Hebben jullie weleens gehoord dat klimaatverandering bijdraagt aan geweld en conflict? Dat gemeenschappen die zijn getroffen door een orkaan in anarchie vervallen, gaan plunderen en gewelddadig worden?

Het is precies omgekeerd, schrijft Rebecca Solnit in een vurig essay dat we vandaag publiceren. Het geweld komt vóór de natuurramp: het wordt beoefend door de machtigen der aarde. In dit geval: de bedrijven en de staten die nog tientallen jaren willen doorgaan met het delven van fossiele brandstoffen, ook al weten ze dat de verbranding daarvan nu al grote problemen oplevert.

Klimaatverandering is een vorm van geweld Klimaatverandering is een vorm van geweld waaraan sommige mensen schuldiger zijn dan anderen. En nog weer andere mensen zijn er slachtoffer van. De Amerikaanse essayiste Rebecca Solnit benoemt dit onrecht onomwonden, en ze spreekt zich uit tegen de taal die dit verhult. Lees Solnits essay hier

Ik wil jullie graag aan Rebecca Solnit voorstellen, uitleggen waarom we haar essay publiceren en laten zien wat voor prikkelende verhalen je nog meer van haar kunt lezen. Geef me een paar minuutjes – eerst wil ik vertellen waarom ik haar essay zo goed vind dat ik het voor jullie heb laten vertalen.

Solnit is niet volledig, en toch vertelt ze het hele verhaal

Solnit zet in een kort bestek een aantal gangbare verhalen op zijn kop. Klimaatverandering is geweld, schrijft ze. Sommige mensen beoefenen dat geweld meer dan anderen, en nog weer anderen zijn het slachtoffer. Dat is een groot onrecht. En het is een onrecht dat niet op zichzelf staat; het is nauw verbonden met andere vormen van onrecht als armoede, honger, onderdrukking en economische uitbuiting.

Noem het onverantwoordelijkheid, onrecht of meedogenloosheid, maar durf het in ieder geval te benoemen

Solnit maakt dit punt zonder het helemaal uit te leggen. Ze vertrouwt erop dat de lezer de leemtes invult. Die manier van schrijven past goed bij het onderwerp, want over het klimaatprobleem zullen we nooit alle informatie hebben, nooit echt volledig kunnen zijn.

Een voorbeeld. Een oliebedrijf kiest ervoor op de Noordpool te boren en ergens anders op aarde vernietigt een storm een kwetsbare

Is hier een direct verband? Nee. De veroorzakers en de slachtoffers van klimaatverandering worden namelijk van elkaar gescheiden door een complex systeem waarin de tijd, de atmosfeer, de ijskappen, de oceanen en de oerwouden samenzweren om elke directe causaliteit onmogelijk te maken.

Wel weten we dat het verder ontwrichten van het klimaat bijdraagt aan een groter risico op steeds destructievere weersomstandigheden. Door klimaatverandering worden delen van onze aarde steeds ongastvrijer voor mensen. Ziedaar het geweld waar Solnit over spreekt. Je kunt schuldigen aanwijzen en ze verantwoordelijk houden voor hun meedogenloze gedrag. Noem het onverantwoordelijkheid, onrecht of meedogenloosheid, lijkt Solnit te zeggen, maar durf het in ieder geval te benoemen.

Nul tolerantie voor verhullende taal

Ik zal het stuk niet louter bejubelen. Problematisch aan haar essay is dat Solnit de verantwoordelijkheid eenzijdig bij de ‘carbon barons’ (fossielebrandstofbaronnen) lijkt te leggen. Ik vermoed dat ze daarmee bedoelt: Zij zijn inderdaad schuldiger dan anderen, bijvoorbeeld dan mensen op een eiland in de Stille Oceaan. Maar wij in het Westen houden die bedrijven in het zadel, wij nemen hun producten af, wij leven in die fossiele samenlevingen. Bovendien worden die bedrijven zelf ook in de tang gehouden door hun aandeelhouders.

Dat maakt het moeilijk. De kracht van Solnit, en de reden waarom ik dit essay wilde publiceren, is dat ze niet stopt bij ‘moeilijk.’ Ze heeft nul tolerantie voor

Want als het gaat om een groot – en dat is klimaatverandering – is het dan niet ook ons ongemak de feiten te benoemen dat echte actie in de weg zit? We zijn allemaal medeverantwoordelijk voor een probleem dat op korte en lange termijn de levens van vele mensen gaat verstoren en ontwrichten. Solnit concludeert dan ook: ‘De opstand tegen de meedogenloosheid begint met een opstand tegen de taal die deze meedogenloosheid verhult.’

Hieronder heb ik een lijst gemaakt van nog een aantal essays van Solnit, voor wie net als ik de smaak te pakken heeft gekregen en meer wil lezen. Maar eerst zal ik haar nog netjes voorstellen, zoals ik had beloofd.

Wie is Rebecca Solnit?

Sinds eind jaren tachtig schrijft Rebecca Solnit aan haar oeuvre, dat inmiddels uit negentien boeken en vele tientallen essays bestaat. Klimaatverandering is geweld is opgenomen in haar recentste bundel, The Encyclopedia of Trouble and Spaciousness, dat weer bestaat uit ruim dertig essays die in een periode van tien jaar zijn geschreven en verschenen bij uiteenlopende (online) media als Harpers, The Nation, Orion en TomDispatch. De onderwerpen en de plaatsen in de Encyclopedia geven een goede indicatie van haar bereik: ze strekken van Antarctica en IJsland tot Detroit en Silicon Valley, van de Arabische Lente tot de Mexicaanse drugsoorlogen. Solnits literaire stijl en haar uitgesproken engagement

Solnit leerde dat objectiviteit niet bestaat, eerlijkheid wel

Solnit studeerde journalistiek, maar zonder al te veel succes. ‘I could never attain that perfectly flat voice that I think is as affected a style as any but that’s supposed to be the style of objectivity,’ tegen Ze leerde dat objectiviteit niet bestaat, eerlijkheid wel.

Ze vond haar eigen stem toen ze in 1988 afreisde naar een gebied in Nevada waar atoomproeven waren gehouden. De reis was een idee van haar jongere, meer activistische broer. Ze kampeerde samen met antikernenergieactivisten in een gebied dat mogelijk radioactief was, waar de autoriteiten hen niet wilden hebben, maar waar de sterrenhemel schitterend was en waar bij het kampvuur country werd gezongen. Die ervaring was verbroederend én confronterend, politiek én persoonlijk. Het deed Solnit inzien dat ze verschillende genres moest combineren om recht te doen aan de

Een unieke stem

Ze begon persoonlijke verhalen, politiek commentaar, activisme en geschiedenis te combineren. Ze brak met lineaire vertelvormen en had de literaire verfijndheid om haar associaties en waarnemingen zo goed te vatten dat ze iedere conventionele structuur kon laten varen. De stijl die ze vond, wordt steevast – ook door haarzelf – omschreven als meanderend. and enclose more description and opinion. My work is very meandering, not in the sense of not knowing where it’s going, but in making scenic detours and connecting up things that might not be connected in

Ze maakte naam met haar boek over de Amerikaanse fotograaf Eadweard Muybridge en met haar over wandelen en over Haar boek over de verbroedering die optreedt na natuurrampen, A Paradise Built in Hell, werd internationaal veel besproken. Met name na de aardbeving in Haïti, toen Solnit zich fel keerde tegen de manier waarop westerse media verslag deden van

In Nederland kreeg vorig jaar vooral haar bundel veel aandacht. Daarin ontwaart ze een patroon dat haar in de loop van de jaren was gaan opvallen: mannen leggen haar dingen uit, ‘Uitleggende mannen,’ schrijft Solnit, ‘gaan ervan uit dat ik een leeg omhulsel ben dat gevuld moet worden met hun wijsheid en kennis.’

Wat ikzelf misschien nog wel het mooiste vind aan Solnits werk is haar nadruk op het belang van taal, woorden en verhalen. In A Paradise Built in Hell laat ze overtuigend zien hoe gemankeerd ons zelfbeeld is. De westerse mens is wijsgemaakt – al sinds – dat onze ‘standaardinstelling’ concurrentie en naijver is, en dat we, zo gauw het zogenaamd ‘dunne vernislaagje’ van de beschaving wegvalt, zullen vervallen

Volledig ten onrechte, want in feite komen mensen in de moeilijkste situaties – bijvoorbeeld na een plotselinge natuurramp – juist samen om elkaar te helpen en de gemeenschap weer op te bouwen. Wie een beeld neerzet van slachtoffers als ‘rellende plunderaars,’ doet de werkelijkheid onmetelijk geweld aan. Solnit sloot op de verslaggeving van de ramp in Haïti af met het cruciale inzicht: ‘We live and die by words and ideas, and it matters desperately

Voor wie verder wil lezen:

One Nation Under Elvis: Environmentalism for Everyone (Orion Magazine, 2008) In dit essay laat Solnit zien hoe culturele verdeeldheid de politieke kracht van links Amerika ondermijnt. Aanleiding is een brief van ene Dick die aan Solnit vraagt het verband tussen liefde voor countrymuziek en politieke achterlijkheid te onderzoeken. ‘He really was named Dick’, schrijft ze droogjes. Solnit laat zien dat country helemaal niet achterlijk is, en bekritiseert vervolgens de ‘progressieve’ mensen uit de milieubeweging die – zoals Dick – neerkijken op de boeren, de mijnwerkers en de fabrieksarbeiders die rechtstreeks de dupe zijn van de misstanden waar milieu-activisten zogenaamd tegen strijden. Hoe kunnen ze hun potentiële bondgenoten zo miskennen? En hoe zou een werkelijk inclusieve beweging eruit zien? Lees hier het essay Winged Mercury and the Golden Calf: Heavy Metal Histories (Orion Magazine, 2006) Twee weken geleden heeft het Amerikaanse federale milieubureau, de Environmental Protection Agency (EPA) per ongeluk meer dan elf miljoen liter afvalwater uit een mijn laten lekken. Een van de giftige bestanddelen: kwik. Daarover (onder meer) gaat dit essay: kwik als de onbekende, onzichtbare maar bijzonder giftige keerzijde van de Amerikaanse goudkoorts die zich tussen de 17e en 19e eeuw meermaals manifesteerde. Kwik wordt gebruikt bij de goudwinning, maar leidt tot onmetelijke milieuschade. Met een paar korte, krachtige zinnen laat Solnit zien hoe ‘the focus on the gold to the exclusion of the mercury’ symbool staat voor de werking van het hedendaagse kapitalisme. In onze zoektocht naar welvaart vergeten we wat echt van waarde is, en in die achteloosheid creëren we armoede. Lees hier het essay Oil and Water: The BP Spill in the Gulf (London Review of Books, 2010) Dit is een inktzwart essay over de nasleep van de olieramp in de Golf van Mexico in 2010, toen op het Deepwater Horizon-boorplatform van oliebedrijf BP een explosie plaatsvond, waarna er drie maanden olie in de zee is gespoten, als zwarte magma uit een onderzeese vulkaan. Solnit betreurt de verwoesting van de natuur en het leed van de onherstelbaar beschadigde kustgemeenschappen. Ze betreurt ook de inadequate reacties van de verantwoordelijke instanties, en vooral het stuitende gedrag van BP, dat gevangenen aan het werk zette om de vuile olie halfbakken op te ruimen, terwijl de media op afstand werden gehouden. Dit had een moment kunnen zijn, schrijft Solnit, waarop ‘links’ Amerika stevige maatregelen tegen de olie-industrie had kunnen afdwingen. Dat gebeurde niet. Lees hier het essay Iceberg Economies and Shadow Selves: Further Adventures in the Territories of Hope (TomDispatch, 2010) De meest destructieve uitwerkingen van het kapitalisme worden gedempt door ontelbare daden van medemenselijkheid, vrijgevigheid, solidariteit en compassie, schrijft Solnit in dit essay. Dat is misschien wel de enige reden dat het kapitalisme nog functioneert. Tegenover de onzichtbare hand van de vrije markt staat een andere kracht, die geeft in plaats van neemt. Hoe weten we eigenlijk zo zeker dat egoïsme en concurrentie onze ‘standaardinstellingen’ zijn? Je ziet wat je wil zien, schrijft Solnit, en wie goed kijkt, ziet dat de ‘andere wereld’ die we zo graag zouden willen, al bestaat. Zie hem in de liefde van een moeder voor haar kind, in de veerkracht van een gemeenschap die is getroffen door een ramp, in de onbaatzuchtige volharding van mensen die de natuur willen beschermen. Lees hier het essay The Most Important Thing We Can Do to Fight Climate Change Is Try (The Nation, 2015) In dit inspirerende essay vindt Solnit in de geschiedenis hoop voor de toekomst. Want de geschiedenis ontwikkelt zich nooit lineair of eenduidig, hij is nooit vol van vooruitgang óf achteruitgang, en dat zal de toekomst evenmin zijn. Verandering komt uit onverwachte hoek: ‘Unforeseeable change will continue to explode our best assumptions.’ Het activisme van minderheden kan grote verschillen maken, de effecten van activisme zijn – net als de geschiedenis – niet lineair en voorspelbaar, ze verspreiden zich als water als je er een steen in gooit, als een sneeuwbal die van een berg rolt. Met een prachtige citaat van de theoloog Walter Brueggemann: ‘Memory produces hope in the same way that amnesia produces despair.’ Lees hier het essay The Encyclopedia of Trouble and Spaciousness Lees hier meer over mijn recente essaybundel, door de uitgever geïntroduceerd als: ‘Essays exploring politics and place, written with the lyricism of a poet and the wisdom of a modern-day sage.’ Lees verder op de website van de uitgever