Is Xavi te vervangen?

Xavi - voor de niet-voetbalkenner - was de centrale middenvelder van FC Barcelona toen de club (van 2004 tot nu) een van de beste teams uit de voetbalgeschiedenis werd. Niet alleen won Barcelona herhaaldelijk alle prijzen, het deed dat ook in een geheel nieuwe stijl: gekenmerkt door de vele korte - tik-tak-tik-tak - passes. Waar de meeste ploegen maar één spelverdeler hebben, leek Barcelona er elf te hebben. Met Xavi als essentieel middelpunt, als spelverdeler der spelverdelers.

‘Dat is wat ik doe: ruimte zoeken,’ zei Xavi in 2011 in The Guardian. ‘De hele dag. Ik zoek voortdurend. De hele tijd, de hele tijd. Hier? Nee. Daar? Nee. Ruimte, ruimte, ruimte. Een beetje zoals op de PlayStation. Ik denk: shit, de verdediger staat hier. Dus daarheen met de bal. Ik zie de ruimte en ik pass. Dat is wat ik doe.’

Toch besloot Xavi afgelopen seizoen te stoppen bij Barcelona. Voordat de leeftijd (35, oud voor een voetballer) definitief vat op hem En zo zijn we weer bij die vraag: Wie gaat hem vervangen? En hoe?

Xavi, lastig in cijfers te vangen

Een moeilijke vraag, als je het antwoord met cijfers wilt onderbouwen. Aanvallers en aanvallende middenvelders worden doorgaans beoordeeld op hun doelpunten en hun directe bijdragen aan doelpunten, bijdragen die redelijk te kwantificeren zijn. Maar bij spelers als Xavi ligt dat anders.

Wie passt vaak naar wie? Wat doet de ontvanger van de bal vervolgens meestal?

Hun bijdrage bestaat niet zozeer uit doelpunten en passes die naar doelpunten leiden (assists), maar uit balveroveringen en passes vóór de assists. Hoeveel zij bijdragen aan doelpunten is lastiger te kwantificeren.

Sommige onderzoekers zijn daarom een andere route ingeslagen. Zij kijken naar de route die de bal binnen ploegen aflegt, naar de zogenoemde passnetwerken. Het gaat niet per se over effectiviteit, maar meer over stijl. Wie is een belangrijk knooppunt? Welke spelers zoeken elkaar op? Wat doet de ontvanger van de bal vervolgens meestal?

ABCA als religie

In een recent paper hebben twee Spaanse wiskundigen de passnetwerken van Engelse en Spaanse clubs blootgelegd, met als vraag: is er ergens een speler als Xavi te vinden?

Javier López Peña en Raul Sanchez Navarro alle mogelijke combinaties na van drie passes die individuele spelers binnen een team kunnen maken. Bijvoorbeeld de combinatie ABAC, waarbij speler A de bal naar speler B speelt, hem weer terugkrijgt en hem vervolgens naar speler C passt. In totaal kan een individuele speler bij vijftien combinaties van drie passes betrokken zijn: ABAB, BABA, ABAC, BABC, BCBA, ABCA, BACB, BCAB, ABCB, BACA, BCAC, ABCD, BACD, BCAD, BCDA.

Xavi bleek een categorie op zichzelf; in vijf drie-pass-combinaties scoorde hij zelfs het hoogste - met ABCA als enorme uitschieter. Ook de andere Barcelonaspelers bleken veel en zuiver te passen - niet zo gek, want Barcelona is een club van Maar welke niet-Barcelonaspeler lijkt stilistisch het meest op Xavi - en zou hem op lange termijn kunnen vervangen?

Yaya Toure van Manchester City lijkt veel op Xavi, maar hij is oud. Thiago Alcantara is jong, maar verliet Barcelona vrij recent, dus dat lijkt geen optie. Derde optie Toni Kroos speelt voor Real Madrid, en een transfer van Real naar aartsvijand Barcelona is

Dus wie dan wel?

Daley Blind.

Daley Blind, pass-fetisjist

Blind komt goed uit de analyse en heeft volgens López Peña nog ruimte voor verbetering omdat hij jong (25) is. Bovendien haalde hij deze cijfers terwijl hij veel wedstrijden als linksback De andere sterke passers uit de analyse waren vooral middenvelders.

Het passen, vrijlopen, ontvangen en weer passen zit Blind kennelijk in het bloed

Het passen, vrijlopen, ontvangen en weer passen zit Blind kennelijk in het bloed.

Moet Barcelona nu Blind kopen?

In elk geval niet alleen op basis van deze analyse. Er is namelijk veel af te dingen op de analyse van López Peña en Sanchez Navarro. Een probleem is dat veel spelers geen eerlijke kans krijgen goed uit hun analyse te komen.

Voorbeeld: Christian Eriksen staat niet hoog op de lijst, terwijl hij bekend staat als uitmuntend passer. Zijn pech - voor deze analyse - is dat hij voor Tottenham Hotspur speelt, een ploeg die minder op passen gericht

Dat klopt, zegt López Peña. Het is moeilijk om de prestatie van het individu los te zien van de ploeg waarin het speelt. Maar als je kijkt hoe het passgedrag van spelers verandert als ze van club wisselen, weet je wel iets. ‘En hoe meer data we over meer zulke gevallen hebben, hoe beter we individuele bijdrages kunnen inschatten.’

Over die rekenmethode - en resultaten - wil hij niets kwijt, want die kennis wil hij met zijn bedrijf Kickdex verkopen aan voetbalclubs.

Het mysterieuze middenveld

Andere analisten proberen weer op andere wijze grip te krijgen op het middenveld. In beoordeelde blogger Dustin Ward de middenveldprestatie van clubs uit drie competities - Engeland, Spanje en Duitsland. Hij keek naar de passfrequentie, -lengte, -richting, -zuiverheid, en naar de combinatie van die factoren.

Interessant gegeven: Daley Blinds ploeg, Manchester United, getraind door Louis van Gaal, passt weliswaar bovengemiddeld zuiver, maar ook vaak achteruit - het meeste van alle Engelse, Duitse, en Spaanse ploegen. ‘Dat [vele achteruitpassen, MdH] is zeldzaam voor een topclub,’ ‘en wijst op een gebrek aan afspeelmogelijkheden voorin, een gebrek aan aggressiviteit of een door balbezit geobsedeerde tactiek.’ (Critici die Van Gaals ploegen saai vinden, zullen het laatste herkennen.)

Zo bezien is Blind toch niet de nieuwe Xavi - want Barcelona voetbalt juist heel vaak vooruit.

Voetbal, zuignap voor menselijk kapitaal

Wat zegt dit nu?

  1. Voetbal is een sport.
  2. Toch komen we er steeds meer over te weten, dankzij het verrassend grote aantal creatieve, slimme en dat veel tijd besteedt aan het analyseren van voetbalploegen.

Sterker: steeds meer mensen, zoals de gepromoveerd wiskundige López Peña, hebben bedrijfjes opgericht om er geld mee te verdienen. De bedrijven doen me een beetje denken aan internetbedrijfjes halverwege de jaren negentig. Ze hadden allerlei slimme en interessante ideeën, maar ze waren er te vroeg mee. Iedereen had gehoord van ‘het internet,’ maar wat je er precies mee moet? Dat was onduidelijk.

Vooral voetbalclubs en data-analyse geldt hetzelfde: clubs weten amper wat ze aanmoeten met de kennis van de data-analisten. De vraag is of bedrijfjes het volhouden zoals de jonge onlinebedrijven vaak overkwam. López Peña geeft toe: ‘Het gaat nog erg langzaam. Ik spreek trainers, die zeggen: ‘Ik zit twintig jaar in het vak, jij nul. Dus wat kun jij me nu leren over voetbal?’’

Hij houdt het dankzij investeerders nog wel even uit. Maar hij hoopt op ‘een Moneyball-moment.’ Moneyball is het boek uit 2003 over de honkbalclub Oakland Athletics, die met data-analyse succes behaalde. Het boek in één klap een markt voor data-analisten.

Als kandidaat voor een Moneyball-moment in het voetbal noemt López Peña de Engelse club Brentford, de club waarover ik eerder ‘Als zij promoveren naar de Premier League halen, dan zou dat een wake-upcall zijn voor heel veel clubs.’

Wil je op de hoogte blijven van mijn verhalen? Sport is een hypercompetitieve wereld die bol staat van innovatieve en archaïsche ideeën. Je kunt vechten of vluchten voor competitie. In mijn nieuwsbrief houd ik je op de hoogte van de artikelen die ik publiceer voor De Correspondent, deel ik de mooiste sportverhalen uit andere media en geef ik nutteloze feitjes die je kunt doorvertellen in de sportkantine of de kroeg. Schrijf je hier in voor mijn nieuwsbrief

Dit is de voetbaltrainer van de toekomst De Nederlandse trainer Marinus Dijkhuizen is bij het Engelse FC Brentford als trainer aangesteld, een club die alle belangrijke beslissingen baseert op statistieken. Nu praat hij voor het eerst uitgebreid over zijn onverwachte en bijzondere aanstelling. Lees het stuk hier terug Bij deze Engelse voetbalclub is onervarenheid een pre Marinus Dijkhuizen is trainer geworden van Brentford, een club die net als het Deense FC Midtjylland zwaar leunt op statistische modellen - en ook de keuze voor Dijkhuizen erop baseerde. Dat Brentford anders dan anders is, zal de Nederlander snel merken. Lees het stuk hier terug Voor de scouts van deze club is het kijken van wedstrijden verboden Als clubs al een data-analist hebben, dan luisteren ze niet naar hem. Bij het Deense FC Midtjylland gaat dat anders: daar heeft de eigenaar een hedgefonds en is de voorzitter een analist. Samen dwingen ze de club om het voetbal statistisch te benaderen. Ook al zegt de ranglijst hen weinig: het team staat fier bovenaan. Lees het stuk hier terug