Zijn de door Andrej Jermolajev en Miroslav Marinovitsj aangedragen oplossingen realistisch, haalbaar en toereikend?

(57), als senior onderzoeker op het gebied van Oost-Europa verbonden aan Instituut Clingendael, velt er zijn oordeel over.

De voorstellen van Andrej Jermolajev

1 & 2. Directe gesprekken tussen Kiev en de separatisten en een parlementaire delegatie

‘In het kader van het wordt op een lager niveau al gesproken tussen de rebellen en oud-president Leonid Koetsjma als vertegenwoordiger van Kiev. Rusland zit ook aan tafel. Hier onderhandelen ze het Minskakkoord verder uit.’

‘Maar vooralsnog kan Kiev de separatisten wegzetten als terroristen die met geweld de macht hebben gegrepen. Dat gebeurt ook. Toch: als er volgend jaar redelijke en eerlijke verkiezingen in deze regio’s worden gehouden, worden de rebellen legitiem gekozen leiders. Dan wordt het gemakkelijker voor Petro Porosjenko [de huidige president van Oekraïne, FA] om met hen in gesprek te gaan.’

‘Porosjenko steekt zijn nek al uit door bijvoorbeeld te praten over decentralisatie. Als hij verder gaat, komt er verzet van Oekraïense radicalen’

3. Contact op maatschappelijk niveau

‘Goed idee. Zo integreer je de samenleving en creëer je een betrokken burgermaatschappij. Het gaat om het winnen van de hearts and minds van de bewoners van de rebellenregio’s. geeft zij de bevolking niet het idee dat dit haar burgers zijn. Dus zo’n stap valt toe te juichen.’

4. Druk van de publieke opinie en radicale groeperingen

‘Porosjenko steekt zijn nek al uit door bijvoorbeeld te praten over decentralisatie. Als hij verder gaat, komt er verzet van Oekraïense radicalen - een mix van nationalisten, fascisten, anti-Russen en anti-Europese Unie -, terwijl ook de stemming onder de bevolking anti-Russisch is. Dat zijn factoren om rekening mee te houden. Als leider kun je voor de troepen vooruit lopen, maar als je dat te ver doet, verlies je de aansluiting.’

5. Het omzeilen van de kwestie rond de eventuele aanwezigheid van het Russische leger in Oost-Oekraïne

‘Dat is slim. Het is aannemelijk dat Moskou blijft zeggen: we hebben geen troepen in Oekraïne. Dus als Kiev daar op blijft hameren, strand je. Vervolgens moet je wel scherp zijn op wat die Russische troepen gaan doen tijdens verkiezingen in de republieken volgend jaar. Wat wordt hun rol tijdens de campagnes? Kun je dan vrije en eerlijke verkiezingen houden? Mogen ze ook stemmen?’

6. Inzetten op autonomie met behulp van regionale structuren

‘Je moet ergens die kant op. Ook omdat het een onderdeel is van het Minskakkoord. De vraag is alleen: hoe ver ga je met autonomie? Is dat alleen op het gebied van taal en cultuur? Kijk je ook naar de economische relatie met Rusland? Wat vinden de lokale heersers? En wat laat Moskou toe in de regio?’

7. Opzetten van een dialoog en de vorming van een nationale eenheid

‘Het herstellen van het vertrouwen zal momenteel moeilijk gaan, mede door het optreden van Kiev. Op de langere termijn moet je met een waarheids- en verzoeningscommissie komen, zoals in Zuid-Afrika.’

De voorstellen van Miroslav Marinovitsj

8. Voer een dialoog over het totalitaire verleden

‘Zo kun je inderdaad de Russen en Oekraïners bij elkaar brengen en ook de culturele banden aanhalen. Maar dat ligt nu allemaal te gevoelig. De tegenstellingen zijn te groot. Moskou kan politiek gaan dwarszitten en ook de Oekraïense radicalen kunnen zich gaan roeren. Hier is meer tijd voor nodig.’

‘Als je de oligarchen wilt aanpakken, moet je ergens anders geld vandaan halen. Dat gaat Rusland waarschijnlijk niet geven’

9. Desovjetisering

‘Dat vereist een mentaliteitsverandering van de bevolking. Dat vergt tijd en is niet een kwestie van een Leninstandbeeld omverhalen; dat is symboolpolitiek. Het apathische en volgzame onder de bevolking haal je er niet zomaar uit. Al is Oekraïne, zeker nu met de opkomst van allerlei burgerinitiatieven, veel vrijer dan Rusland dat nog meer vast zit aan Sovjetstructuren.’

10. Decentralisatie

‘Op zich een goed idee. Zo kun je de kwestie van meer autonomie voor de regio’s invullen. Lokale regio’s kennen bijvoorbeeld plaatselijke milieuvraagstukken beter dan de Oekraïense regering, die meer op een afstand zit. Maar dan moet Kiev ook bereid zijn om regio’s hiervoor de financiële middelen te geven.’

11. Hervormingen: het indammen van de invloed van oligarchen

‘Ook dit regel je niet van de ene op de andere dag. Vooralsnog kan Oekraïne niet om die oligarchen heen. Zij hebben het geld voor bijvoorbeeld de wederopbouw, voor sociale zekerheid en financieren lokale strijdkrachten. Dat heeft het midden- en kleinbedrijf niet. Het breken van de macht van de oligarchen is een onderdeel van de hervormingen binnen het Associatieakkoord. Ook corruptie moet op basis van dit akkoord worden aangepakt. Maar wie gaat de wederopbouw betalen? Als je de oligarchen wilt aanpakken, moet je ergens anders geld vandaan halen. Dat gaat Rusland waarschijnlijk niet geven. Dat moet komen van de Europese Unie en dan hebben we het over miljarden euro’s.’