De films van Quentin Tarantino (Pulp Fiction, Kill Bill, Inglourious Basterds) worden doorgaans niet bekeken om hun politieke of maatschappelijke relevantie. Een Tarantinofilm is vooral op de onderbuik gericht, vol brute energie en duivelse geslepenheid.

Toch was er in aanloop naar Tarantino’s nieuwe film The Hateful Eight aanleiding om iets meer te verwachten. Al was het maar omdat de regisseur in interviews aangaf dat dit zijn politiekste werk tot nu toe zou worden. In New York Magazine legde hij een halfjaar geleden uit dat The Hateful Eight zou inzoomen op de raciale spanningen die Amerika na de in de greep hielden. Waarop de interviewer opmerkte dat de film dan vast een actuele bijklank zou krijgen, omdat racisme in de VS nu ook zo’n heikel thema is. Tarantino: ‘Dat klopt. Ik vind dat een spannende ontwikkeling. Het witte superioriteitsgevoel is een onderwerp dat de laatste tijd eindelijk open en eerlijk wordt aangekaart. En daar gaat deze film dus ook

Still uit The Hateful Eight.
Still uit The Hateful Eight.

In de Los Angeles Times voegde hij eraan toe: ‘Als er één serieus thema is dat mij tegenwoordig bezighoudt, is het hoe we in Amerika omgaan met ras – en dan vooral de verhouding tussen witte en zwarte

Volgens Tarantino is de western een ideaal genre voor dergelijke actuele reflecties: ‘Er is geen ander filmgenre waarin je de waarden en problemen van de tijd waarin een film gemaakt is zo helder terugziet. In de westerns uit de jaren vijftig zie je duidelijk het Amerika van Eisenhower terug en in de westerns uit de jaren zeventig worden vooral mythen ontkracht – het zijn Watergatewesterns, vol antihelden en nihilisme.’

Nu is Tarantino altijd al uitgesproken geweest, maar de laatste tijd stelt hij zich ronduit activistisch op. Zo hield hij in oktober een toespraak tijdens een demonstratie tegen politiegeweld in New York, waarbij hij bepaalde agenten uitmaakte voor moordenaars. De Amerikaanse politiebonden waren not amused en riepen massaal op tot een boycot van The Hateful Eight.

Reden genoeg dus om naar de film uit te kijken. Natuurlijk heeft Tarantino al veel vaker thema’s als racisme en onderdrukking aangekaart – met name in zijn vorige film Django Unchained, ook een western. Maar dat verhaal, over een bevrijde slaaf die wraak neemt op zijn onderdrukkers, was wel erg rechttoe rechtaan. Zou Tarantino ditmaal meer de diepte ingaan? Zou The Hateful Eight enig inzicht kunnen bieden in het schokkende geweld dat Amerika de laatste jaren overspoelt?

YouTube
Bekijk hier de trailer van The Hateful Eight.

De timing is in elk geval perfect: de film verschijnt in Nederland pal nadat een huilende president Barack Obama zijn voor een strengere wapenwetgeving bekendmaakte.

Bol van de raciale thematiek. Maar wat wil Tarantino zeggen?

Een ding is zeker: de ‘verachtelijke acht’ uit de film zouden walgen van zo’n softe president. En al helemaal van een zwárte softe president. Bikkelharde, gemene, racistische mannen zijn het die de film bevolken – en één harde, gemene, racistische vrouw.

Het verhaal speelt enige jaren na de Burgeroorlog, in een winters wild westen, waar de hoofdpersonen samen ingesneeuwd raken in een afgelegen herberg. Algauw blijkt vrijwel iedereen een verborgen agenda te hebben. En als kijker weet je bij Tarantino dan: dit gaat eindigen in een bloedbad.

Still uit The Hateful Eight.
Still uit The Hateful Eight.

In de eerste helft van bouwt Tarantino de spanning meesterlijk op. Die spanning komt grotendeels voort uit de verschillende achtergronden van de aanwezigen: sommigen vochten in de oorlog voor het Zuiden, anderen voor het Noorden. En dan bevindt zich in het gezelschap ook nog eens één zwarte man, premiejager Marquis Warren, gespeeld door Samuel L. Jackson. Deze krijgt heel wat beledigingen naar het hoofd geslingerd – inclusief een van het Maar Warren is beslist geen weerloos slachtoffer. Met vilein genoegen manipuleert hij zijn vijanden, en dan vooral door in te spelen op de witte vooroordelen jegens Afro-Amerikanen.

The Hateful Eight staat dus bol van de raciale thematiek, precies zoals Tarantino had aangekondigd, maar een eenduidig statement valt er moeilijk in te ontdekken. Het gaat meer om een losse verzameling vondsten en observaties. Zo is het allicht geen toeval dat het aanwezige gezag, een sheriff gespeeld door Walton Goggins, de grootste racist van het gezelschap is. Maar juist met hem moet Warren uiteindelijk samenwerken wanneer enkele anderen een nog grotere bedreiging blijken te vormen. Optimistisch zou je kunnen zeggen: in tijden van nood vallen de verschillen vanzelf weg. Maar Tarantino toont zich in The Hateful Eight allesbehalve optimistisch. De personages – ook Warren, en ook de vrouw, gespeeld door Jennifer Jason Leigh – blijven tot het slot (of tot hun laatste adem) door en door opportunistisch, zelfzuchtig en gemeen.

Zonder te veel te verklappen: de nihilistische strekking wordt wrang onderstreept door twee symbolische knipogen aan het begin en eind van de film. In een van de eerste shots wordt lang ingezoomd op een kruis met getergde Christus, overladen met sneeuw in een godverlaten landschap. Ergo: genade en opoffering zijn hier in geen mijlen te bekennen. En in de slotscène wordt een hoopvolle brief van voormalig Amerikaans president Abraham Lincoln aangehaald. ‘We hebben nog een lange weg te gaan, maar hand in hand zullen we overwinnen,’ leest een van de personages – tegen die tijd omringd door lijken en bloed – sarcastisch voor.

Volgende keer beter?

Als dit de spiegel is die Tarantino zijn landgenoten (en ons) voorhoudt, stemt dat bepaald niet vrolijk. De Amerikaanse samenleving is één grote bende, gestoeld op racisme, misogynie en eigenbelang – dat lijkt zo’n beetje de moraal van dit verhaal.

Een legitieme conclusie natuurlijk. Het probleem is alleen dat deze conclusie in The Hateful Eight geen enkele impact heeft. Als Tarantino een emotionele stomp had willen uitdelen, had hij zijn personages veel meer menselijkheid moeten geven – nu boeien ze alleen omdat ze zo lekker smeuïg worden gespeeld door de uitstekende cast. Ook het merkbare plezier waarmee hij zijn creaties over de kling jaagt geeft te denken. In het opvallend sadistische slot heeft Tarantino veel weg van een puber die de barbies van zijn zus eens lekker bewerkt met zijn

Still uit Inglorious Basterds.

Tarantinosceptici halen daar geheid de schouders over op; die beweren al jaren dat zijn films een en al buitenkant zijn – visueel opwindend misschien, tekstueel scherp, verhaaltechnisch vernuftig, maar inhoudelijk vlak, plat en repetitief. Nu valt dat laatste eigenlijk niet te ontkennen – welbeschouwd beschikt Tarantino over twee plots: ofwel een bende criminelen slaat elkaar de hersens in, ofwel een held (of groepje helden) neemt wraak op een onderdrukker.

Toch heeft de cineast vaak genoeg aangetoond dat hij binnen die beperkingen toch bijzonder originele, intellectueel uitdagende en zelfs ontroerende verhalen kan vertellen.

Still uit Pulp Fiction.

Neem Pulp Fiction, waarin zo’n typische Tarantinowreker (Samuel L. Jackson weer) na een vermeend wonder tot inkeer komt en besluit zijn vijanden te vergeven, terwijl zijn collega (John Travolta) volhardt in zijn geweld en daar ten slotte voor moet boeten. Of Inglourious Basterds, waarin het grootste trauma van de twintigste eeuw – de Holocaust – doodleuk wordt herschreven met een happy end: de moord op Adolf Hitler en zijn trawanten. En hoe vindt die moord plaats? Met brandend celluloid, oftewel: wraak door cinema. De verbeelding krijgt het laatste woord. Of Jackie Brown, waarin geweld slechts een bijrol speelt in een opvallend teder verhaal over een vrouw die voor zichzelf besluit op te komen.

Still uit Jackie Brown.

Tarantino heeft ooit gezegd dat hij na tien films met pensioen wil, en dat blijft hij volhouden. Vandaar die prominente omschrijving van The Hateful Eight als ‘The 8th film by Quentin Tarantino’ op de poster en aftiteling van de film. Nog twee te gaan dus. Het is te hopen dat de regisseur vóór zijn zwanenzang nog een momentje zal vinden voor wat reflectie. Want hij mag dan bekendstaan om zijn inmiddels lijkt hij toch de meeste inspiratie te putten uit zijn eigen, nogal afgekloven stokpaardjes.

Persoonlijk blijf ik uitkijken naar die film waar Tarantino in de interviews voorafgaand aan The Hateful Eight op zinspeelde. Die serieuze film over hedendaags Amerika, gemaakt door de bevlogen vijftiger die meeloopt in demonstraties en gelooft dat er verbetering mogelijk is. Een film met de verrassing van Pulp Fiction, de ambitie van Inglourious Basterds en het hart van Jackie Brown – komt die film er nog, Quentin?

Verder lezen?

De Messias bestaat. Zijn naam is Luke Skywalker en Han Solo is zijn Profeet Had je geen zin om op kerstavond naar de mis te gaan? Mocht je evengoed iets van de oeroude kerstboodschap mee willen krijgen, kun je ook bij de nieuwe Star Wars-film terecht. Een geruststelling vooraf: dit stuk bevat geen spoilers. Lees hier mijn vorige verhaal terug Het is tijd voor een conclusie: witte onschuld is een illusie Het ‘kleine’ Nederland heeft er eeuwenlang een imposant imperialistisch rijk op nagehouden. Toch heeft het dat nooit echt willen weten. Dat heeft grote gevolgen voor de huidige racismediscussie: we blijven vergeten, ontwijken en ontkennen. Tijd voor een einde aan dat imperialisme. Lees hier het verhaal van Gloria Wekker terug