Buiten adem komt Juanita León (44) de redactie van La Silla Vacía oplopen. Haar afspraak op een universiteit van Bogotá liep wat uit, verklaart ze. Het succes van La Silla Vacía, het online medium dat ze in 2009 oprichtte, heeft de Colombiaanse journaliste tot een van de meest geraadpleegde autoriteiten op het gebied van digitale journalistiek in de regio gemaakt. Een lege plek in haar agenda is dan ook schaars.
León praat snel en kijkt steeds naar de redactieruimte waar het team van La Silla Vacía, bestaande uit zes vaste journalisten, over hun laptops gebogen zit. Dit is het hart van het eerste onafhankelijke politieke blog van Colombia. La Silla Vacía (De Lege Stoel) omdat je volgens León bij het ter verantwoording roepen van de Colombiaanse macht vaak een lege stoel aantreft. Die ‘lege plaats’ wil Leóns club vullen met degelijke onderzoeksjournalistiek.
Ze oogt ietwat vermoeid, maar leeft duidelijk op als haar uitbreidingsplannen ter sprake komen. ‘We gaan ook verslag doen vanuit de regio’s,’ vertelt ze enthousiast, ‘en we beginnen met het Caraïbisch gebied. Er wordt niet veel over de politici in de Caraïben geschreven, terwijl er veel geweld is in die regio.’ En er zal regionaal verslag worden gedaan omdat er volgende maand lokale verkiezingen zijn in Colombia. Want het controleren van de macht, dat is het doel dat León zichzelf en haar collega’s gesteld heeft.
Het belang van het internet
La Silla Vacía groeide de afgelopen zes jaar van een klein politiek blog uit tot een toonaangevend medium. De website heeft bijna 650.000 volgers op Twitter en zo’n 330.000 unieke bezoekers per maand. Bovendien is het een van de meest gelezen media onder Colombiaanse opinieleiders.
De opkomst van La Silla Vacía viel samen met een explosieve groei van digitale media in Colombia en een grote stijging van het internetgebruik. Was de internetpenetratie volgens de Wereldbank in 2008 nog 26 procent, in 2014 is die al 52 procent.
Was de internetpenetratie volgens de Wereldbank in 2008 nog 26 procent, in 2014 is die al 52 procent
Protest vindt steeds vaker op internet plaats. Een van de sprekendste voorbeelden daarvan zijn de demonstraties die op 4 februari 2008 werden gehouden naar aanleiding van de Facebookgroep Un millón de voces contra las FARC (Een miljoen stemmen tegen de FARC). Een initiatief van een 33-jarige ingenieur, die in eerste instantie alleen zijn eigen vrienden uitnodigde. Maar binnen een week telde de groep 60.000 leden en binnen een maand 350.000. Gevolg: binnen en buiten Colombia gingen miljoenen mensen de straat op tegen de FARC.
Een nieuw fenomeen in Colombia. Een fenomeen dat volgens de grootste krant van het land, El Tiempo, de ‘magie’ van het internet laat zien. De krant kopte dan ook: ‘De Colombianen huldigden gisteren een nieuw tijdperk van sociaal protest in.’
Op het gebied van online media is er dan nog maar weinig serieus aanbod in Colombia. León besluit La Silla Vacía op te richten.
Wat La Silla Vacía onderscheidt van de traditionele media
Maar eerst: wie is zij? León begint haar journalistieke carrière bij The Wall Street Journal en werkt in eigen land voor El Tiempo en het tijdschrift Semana. Als ze in 2006 terugkeert naar Amerika als fellow aan Harvard, maakt ze de opkomst van websites als Politico en The Huffington Post mee en ziet hoe deze media een groot publiek aan zich weten te binden.
Vanaf dat moment begint het idee van een eigen politiek blog door haar hoofd te spelen. Met een heel andere basis dan de traditionele media waar ze eerst voor werkte. ‘Onze filosofie is: alles weten wat we vertellen en alles vertellen wat we weten. Bij de traditionele media heb je die vrijheid niet. Daar zijn de journalisten zich heel bewust van de grenzen.’
Net als in veel andere Latijns-Amerikaanse landen zijn Colombiaanse media in handen van families en groepen die zich dicht bij de politieke en economische macht van het land bevinden. Dit vormt een constante bedreiging voor de onafhankelijkheid van de media. Dat stelt althans Maria Paula Martinez, mediaonderzoekster aan de Universidad de los Andes in Bogotá. Martinez: ‘De rijkste man van het land, Luis Carlos Sarmiento, die controle heeft over een groot deel van de bankensector in Colombia, is bijvoorbeeld ook de eigenaar van El Tiempo. Ga je als journalist dan een kritisch artikel schrijven over die banken, als je weet dat je baas de eigenaar is? Dat wordt al snel lastig.’
Ze benadrukt dat dit een van de belangrijke punten is waarop La Silla Vacía zich onderscheidt: ‘La Silla Vacía belichaamt onafhankelijkheid door heel duidelijk te stellen dat het geen banden heeft met politici en het bedrijfsleven zoals de traditionele media die wel hebben.’
De belangenverstrengeling in kaart gebracht
Die ambitie is terug te zien in een van de succesvolste projecten van La Silla Vacía: de database Quién es Quién (Wie is Wie). Dat maakt andermaal duidelijk dat dit medium geen luxe, maar een noodzaak is. In deze database kan de lezer namelijk zelf op zoek gaan naar de connecties tussen de verschillende machthebbers in Colombia. Wie heeft banden met wie? Wie zijn bondgenoten, gezworen vijanden of (schoon)familie? León: ‘Quién es Quién is nu al een van de belangrijkste erfgoederen van La Silla Vacía geworden. Niemand heeft zo’n gedetailleerd overzicht van de macht in Colombia.’ En de database groeit nog steeds, ook met behulp van lezers die elke dag nieuwe data opsturen.
‘Niemand heeft zo’n gedetailleerd overzicht van de macht in Colombia’
Die actieve bijdrage van de lezers is belangrijk voor La Silla Vacía, dat het publiek bij het journalistieke proces wil betrekken. Zo’n 30 procent van de verhalen komt voort uit voorstellen van lezers. ‘La Silla Vacía was heel vernieuwend in deze band met de lezers en stelde bijvoorbeeld als voorwaarde dat je een profiel moest hebben om te reageren op artikelen,’ vertelt Martinez. ‘Bij de websites van kranten was de commentaarsectie een rotzooitje, maar bij La Silla Vacía werd er opeens serieus op je commentaar geantwoord.’ Dit vergrootte de populariteit van het medium bij een publiek dat zich graag wilde laten horen, maar ook graag gehoord wilde worden.
Toen de website geld nodig had om uit te breiden, richtte La Silla Vacía zich dan ook tot de lezers. Met de crowdfundingcampagne Súper Amigos werd het publiek gevraagd een donatie te doen en daarmee ‘Super Vriend’ te worden. Het werd een onverwacht succes, want volgens León staan de meeste Colombianen wantrouwig tegenover digitale transacties en bestaat er niet echt een ‘donatiecultuur’ in het land. In het eerste jaar dat de campagne werd gehouden, 2012, werd in minder dan een maand door 512 lezers ruim 15.000 euro gedoneerd. Vanwege het succes werd de actie in de jaren daarna herhaald en in 2014 was het aantal Súper Amigos gegroeid naar 727 die samen zo’n 26.000 euro bij elkaar brachten.
En dat was hard nodig, want veel advertenties weet de website niet te verkopen. De 15 procent advertentie-inkomsten komen voornamelijk van universiteiten die geïnteresseerd zijn in het hoogopgeleide publiek dat de website trekt. Een verdere 50 procent komt van filantropische organisaties als de Open Society Foundation en de Ford Foundation.
Navolging in de regio
Maar La Silla Vacía is geen uitzondering. In Latijns-Amerika boeken steeds meer online media succes. Journalisten zien, net als León, in het internet een kans om onafhankelijke onderzoeksjournalistiek te bedrijven.
Ook bij de FNPI (Fundación Gabriel García Márquez para el Nuevo Periodismo Iberoamericano), een organisatie ter bevordering van journalistiek en democratie die ooit opgericht werd door Nobelprijswinnend auteur Gabriel García Márquez zien ze deze ontwikkeling. De opkomst van onafhankelijke online media komt volgens Carlos Serrano, onderzoeker van de FNPI, deels voort uit de frustratie die er onder journalisten in de traditionele media in de regio bestaat: ‘De journalisten die deze media oprichten, hebben al naam gemaakt in de journalistiek, maar zijn op zoek naar meer vrijheid en onafhankelijkheid om hun eigen stem te laten horen. Bij traditionele media hebben ze vaak een gebrek aan vrijheid ervaren en soms zelfs censuur of bedreigingen.’
In 2013 verenigden tien van de invloedrijkste digitale media in Latijns-Amerika, waaronder La Silla Vacía, zich in het netwerk ALiados, met als doel elkaar te steunen in hun gezamenlijke journalistieke ambities. Ze komen van over het hele continent, van de website Animal Politico uit Mexico, die zich vooral op jongeren richt, tot het serieuzere onderzoeksjournalistieke CIPER uit Chili. Maar ze zijn opvallend eensgezind in hun uiteindelijke doelstellingen: op een transparante en onafhankelijke manier de politieke en economische macht controleren.
Ofwel datgene waarin de traditionele media volgens hen tekortschieten. In de praktijk betekent dit vaak onderzoek doen naar thema’s die in andere media onderbelicht blijven. Zo sloeg een aantal van hen de handen ineen voor een uitgebreid onderzoek naar verschillende vormen van slavernij in Latijns-Amerika, die voortkomen uit de georganiseerde (drugs)misdaad.
Veel van deze media zijn net als La Silla Vacía belangrijke alternatieve bronnen van informatie en onderzoeksjournalistiek geworden. Bronnen die aanhaken bij een achterban die het geloof in de traditionele media steeds meer kwijtraakt. Volgens León zal deze trend zich doorzetten: ‘Ik ben ervan overtuigd dat de beste journalisten van Latijns-Amerika steeds meer hun ideale vorm van journalistiek kunnen gaan bedrijven en dat het internet hen op de een of ander manier in staat zal stellen dit waar te maken.’
Deze publicatie is tot stand gekomen met steun van het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten.
Deze man is de strijd tegen straffeloosheid aan het winnen (en heel Guatemala profiteert mee)
In Guatemala is een revolutie aan de gang. De president is afgetreden, talloze anderen zijn gearresteerd. Ook de strijd tegen corruptie lijkt eindelijk zijn vruchten af te werpen. De spil in dit alles? CICIG. Ik sprak de leider van dit anticorruptie-instituut en zie door zijn ogen hoe het land en de regio veranderen.
Dit verhaal heb je gratis gelezen, maar het maken van dit verhaal kost tijd en geld. Steun ons en maak meer verhalen mogelijk voorbij de waan van de dag.
Al vanaf het begin worden we gefinancierd door onze leden en zijn we volledig advertentievrij en onafhankelijk. We maken diepgravende, verbindende en optimistische verhalen die inzicht geven in hoe de wereld werkt. Zodat je niet alleen begrijpt wat er gebeurt, maar ook waarom het gebeurt.
Juist nu in tijden van toenemende onzekerheid en wantrouwen is er grote behoefte aan verhalen die voorbij de waan van de dag gaan. Verhalen die verdieping en verbinding brengen. Verhalen niet gericht op het sensationele, maar op het fundamentele. Dankzij onze leden kunnen wij verhalen blijven maken voor zoveel mogelijk mensen. Word ook lid!
