeke van der Vlugt, een Nederlandse kunstenares die het concept mede-ontwikkelde.

Er bestaan al experimentele die worden aangestuurd met EEG-headsets. Als het zou lukken dit spel te ontwikkelen, dan leren leerlingen de waarde van concentratie - en zien ze de gedachte ‘dat oefening kunst baart’ letterlijk terug in hun eigen brein.

Het team kwam met een nog futuristischer en met meer scepsis ontvangen idee: geef de onderwijzer in de klas een armband waarmee hij of zij discreet kan opmerken of de concentratie van een leerling of van de hele groep verslapt, nog voordat de kinderen op hun stoelen beginnen te draaien.

Met de vier EEG-headsets die de bedenkers wonnen, kunnen ze hun concepten verder ontwikkelen.

Breinvoorlichting, een goed idee?

  • Wat denken jullie van de toepassing van EEG-headsets voor games en educatieve doeleinden?
  • Wat vinden jullie van het idee van breinvoorlichting in de klas, met een game zoals BrainED? Moet dat er komen, zoals er in de jaren zeventig ook seksuele voorlichting op scholen kwam?
  • En wat vinden jullie van het idee dat onderwijskundigen discreet de concentratie van leerlingen kunnen monitoren?

Kunstenares Marloeke van der Vlugt en neurowetenschapper Hannah Eggink van het winnende team en Ester van der Geest, neuropsycholoog van Waag Society, lezen op mijn verzoek mee met de reacties en kunnen vragen beantwoorden.

Mijn belangrijkste bevindingen over experimenteel breinonderzoek op een rij Elektrische breinstimulatie voelt als aan een batterij likken. Het onderzoek ernaar is nog vooral aanmodderen. Toch gooien sommigen hun stimulators al gewoon op de markt. Willen we op deze manier gezonde mensen beter maken? In deze update zet ik mijn bevindingen over experimenteel breinonderzoek op een rij. Lees het stuk hier terug