Twee maanden geleden begon ik met mijn zomerserie over alternatieve vormen van anticonceptie. Na negatieve ervaringen met de pil en de hormoonspiraal wilde ik kijken wat de andere opties waren. Te veel geklooi en te veel bijwerkingen hoopte ik te vermijden. Zou er een veilig, hormoonloos en gebruiksvriendelijk alternatief zijn?

In mijn queeste naar die heilige graal heb ik drie totaal uiteenlopende opties besproken, die om verschillende redenen interessant zijn:

  • De LadyComp, een digitale versie van een eeuwenoude methode - natuurlijke geboorteregeling;
  • de eileidersluisjes, een supersimpel idee dat in uitvoering nog erg ingewikkeld blijkt;
  • en de mannenpil, waarvan al tientallen jaren wordt geroepen dat hij er komt.

In het onderzoek naar waarom die middelen zo weinig gebruikt worden, zijn in mijn ogen veel redenen langsgekomen die ook voor andere opties gelden. Uit alle verhalen vallen ook enkele lessen te trekken, die ik hieronder ter afsluiting op een rij zet.

1. Er is weinig interesse bij gevestigde spelers

LadyComp Nederland is een bedrijf met drie medewerkers; de mannenpil wordt in de Verenigde Staten ontwikkeld door een stichting die zich inzet voor verwaarloosde medische initiatieven; het idee voor anticonceptiesluisjes kwam van een industrieel ontwerper. Kortom: het lijkt erop dat gevestigde spelers in de wereld van de anticonceptie - farmaceutische bedrijven, huisartsen, verzekeraars - weinig interesse hebben voor het op de markt brengen van alternatieven.

Pas als een alternatief niet meer alternatief is, wordt het ondersteund door veel verzekeraars. Dat maakt het lastig voor kleine partijen om groot te worden

Goed, bij de mannenpil is onderzoek gedaan door een grote speler. Organon investeerde tussen 1998 en 2007 in de ontwikkeling van een hormonaal middel voor mannen. Toen dat echter niet gebruiksvriendelijk genoeg bleek en het bedrijf werd overgenomen, stopte het onderzoek.

Voor mijn verhaal over de LadyComp sprak ik onder meer met verzekeraar VGZ. Veel verzekeraars vergoeden de computer namelijk niet. Een woordvoerder van VGZ gaf aan dat een alternatief voor een verzekeraar pas interessant wordt als er veel vraag naar is. Dus pas als een alternatief niet meer alternatief is, wordt het ondersteund door veel verzekeraars. Dat maakt het lastig voor kleine partijen om groot te worden: in het begin moet de klant het geld zelf opbrengen.

2. De markt is verzadigd

Waarom is er dan zo weinig interesse bij de gevestigde partijen? Je zou denken dat er genoeg vrouwen zijn zoals ik. Vrouwen die klaar zijn met het dagelijks slikken van de pil, een huisarts die iets in hun baarmoeder moet inbrengen, of de bijwerkingen van de hormonen. Dat er dus een markt voor is.

Dat kan wel zijn, maar voor de industrie valt er nog maar weinig nieuwe winst te behalen. Althans, dat stelt seksuoloog Rik van Lunsen in zijn analyse over het uitblijven van de mannenpil. De kans op een doorbraak is bovendien heel klein. Met alle opties die al op de markt zijn, zoals de pil, de (hormoon)spiraal en de NuvaRing, zijn de farmaceuten dus tevreden genoeg. Er wordt nog steeds veel geld mee verdiend.

3. Hoe kan het ook anders: geld

Omdat de markt verzadigd is en nieuwe middelen relatief weinig extra opbrengen, wordt er niet in nieuwe middelen geïnvesteerd. Bestaande initiatieven komen vaak tot stilstand door een gebrek aan financiële middelen. Het is heel duur een middel te testen. Veel bedrijven kunnen of willen dat geld niet opbrengen.

Bovendien is het huidige investeringsklimaat niet echt gunstig, ondervindt ook Peter van de Graaf, de bedenker van de eileidersluisjes. ‘Vroeger had de overheid nog interesse in initiatieven die op de lange termijn baanbrekend konden zijn. In het huidige klimaat vol bezuinigingen moeten we het zoeken bij private partijen. Die kijken vaak naar return on investment: wat kunnen ze eraan verdienen? En dat is pas in een heel late fase duidelijk. Als ik Choice [de sluisjes, LK] af heb, staan ze voor me in de rij, maar tot die tijd moet ik het anders aanpakken.’

Van de Graaf denkt er nu aan in de Verenigde Staten verder te werken aan zijn uitvinding: daar is het investeringsklimaat gunstiger. Andere ontwikkelaars, zoals de Parsemus Foundation, de partij achter Vasalgel, zoeken alternatieve financieringsmethoden. De Amerikaanse stichting heeft met het werven van fondsen de tests op dieren bekostigd; met crowdfunding willen ze de volgende stap, de klinische fase, financieren.

Geen heilige graal

Dus? ‘Een ideale vorm van anticonceptie bestaat niet,’ concludeert ook Van Lunsen. ‘Geen enkele vorm van anticonceptie voldoet aan alle wensen die gebruikers hebben. Welke van de wensen iemand zelf het belangrijkst vindt, bepaalt de uiteindelijke keuze.’ Wie bijvoorbeeld geen kans op gebruiksfouten wil, kiest voor een spiraal. En wie bescherming tegen soa’s zoekt, is aangewezen op het condoom.

‘Dat de pil nog steeds gebruik wordt, is een teken dat Nederlandse vrouwen een methode willen die past bij hun streven naar autonomie’

Die keuze blijft voor de meeste vrouwen vallen op de anticonceptiepil, een middel dat na zijn introductie in de jaren zestig nog altijd populair is. Waarom blijft de pil de standaardoptie?

‘Standaard kun je hem niet noemen,’ zegt Van Lunsen, ‘maar het is wel de meest gebruikte vorm. De belangrijkste reden is dat vrouwen alleen met een combinatiemethode - dus pil, ring of pleister - bloedverlies hebben op voorspelbare momenten en dit ook nog eens geheel zelf kunnen regelen. De pil is hier, in tegenstelling tot bijvoorbeeld Duitsland, makkelijk verkrijgbaar: geen vervelende medische procedures, maar één keer naar de dokter en je bent klaar.’

En nu?

Het lijstje met verkrijgbare anticonceptie is nu al uitgebreid, maar wordt hopelijk nog uitgebreider. De media, waaronder ikzelf, blijven enthousiast schrijven over nieuwe initiatieven rondom anticonceptie, bleek vooral uit mijn verhaal over de mannenpil. Ik hoop dat het binnen enkele jaren ook echt wat opbrengt, dat de eileidersluisjes of Vasalgel aan het lijstje met opties kunnen worden toegevoegd. Gelukkig heb ik door deze serie wel een alternatief ontdekt dat vooralsnog goed aansluit bij mijn wens hormoon- en implantaatvrij te zijn. Maar eerlijkheid gebiedt me te zeggen dat als de lampjes van mijn LadyComp naar mijn smaak te vaak rood blijven, ik een overstap op de pil zal blijven overwegen.

Lees hier eerdere verhalen over anticonceptie terug:

Er is nog steeds geen mannenpil. En dat komt niet door de mannen Deze zomer test ik alternatieven voor pil, condoom en hormoonspiraal. Bestaat er ook anticonceptie die veilig, zonder bijwerkingen en niet-hormonaal is? Vandaag: de mannenpil. Waarom die er nog niet is, terwijl de helft van de mannen hem best zou willen gebruiken. Lees het stuk hier terug Deze anticonceptie is passion proof (dus werkt ook in het heetst van de nacht) Deze zomer test ik alternatieven voor pil, condoom en hormoonspiraal. Bestaat er ook anticonceptie die veilig, zonder bijwerkingen en geklooi met rubber is? Vandaag: Choice for Women, twee minuscule sluisjes die voorkomen dat een eicel de baarmoeder bereikt, en zo vrouwen onvruchtbaar maken. Lees het verhaal hier terug Deze computer meet je temperatuur en vertelt wanneer je seks kunt hebben Zijn er hormoonloze alternatieven voor anticonceptie die gebruiksvriendelijk, veilig en zonder bijwerkingen zijn? Deze vraag kwam op bij mij na het proberen van de pil en de hormoonspiraal. Vandaag: de Lady-Comp, die meet wanneer je seks kunt hebben zonder zwanger te raken. Lees hier het vorige artikel in deze serie De pil, de spiraal, het condoom, zijn er ook echte alternatieven? Zijn er hormoonloze alternatieven voor anticonceptie die gebruiksvriendelijk, veilig en zonder bijwerkingen zijn? Deze vraag kwam op bij mij na het proberen van de pil en de hormoonspiraal. Hoofdpijn, buikpijn, een verminderd libido of geklooi met rubber - kan het echt niet anders? Lees hier mijn oproep bij deze zoektocht terug De donkere geschiedenis van de pil die de vrouw bevrijdde Twee nieuwe boeken over de geschiedenis van de pil laten zien dat de totstandkoming ervan net zo veel met sociaal-culturele omstandigheden te maken had als met individuele genialiteit. Toch kunnen beide boeken het niet laten op zoek te gaan naar de ‘echte ouders’ van het revolutionaire anticonceptiemiddel. Lees hier de boekbespreking terug Hoe de gezondheidsrisico’s van de NuvaRing uit de grafieken verdwenen De Nederlandse farmaceut Organon liet cruciale gegevens die wezen op verhoogde gezondheidsrisico’s van het anticonceptiemiddel NuvaRing in zijn onderzoeken achterwege. Ook deed het bedrijf er alles aan om de risico’s op trombose af te zwakken in de bijsluiter. Dat blijkt uit documenten die in handen zijn van De Correspondent. Een reconstructie van gastcorrespondent Lucien Hordijk. Lees het onderzoeksstuk hier terug