Het was een goed idee dat al jaren geleden een vergissing bleek.

Het begon bij D66-minister van Economische Zaken Laurens Jan Brinkhorst die voorstelde dat Nederland zijn energiebedrijven zou splitsen in een netwerkbedrijf om gas en elektriciteit te vervoeren naar huizen en bedrijven én een leveringsbedrijf dat de klanten tegen concurrerende prijzen van stroom en gas zou voorzien.

De gedachte was: dan blijven de netwerken in veilige overheidshanden en wordt de productie en de levering een zaak voor de markt. Dat levert klanten een optimaal product tegen de laagste prijs op.

Net als met mobiele telefonie. Waar de markt ook voor zoveel vooruitgang heeft gezorgd. O nee, daar zijn de netwerken van de leveranciers.

Er is destijds lang over de splitsing gepraat. Het moest van Europa, was de ultieme stok achter de deur. Laten we nu maar snel zijn met de Nederlandse wet daar vast op aan te passen, dan kunnen we misschien een hoofdrol spelen in het Europese energiebeleid, en in ieder geval commerciële kansen grijpen in andere Europese landen.

Onder CDA-minister van Economische Zaken Maria van der Hoeven werd de Splitsingswet in 2008 ingevoerd. In de Tweede Kamer moest deze minister allerlei gelegenheidsrapporten van gehuurde bureaus aandragen om de Kamer te overtuigen. Zij droeg het liberale marktgeloof voor energie dapper uit.

Toen al was duidelijk dat men elders in Europa er niet over piekerde netwerken en leveringsbedrijven te ontvlechten. Nederland bleef tot op de dag van vandaag de uitzondering op de regel. De Europese verplichting om energiebedrijven te splitsen kwam er niet. De commerciële kansen dus ook niet.

De vergissing openbaart zich...

Zodra Nuon en Essent waren gesplitst werden hun productie- en leveringsbedrijven voor miljarden opgekocht door buitenlandse concurrenten. In beide gevallen waren dat ongesplitste bedrijven, het Zweedse Vattenfall en het Duitse RWE. Die konden dus met de marktkracht die dat geeft – op energienetten valt een voorspelbaar, constant rendement te halen – op de Nederlandse markt concurreren met de nog ongesplitste energiebedrijven Delta en Eneco.

De marktdroom die de splitsing zo’n gaaf liberaal idee maakte, bleek een illusie

De marktdroom die de splitsing zo’n gaaf liberaal idee maakte, bleek helemaal een illusie in het geval van Nuon, dat was gekocht door het staatsbedrijf Vattenfall. Dat heeft intussen miljarden afgeboekt op Nuon. Een detail waar de vroegere gemeentelijke en provinciale aandeelhouders met veel plezier aan terugdenken. Zij hebben heel wat lichtgevende fietspaden en minder renderende start-ups van gas- en lichtgeld voorzien. Lees de onthullende reportages van Investico, platform voor onderzoeksjournalistiek, in er maar op na.

...maar er is van geleerd

De Eerste Kamer op de laatste dinsdag vóór Kerstmis 2015. Minister van Economische Zaken Henk Kamp hoopt zijn Wet Stroom aangenomen te krijgen door de Senaat. Dan kan TenneT, de staatsbeheerder van hoogspanningskabels die voor miljarden delen van het Duitse hoogspanningsnet bouwt, ook die rol gaan spelen bij de nieuwe megawindparken op zee.

Ook meegenomen in de wet? Het aloude verbod aan energiebedrijven om productie en levering te combineren met netwerken. De oude splitsingswet in een omnibuswet dus.

Helaas voor de minister. Voortschrijdend inzicht komt voor. Het CDA, dat destijds van harte meedeed aan invoering van het VVD/D66-splitsingsplan, is erachter gekomen dat Nederland zijn leveringszekerheid uit handen heeft gegeven aan buitenlandse partijen waar het weinig invloed op heeft. En dat we de gekke Henkie van Europa zijn met onze brave padvinderssplitsing.

Met de SP diende het CDA in de Eerste Kamer een motie in waarin de regering werd verzocht de verplichting tot splitsing pas te laten ingaan op het moment dat het in de hele EU verplicht is. Dan zou de rest van de wet gewoon door kunnen gaan en zou Nederland verder kunnen met windenergie op zee, waar een ruime Kamermeerderheid voor bestaat.

Wat beweegt Kamp?

Minister Kamp wist dat er anno 2015 in de Senaat (de recentst gekozen Kamer) geen meerderheid is voor de splitsing. Hij had dat onderdeel uit zijn stroomwet kunnen halen, of kunnen toezeggen de motie te zullen uitvoeren. Dan had hij door kunnen gaan met uitvoering van het Energieakkoord waar hij op bijna dictatoriale wijze gemeenten en provincies aan laat meewerken.

Maar nee, de achterhaalde hobby van de splitsingswet was hem heiliger dan het Energieakkoord waar hij nu krokodillentranen over plengt.

Wind op zee is een paar maanden vertraagd, niet van de baan. En de Splitsingswet die al gold, blijft van kracht, tenzij Kamp zich iets aantrekt van de actuele politieke verhoudingen: in de Eerste Kamer is er geen steun meer voor.

Misschien wordt het tijd dat ‘de meest ervaren VVD-minister’ Henk Kamp weer eens naar Slochteren rijdt

Wat zou deze ervaren VVD-minister bewegen? Wil hij echt dat ook de resterende Nederlandse energiebedrijven Delta (uit Zeeland) en Eneco (met veel Zuid-Hollandse gemeenten als eigenaar) ten gevolge van de splitsing geen geld meer kunnen lenen tegen concurrerende tarieven en ook in handen vallen van buitenlandse opkopers?

Welk land laat al zijn energiebedrijven in buitenlandse handen vallen? Nederland zet massaal in op de gasrotonde van gastsaar Vladimir Poetin. Zodat wij met zijn gas in onze ondergrond afhankelijk zijn van zijn energiegreep op Europa.

Welk land heeft zo weinig benul van geopolitiek? Naïef is een te zacht woord. Maar de Eerste Kamermeerderheid verwijten dat zij het Energieakkoord dwarsboomt, zoals Kamp deed, gaat wel heel ver.

Misschien wordt het tijd dat ‘de meest ervaren VVD-minister’ Henk Kamp weer eens naar Loppersum rijdt en daar de gevallen gaten heel goed van binnen gaat inspecteren. Om daar nog eens na te denken over zijn betrouwbare, voorspelbare overheid.

Eerder in het Politiek Dagboek:

Zijn chaos, populisme en willekeur tegen te houden? Ja misschien, met steeds meer monitordemocratie Vluchtelingen en chaos uit het zuiden en oosten. Wantrouwen in de parlementaire politiek. Opkomst van populisten als Geert Wilders, Marine Le Pen, Donald Trump. De Australiër John Keane zoekt al zijn hele leven waarom democratie moet. En heeft een idee hoe het beter kan. Lees hier het interview terug Hét nieuws aan het debat over de Teevendeal? De rechtsstaat is herontdekt Premier Mark Rutte en zijn collega’s op Veiligheid en Justitie overleefden een venijnig Kamerdebat over de omstreden Teevendeal. Met een door de hele oppositie gesteunde motie van afkeuring aan hun broek. Maar het nieuws zat elders. Lees hier het Politiek Dagboek terug Vanaf nu houd ik een politiek dagboek bij, op zoek naar nieuwe democratische rituelen Vanaf vandaag open ik op De Correspondent een politiek dagboek. Daarin ga ik op zoek naar ‘democratie in de praktijk’. Want hoe overtuigend zijn onze democratische rituelen eigenlijk nog, voor een bij vlagen betrokken, steeds hoger opgeleide bevolking? Lees hier de aftrap van deze serie terug Wil je op de hoogte blijven van mijn artikelen? Schrijf je in voor mijn persoonlijke nieuwsbrief en ontvang een e-mail als er een nieuw artikel verschijnt. Schrijf je hier in