David Lidington heeft een lastige taak. Hij moet Britse politieke problemen als Europese sleutelkwesties voorstellen. Bij een Haags persbroodje slaat hij zich er charmant doorheen.

Als Brits minister van Europese zaken moet hij aanstaand EU-voorzitter Nederland verleiden om zich sterk te maken voor de oplossing van nóg een acuut Europees probleem.

Dit is de centrale boodschap die hij komt verkondigen:

Geef ons Britten heden onze zin, zodat wij thuis kunnen zeggen: we hebben Europa behoed voor een bureaucratische eenheidsstaat. Een stem voor het Verenigd Koninkrijk is een stem voor Europa.

Het verhaal in de ambtswoning van de Britse ambassadeur blijkt innemend, bij vlagen humoristisch. Even vanzelfsprekend als een managementconsultant die ongevraagd advies komt geven.

Lidington noemt zichzelf ‘een euroscepticus in de klassiek Griekse zin.’ Hij is niet van de felle anti-vleugel.

‘Zonder ons is Europa nog verder van huis. Brexit is hell.’

‘Ik stel scherpe vragen,’ zegt hij. ‘Er is ook een groep binnen de Conservatieven en binnen die altijd tegen is, wat David Cameron ook voorstelt. Ik denk dat een flink deel van de Britse bevolking vooral pragmatisch is. Zij hebben geen emotionele band met Europa. Wij in Groot-Brittannië moeten misschien beter begrijpen waarom sommigen in Europa wel emotioneel gehecht zijn aan het idee Europese Unie.’

Milde taal. Begrip over en weer. Maar de boodschap is helder. Als jullie niet helpen, bestaat het gevaar dat we een ongeluk begaan. Zonder ons is Europa nog verder van huis. Brexit is hell.

De oude papieren van de Britse scepsis

In eigen land duurt de afkeer van de Europese Unie al zo lang als de Britten lid zijn. In 1975 overleefde de socialistische minister-president Harold Wilson een Europa-referendum dat hij nodig had om zijn verdeelde Labourpartij bij elkaar te houden.

David Lidington. Foto: Dieter Telemans / Hollandse Hoogte

In 2016 hoopt de conservatieve premier Cameron het kunstje te herhalen, maar succes is allerminst verzekerd. Ook Camerons partij kent een legioen vurige Europahaters. En weinig hartstochtelijke Europaverdedigers.

Door een referendum te beloven na geslaagde onderhandelingen over de door Groot-Brittannië gewenste hervormingen heeft Cameron tijd gewonnen. Maar hij speelt ook hoog spel. Toen hij dit scenario drie jaar geleden aankondigde, zat de EU nog midden in de Griekse en financiële crisis en had wel wat anders aan het hoofd. Het Lagerhuis was tijdelijk gekalmeerd.

Maar de klok tikt.

Het liefst wil de regering-Cameron dat alle regeringsleiders in december, zo nodig op een extra top, voldoende zwart-op-wit bindende toezeggingen doen om in het vroege voorjaar een referendum te kunnen aankondigen. Dat zou dan rond de zomer kunnen plaatsvinden, na een wettelijk minimum van tien weken campagne.

Maar Europa heeft andere zaken aan haar hoofd. De toegenomen onveiligheid aan Europa’s oost- en zuidgrenzen zorgt voor een volksverhuizing. Daardoor dringt de Britse Europa-bingo maar moeizaam door tot het bewustzijn van de andere EU-leden.

Britse hoffelijkheid...

Het Verenigd Koninkrijk wil niet vervelend doen. ‘Het zou prachtig zijn als we er eind december uit waren,’ vindt Lidington. ‘Maar de inhoud is belangrijker dan het tempo. Vergeet niet, er is grote behoefte aan hervorming, ook zonder de Britse verlangens. Het wantrouwen jegens de Europese instituties en de besluitvorming in de EU is groot. Dat leidt tot de opkomst van populistische partijen, op links en rechts, in sommige landen nog sterker dan in het Verenigd Koninkrijk.’

Premier David Cameron lichtte eerder deze maand tijdens een toespraak in het Engelse zijn hervormingswensen toe. Die komen op het volgende neer:


  1. Erkenning dat de EU één markt is met meer valuta dan de euro;
  2. beleid gericht op het bevorderen van Europese concurrentiekracht;
  3. het vergroten van de rol van nationale parlementen;
  4. Camerons meest omstreden eis: hij wil dat immigranten van binnen de EU pas na vier jaar werken recht krijgen op een uitkering.

Ik vraag de minister hoe Cameron verklaarde tegenstanders van ongelijke sociale rechten binnen de EU, zoals de midden-Europese landen en Frankrijk en Spanje, denkt te overtuigen.

Lidington wijst op de demografische tsunami waar het Verenigd Koninkrijk onder lijdt. De afgelopen tien jaar is de Britse bevolking met 2,2 miljoen gegroeid. Voor de volgende tien jaar worden nog eens netto 3 miljoen mensen verwacht. In de vroege jaren 2040 haalt Groot-Brittannië Duitsland in. En in 2050 komt het land uit op 76 miljoen inwoners.

‘Dat geeft de schaal van de uitdaging aan. Onze analyse is dat 40 procent van de recente nieuwkomers in de EU recht op een uitkering heeft. Die toestroom is niet vol te houden. We móeten in Groot-Brittannië de toegang van immigranten uit de EU en hun recht op uitkeringen beperken. Daar hebben we diverse voorstellen voor gedaan.’ heeft deze week in een vraaggesprek met buitenlandse kranten gezegd dat hij niet ziet hoe dat laatste punt Europees kan worden geregeld. Misschien moet het Verenigd Koninkrijk zijn eigen regels aanpassen, suggereerde hij. Rutte is bereid te bemiddelen, maar wil niet Londens pleitbezorger zijn.

...en Britse dreigementen

Het eisenpakket van de regering-Cameron oogstte in eigen land lauwe reacties van zowel eurofielen als tegenstanders van het Britse EU-lidmaatschap. De voorstanders misten argumenten waarom de EU ook voor het Verenigd Koninkrijk van levensbelang is, zoals ook werkgevers en universiteiten de laatste tijd luider uitdragen. Niet alleen de groep die de Britten uit de EU wil vindt de eisen slappe kost.

David Lidington. Foto: Dieter Telemans / Hollandse Hoogte

Timothy Garton Ash, een Britse schrijver over internationale verhoudingen, vergeleek het pakket met de eisen die een vrouw stelt als ze van haar man wil scheiden. Ze wil dat de zolder wordt verbouwd, dat ze niet meer hoeft te zeggen ‘tot de dood ons scheidt’, dat de Poolse au pair niet langer op de logeerkamer slaapt en dat hij donderdags de vuilnisbakken buitenzet.

in The Guardian: ‘Hoeveel mensen realiseerden zich dat de Britse eisen werden uitgesproken op 10 november. Dat was een dag na de verjaardag van de val van de Berlijnse Muur. Een dag later, op 11 november, herdenken wij de doden die vielen in oorlogen waarin Britten bijdroegen aan het herstel van vrede en vrijheid in Europa. Gaan wij zo op in ons binnenlands-politieke Europa-gekibbel dat wij niet zien wat er vlak voor onze deur gebeurt in het echte Europa?’

Maar heeft Europa niet al genoeg kopzorgen?

U snijdt verschillende boeiende vraagstukken aan, leg ik de minister voor nadat hij de vier belangrijkste Britse eisen heeft toegelicht. Maar Europa heeft urgentere problemen op dit moment.

‘Europa heeft eerder bewezen meer dan één probleem aan te kunnen,’ meent Lidington. ‘De uitdagingen zijn niet gering: mislukte en mislukkende staten in Afrika, de Sahel, het Midden-Oosten, een vaak agressief Rusland. Hoe gaan we om met de economische uitdagingen van wereldwijde concurrentie en nieuwe technologieën? Die uitdagingen kan Europa beter het hoofd bieden mét dan zonder het Verenigd Koninkrijk.’

U dreigt: we stappen eruit als jullie niet over de brug komen.

‘Het is geen dreigement, het is een realiteit. De opvattingen vóór en tegen Europa zijn in het Verenigd Koninkrijk in een uiterst wankel evenwicht.’

Verhoogt een referendum niet het risico dat u de Europese Unie zal moeten verlaten?

‘Democratie zorgt voor complicaties. Als je de mensen raadpleegt, lok je onzekerheden uit. Het is niet anders.’

Maken de aanslagen in Parijs en de recente ontwikkelingen in Syrië en Turkije het makkelijker in eigen land uit te leggen waarom het Verenigd Koninkrijk beter in het hart van de Europese Unie dan aan de rand kan opereren?

‘Die hebben geen directe invloed, maar de minister-president heeft er in zijn Chatham House-toespraak op gewezen dat EU-lidmaatschap van belang is voor nationale veiligheid. Wij steunen Frankrijk. De minister-president heeft in het Lagerhuis uitgelegd waarom militair ingrijpen in Syrië noodzakelijk is.’

Stel dat Cameron zijn pakket op de Europese agenda krijgt, maar geen concessies van betekenis kan bedingen. Wat dan?

‘Dan beslist het Britse volk. Ik hoop niet dat we nog een ronde moeten dooronderhandelen. Maar als we er uit moeten, dan zullen we het zien. Het Verdrag is er niet op gemaakt. Cameron heeft erop gewezen dat de positie van Zwitserland niet per se aantrekkelijker is.’

En nu maar afwachten of de Britse eisen en hun Brexitgevaar voldoende crisisbesef opwekken om de EU-leiders in beweging te krijgen. Zo niet, dan blijven het heel stille onderhandelingen. Overstemd door al het andere crisiskabaal.

Dan komt Camerons gok als een boemerang terug.

Waarom aanslagen geen aanval op onze waarden zijn (en politici ons dat wel willen doen geloven) Na de aanslagen in Parijs verklaarde premier Mark Rutte dat we in oorlog zijn met Islamitische Staat. Een week eerder steunden verschillende Kamerfracties nog het voorstel Defensie te depolitiseren door het budget ervoor voor lange tijd vast te leggen. Oorlogstaal en technocratie: een gevaarlijke combinatie.
Lees Willem Schinkel’s analyse hier teurg