/dc-useruploads-images/a04000094b164a7a83c63ac13211e605.png)
Dit interview begint met een disclaimer. Mijn gesprek met John Oliver is geen een-op-eenontmoeting in een of andere hippe koffiezaak in Manhattan.
Aan de enorme eikenhouten tafel in de verder steriele vergaderruimte in het HBO-hoofdkantoor in New York zitten nog vier journalisten te wachten op de komst van de Brit.
Een Australische, een Fransman, een Canadees en een Poolse. Beneden in de lobby wachten nog een stuk of vijf internationale journalisten die hem na ons mogen interviewen.
John Oliver is populair.
Precies een jaar geleden sprak ik de host van Last Week Tonight ook. In een andere vergaderruimte, een mét ramen, maar zonder internationale pers.
Het geeft aan hoezeer Olivers ster gerezen is het afgelopen jaar.
En dat is niet alleen te danken aan zijn opzienbarende interview met klokkenluider Edward Snowden, dat op YouTube inmiddels ruim 10 miljoen keer is bekeken.
Welke andere factoren verklaren zijn succes?
1. Noem een eikel gewoon een eikel
Amper twee dagen na de aanslagen in Parijs noemde hij de daders: ‘gigantic fucking arseholes, unconscionable flaming arseholes, possibly working with other fucking arseholes, definitely working in service of an ideology of pure ass-hole-ry.’
Daarmee zei hij precies wat de wereld na twee dagen verdriet, stilte en rouw wilde horen.
‘Toen we ons realiseerden dat het bevrijdend werkt om een eikel een eikel te noemen, ontstond er al een vorm van opluchting’
Geen makkelijk statement om te maken, zegt Oliver, op een vraag van de Franse journalist aan tafel. ‘Op dat moment waren de reacties uit Amerika vooral meelevend. Maar in onze show is geen plek voor meelevendheid. Wij zijn een comedyshow.’
De grootste uitdaging was volgens Oliver om op de aanslagen te reageren op een manier die bij Last Week Tonight paste. Absurd, maar ook de boosheid en frustratie vangend die iedereen op dat moment voelde.
‘Toen we ons realiseerden dat het bevrijdend werkt om een eikel een eikel te noemen - iets wat we niet hoefden te factchecken - ontstond al een vorm van opluchting.’
2. Maak van bescheidenheid een kunst
John Oliver een compliment geven, gaat ongeveer zo:
Wij journalisten: ‘Over netneutraliteit en je heroïsche…’
Oliver: ‘Dat was op geen enkele manier heroïsch. Geen enkele.’
Wij: ‘Oké, de aangekondigde wijzigingen in het borgtochtbeleid van New York dan…’
Oliver: ‘Dat proces was al in gang gezet toen wij er aandacht aan besteedden. Ik denk niet dat onze show ook maar enig effect heeft gehad.’
Wij: ‘Tijdschrift Time riep je vorig jaar uit tot een van ’s werelds honderd invloedrijkste mensen…’
Oliver, hard lachend: ‘Time roept wel meer dingen die vreselijk onjuist zijn. Als ik een van de invloedrijkste mensen ter wereld ben, dan is deze planeet fucked!’
Wij: ‘Mogen we dan de journalistieke integriteit waarmee jullie het programma maken [alles wordt uiterst grondig gecheckt, AM], wél een voorbeeld noemen voor andere media?’
Oliver: ‘Dat factchecken is vooral in ons eigen belang. Als wij een cijfer gebruiken, moet het niet uit een of ander bullshitonderzoek komen. Hebben wij het mis, dan stort de grap in. Verder zou ik andere shows zeker niet aanraden te doen wat wij doen. Wij besteden op onze redactie veel te veel tijd aan penisfoto’s.’
Het is duidelijk: Oliver heeft van bescheidenheid zijn handelsmerk gemaakt. Wanneer hij over de show praat, heeft hij het standaard over ‘wij.’ En hij weigert pertinent met de eer te strijken voor de vele misstanden die, dankzij uitgebreide aandacht in Last Week Tonight, ondertussen zijn aangepakt.
Of het nou het aftreden van FIFA’s Sepp Blatter is, de verbeterde zwangerschapsverlofregelingen die een groeiend aantal Amerikaanse bedrijven sinds eind vorig jaar aanbieden, of de FCC, waar na zijn onthullingen over netneutraliteit de servers crashten, steeds wordt in Amerikaanse media het Olivereffect genoemd.
Maar Oliver wil er niets van weten.
3. Neem jezelf niet te serieus (en wacht tot je geluk hebt)
Oliver woont nu tien jaar in Amerika. In 2011 trouwde hij een Amerikaanse met wie hij november vorig jaar een zoon kreeg. De VS noemt hij ondertussen zijn thuis.
‘Mijn trek naar Amerika was een iets andere dan die van The Beatles’
Zijn overstap van Groot-Brittannië naar Amerika in 2006 was gedreven door wanhoop. ‘Zeker niet door succes,’ zegt hij lachend. Zijn Britse radioshows werden geannuleerd en tijdens stand-upshows werd hij door het publiek standaard voor Harry Potter uitgemaakt.
Oliver: ‘Mijn trek naar Amerika was een iets andere dan die van The Beatles. Het was geen geval van ‘het gaat goed hier, laten we kijken hoe we het daar doen’ maar meer een ‘dit is een totale ramp, eens kijken of ik elders meer geluk heb.’
Dat geluk kwam. Hij vond een baan bij The Daily Show with Jon Stewart, waar hij Senior British Correspondent werd.
4. Vertel het publiek wat het weten moet
Toen Stewart, die Oliver de man noemt van wie hij alles heeft geleerd, in de zomer van 2013 een film ging maken, nam Oliver de presentatie van hem over. Een zomer die hem niet alleen bekendheid en een eigen show opleverde, maar ook een obsessie met Amerikaanse toezicht- en afluisterpraktijken.
Oliver: ‘Die allereerste dag dat Jon [Stewart] weg was, kwam het Snowdenverhaal naar buiten. We zouden eigenlijk een luchtige aflevering maken over hoe ‘papa’ van huis was, maar opeens was dat nieuws er.’
Het nieuws zou de rest van de zomer blijven overheersen. En Oliver blijven frustreren: ‘De manier waarop het nieuws gebracht werd, was zo slecht. De technische kant was onbegrijpelijk en Snowden zelf - zoals wel meer mensen die heel goed zijn met computers - kon niet overbrengen waarom de gelekte informatie zo belangrijk was.’
Dat bleek toen een team van Last Week Tonight naar Times Square toog en Amerikaanse voorbijgangers vroeg naar Snowden. Bijna niemand wist wie hij was. En de paar mensen bij wie wel een belletje ging rinkelen, verwarden hem met Julian Assange.
5. Gebruik alles wat je hebt om je punt te maken
In een poging het Amerikaanse publiek voor eens en altijd duidelijk te maken hoe belangrijk het is dat ze begrijpen hoe de computerprogramma’s van de NSA werken (en hoe groot de impact op hun levens is), toog Oliver in april naar Rusland om Edward Snowden zelf te interviewen.
‘De dick pic was effectief. En natuurlijk hartstikke idioot’
Om het gesprek begrijpelijk te maken voor zijn publiek (en voor zichzelf) gebruikte hij een foto van zijn eigen geslachtsdeel. ‘Als ik een dick pic stuur naar mijn vrouw, wordt deze dan opgepikt door de afluisterprogramma’s?’
Snowden: ‘Ja.’
Oliver nu: ‘Je zag meteen dat hij begreep dat hij nu wel de mogelijkheid kreeg om het uit te leggen. De dick pic was effectief. En natuurlijk hartstikke idioot.’
6. Richt je niet op de oppervlakte, maar op wat daaronder ligt
Donderdag begint het derde seizoen van Last Week Tonight. Wie dit keer het doelwit van Oliver en zijn team gaat zijn, durft hij nog niet te zeggen. De Amerikaanse verkiezingen komen uiteraard voorbij - al is de Brit vooralsnog van plan de kandidaten links te laten liggen. Zelfs al prijkt Donald Trumps typering van Last Week Tonight (‘very boring’) trots op de posters van het nieuwe seizoen.
‘De verkiezingen worden vreselijk opgeblazen. Er is veel te vroeg veel te veel aandacht voor. Ik ben blij dat we het tot nu toe hebben gemist,’ zegt Oliver.
Hij wil daarom vooral focussen op de ‘architectuur van de democratie.’ Al weet hij dat dat weinig grappig klinkt.
Dat het nieuwe seizoen het sterke tweede moet overtreffen, vindt Oliver niet beangstigend. ‘Iedere week is de uitdaging immens en iedere week voelt het alsof we falen. Maar daarom is het zo leuk: omdat het zo moeilijk is.’
Verder lachen?
Waarom ik het liefst met John Oliver ontbijt
YouTube is te groot geworden om makkelijk interessante en verrassende videokanalen te vinden. Daarom bevelen ik en collega’s onze favoriete kanalen aan. In de aflevering: de man die zijn eigen kerk oprichtte en de organisatie van Miss America ontmaskerde.
De heerlijke eerlijkheid van Louis C.K. (en wat journalisten daarvan kunnen leren)
Een groep fans probeert de Amerikaanse komiek Louis C.K. naar Nederland te krijgen met een crowdfundactie. Een geweldig idee. Want, zoals Matthijs van Nieuwkerk al zei: hij is de beste cabaretier van dit moment. Een komiek waar de journalistiek bovendien veel van kan leren.
Dit verhaal heb je gratis gelezen, maar het maken van dit verhaal kost tijd en geld. Steun ons en maak meer verhalen mogelijk voorbij de waan van de dag.
Al vanaf het begin worden we gefinancierd door onze leden en zijn we volledig advertentievrij en onafhankelijk. We maken diepgravende, verbindende en optimistische verhalen die inzicht geven in hoe de wereld werkt. Zodat je niet alleen begrijpt wat er gebeurt, maar ook waarom het gebeurt.
Juist nu in tijden van toenemende onzekerheid en wantrouwen is er grote behoefte aan verhalen die voorbij de waan van de dag gaan. Verhalen die verdieping en verbinding brengen. Verhalen niet gericht op het sensationele, maar op het fundamentele. Dankzij onze leden kunnen wij verhalen blijven maken voor zoveel mogelijk mensen. Word ook lid!
