‘Als dagelijks medicijn tegen de waan van de dag gaan onze verhalen zelden tot nooit over het nieuws van de dag zelf. Maar in sommige gevallen is dat nieuws dusdanig schokkend en overheersend, dat het ongepast voelt om aandacht te vragen voor verhalen die daar niets mee te maken hebben.’

Met deze alinea openden we na de aanslagen in Parijs afgelopen november onze dagelijkse nieuwsbrief. We besloten die dag geen artikelen te publiceren die geen verband hielden met de gebeurtenissen.

Helaas konden we deze mail vandaag weer uit de kast trekken, nu een serie aanslagen het openbare leven in de hoofdstad van België heeft platgelegd.

Voor een medium dat zich tot taak stelt de wereld van context voorzien, is dit nieuws vrijwel niet te verslaan. Want voor een goed begrip van de context is tijd nodig, precies wat in the heat of the moment het minst voorradig is.

We kunnen ook wel een liveblog beginnen, maar liever verwijzen we naar al die plekken waar collega-journalisten dat al uitstekend doen:

Handboek voor nieuwsconsumenten

Nu schreven we in de afgelopen jaren al veel stukken over Islamitische Staat en terrorisme. Maar het publiceren van een snelle analyse over wat er vanmorgen gebeurd is voelt voorlopig nog wat voorbarig. Liever huldigen we dus het adagium van Beethoven: ‘Verbreek de stilte niet tot je haar kunt verbeteren.’

We publiceren in ieder geval tot morgenochtend geen artikelen over andere onderwerpen dan Brussel en versturen morgenochtend een gewijzigde nieuwsbrief aan onze leden.

Want op een dag als deze overheerst vooral verwarring. En dan is de verleiding groot om maar wat te roepen. Daarom houden we ons ook als makers vandaag aan dit handboek voor nieuwsconsumenten:

(c) Onthemedia.org

En Istanbul dan?

Op onze redactie is vandaag ook veel gesproken over de vraag of dit geen selectieve verontwaardiging is. Want vorige week was Istanbul een doelwit van een aanslag. Niet lang daarvoor Ankara. En gisteravond werd de in Mali nog onder vuur genomen.

Toen publiceerden we rustig door, over allerhande onderwerpen.

Het zijn inderdaad tijden waarin bijna elke dag wel iets gebeurt als vandaag in Brussel. Onze verontwaardiging over aanslagen elders is even groot, maar we willen de menselijke neiging om nieuws dichtbij zwaarder te wegen dan nieuws verder weg toch niet helemaal wegdrukken.

De leedcompetitie die na elk grootschalig incident van start gaat, lijkt dan ook weinig vruchtbaar.

Want waar begin je en waar houd je op? Ook verontwaardiging over selectieve verontwaardiging leidt af van het feit dat het in Brussel noch in Mali noch in Istanbul, echt veilig is. En dat het dat voorlopig ook niet zal worden.

Of, zoals een op zijn tijdlijn schreef:

‘De Belg treurt, de Fransman herkent haar verdriet, de Nederlander is weer eens solidair en verontwaardigd, de moslims nemen automatisch afstand, de Turk is geïrriteerd vanwege selectieve verontwaardiging, de Koerd houdt de Turk een spiegel voor en wijst haar op burgerslachtoffers in Zuidoost-Turkije en zo gaat het nog wel even door... Vermoeiend, zo’n Facebookwall... ‪#‎RIP‬'

Volg deze kenners om op de hoogte te blijven

  • De jonge (1991) verslaggever Ben Taub van The New Yorker maakt al enkele maanden met zijn stukken over jihad in Europa en houdt zijn volgers op goed op de hoogte.
  • Jihadspecialist is een onmisbare bron, ook op Twitter.
  • Veiligheidsanalist houdt als een waakhond al het nieuws over de aanslagen in de gaten en probeert daarbij geruchten van feiten te onderscheiden.
  • Journalist is dé kenner van de Belgische inlichtingen-en veiligheidsdiensten.
  • Journalist geeft in een serie tweets zijn observaties, op basis van zijn bezoek aan Brussel vorig jaar. Kernzin: ‘Dit is The Wire, niet Homeland.’

Analyses & reportages

Lees om te beginnen deze ruwe impressie van de ochtend van de aanslagen:

Dichter Joost Vandecasteele beschrijft zijn ochtend: ‘Godverdomme. Die wanhopige klootzakken hebben 22 maart geclaimd’ Zo zag de ochtend van dichter Joost Vandecasteele eruit, die beschrijft hoe hij zijn kinderen naar school bracht en daarna de wanhoop om zich heen zag uitbreken. Lees het verhaal hier terug

Hadden de Belgen dit kunnen zien aankomen?

Was dit een kroniek van een aangekondigde dood? ‘De vraag onder Belgische veiligheidsexperts was de voorbije maanden niet of er een aanslag in België zou plaatsvinden, maar wanneer.’ Knack-journalist en groot kenner van de Belgische inlichtingendiensten Kristof Clerix over de onvermijdelijkheid van deze aanslagen. Clerix schrijft dat België een klein veiligheidsapparaat heeft en dat er de afgelopen decennia te weinig in de diensten is geïnvesteerd, maar Clerix durft niet te zeggen of sterkere diensten de aanslagen hadden kunnen voorkomen. Lees het verhaal hier terug

Een andere vraag: was het een wraakactie, na de arrestatie van Salah Abdeslam?

The Guardian stelt als eerste de hamvraag: was dit een wraakactie voor de arrestatie van Salah Abdeslam? Het is een stuk met meer vragen, dan antwoorden, maar niettemin enkele zeer interessante observaties, vers van de pers. Zo schrijft journalist Jason Burke hier over het kat-en-muisspel dat ontstaan lijkt tussen terroristen en degenen die hen proberen te stoppen. Lees het verhaal hier terug

En: wat maakte België nu zo’n logisch doelwit?

Nog een hamvraag in The Guardian: Waarom België? In dit artikel stelt The Guardian nog een andere hamvraag aan de orde. Want, zoals het artikel direct al stelt, ‘Belgium seems an unlikely location for a hub of European extremist violence.’ Of niet? Lees het verhaal hier terug Over Belgische jihadstrijders (en veel meer) In dit uitgebreide profiel van een Belgische jihadstrijder, probeert de jonge verslaggever Ben Taub van The New Yorker antwoord te vinden op de vraag: Waarom sluiten jonge mannen zich aan bij IS? Maar zijn verhaal raakt aan veel meer thema’s die de aanslagen van gisteren van de nodige context voorzien. Lees het verhaal hier terug Hier was deze bekende Belgische terrorismebestrijder bang voor In dit opmerkelijk openhartige en inhoudelijke interview uit augustus vorig jaar, legt de bekende terrorismebestrijder en islamspecialist Alain Grignard uit welke risico’s België loopt. Grignard is eerlijk over de beperkingen van contraterrorisme en zijn eigen angsten. Een wrange aanrader, dit artikel. Lees het verhaal hier terug

En: wat hoopt IS, dat de aanslagen intussen heeft geclaimd, hier eigenlijk mee te bereiken?

Uit The Nation: er is een gat tussen wat we te denken te weten over terroristen en wat experts er over zeggen In dit inzichtelijke stuk wordt Robert Pape opgevoerd, een politicoloog die alle zelfmoordaanslagen van IS minitieus bestudeerd heeft. Hij komt tot een conclusie die indruist tegen veel populaire conventies: IS heeft vooral seculiere doelen. Lees het verhaal hier terug

Ten slotte: moeten we deze aanslagen - hoe bitter ook - nu accepteren of kunnen we ze toch voorkomen?

Volgens Vox.com is dit de nieuwe Europese werkelijkheid In dit artikel uit het Amerikaanse Vox.com wordt Europa een ongemakkelijke waarheid getoond: nu IS zijn staat aan het verliezen is, verschuift het zijn strategie naar aanslagen. Lees het verhaal hier terug In de Morgen: een Zweedse contraterreur-expert roept op het hoofd koel te houden Ook Magnus Ranstorp windt er geen doekjes om: ‘Er zullen meer aanslagen volgen. Ook nieuwe aanslagen in Brussel sluit ik niet uit. Deze terreurgolf is zoals een rollercoaster, ze zal helaas nog een tijd af en toe terugkomen.’ Toch roept hij op vooral niet over te reageren. Want dat is precies wat de terroristen willen. Lees het verhaal hier terug Een waarschuwing uit België: bereid je voor op terrorisme, maar maak die voorbereidingen niet permanent Een waarschuwend geluid uit België, getipt door een lid: ‘Hoe schrijnend is het te moeten vaststellen dat de aanslagen gebeurden op die plaatsen waar al maandenlang militairen patrouilleren. Zij stonden erbij en keken ernaar.’ Lees het verhaal hier terug

En: hoe praat je eigenlijk met je kinderen over terrorisme?

Uit The Conversation: Should parents expose children to news on terrorism? Op deze website worden wetenschappers aan journalisten gekoppeld om wetenschappelijke inzichten naar een groter publiek te vertalen. In dit artikel staat de vraag centraal of en hoe je kinderen vertelt over terrorisme en het nieuws daarover. Lees het verhaal hier terug Uit De Groene: Hoe beïnvloeden de maatschappelijke ontwikkelingen, IS, vluchtelingenstromen, protesten tegen azc’s, het klimaat op scholen? Al voor de aanslagen in Parijs deed journalist Margalith Kleijwegt diepgaand onderzoek naar het klimaat op Nederlandse scholen. Haar verhaal is nog steeds zeer lezenswaardig. Lees het verhaal hier terug

Wat wij er eerder over publiceerden

Elf lessen van Beatrice de Graaf, de hoogleraar die Nederland de weg wijst na Parijs Na de aanslagen in Parijs vroegen we Beatrice de Graaff om de lessen die zij, als historicus die zich bezighoudt met de geschiedenis van de strijd tegen terrorisme, kon trekken, met ons te delen. Het leverde een bijzonder leerzaam stuk op, dat ook vandaag helaas weer opnieuw relevant is. Lees het verhaal van Maurits hier terug Waarom aanslagen geen aanval op onze waarden zijn (en politici ons dat wel willen doen geloven) Na de aanslagen in Parijs verklaarde premier Mark Rutte dat we in oorlog zijn met Islamitische Staat. Een week eerder steunden verschillende Kamerfracties nog het voorstel Defensie te depolitiseren door het budget ervoor voor lange tijd vast te leggen. Oorlogstaal en technocratie: een gevaarlijke combinatie. Lees het verhaal van Willem hier terug De strijd tegen extremisme begint met die voor mensenrechten, stelt deze ex-jihadist Dertien jaar lang ronselde Maajid Nawaz (36) islamitische jongeren voor de stichting van een wereldwijd kalifaat. Nu staat hij aan het hoofd van een denktank tegen extremisme. Zijn belangrijkste les: geef boze jonge moslims een geloofwaardig alternatief, door zelf consequent de mensenrechten na te leven. Ook in Guantánamo Bay. Een interview. Lees het verhaal van Robin hier terug Waarom terrorisme niet de wereld uit te bombarderen is Nadat ook Nederland het vuur opende op IS in Irak en later Syrië, dringt zich de vraag op of de oorlog tegen terrorisme op deze manier wel te winnen is. Het wordt tijd voor een langetermijnvisie die ons bevrijdt van het schijndilemma: grijpen we in of niet? Lees het artikel van Rob Wijnberg hier terug

Ons dossier over IS

Wat IS is volgens IS Er worden veel verklaringen gegeven voor de gruwelijkheden waaraan IS zich schuldig maakt. Maar hoe rechtvaardigt de groepering zichzelf? Ik onderzocht op basis van welke teksten en verhalen de beweging zich aan de wereld presenteert. Opmerkelijk: IS is daarbij regelmatig in tegenspraak met zichzelf. Waarschuwing: in dit stuk worden schokkende beelden getoond. Lees het verhaal van Robin hier terug Irakese terroristen bombarderen, helpt dat? Fanatici van alle geloven, van moslims tot secularisten, hebben heilstaten gesticht. De eindtijdrijken van toen gingen stuk voor stuk ten onder. Nu de wereld zich afvraagt hoe dit kwaad het best valt te bestrijden, zocht ik uit wat de geschiedenis ons leert. Lees het verhaal van Bob hier terug Waarom we IS zo lang onderschat hebben (en de beweging zo gevaarlijk is) Ik reisde de wereld over om een antwoord te krijgen op de vraag: wat is Islamitische Staat? Vandaag het eerste deel van een tweeluik, over de vraag: hoe zit IS in elkaar? Lees het verhaal van Graeme hier terug Zo bestrijd je IS Ik reisde de wereld over om een antwoord te krijgen op de vraag: wat is Islamitische Staat? Vandaag het tweede deel van een tweeluik, over de vraag: hoe bestrijd je IS? Lees het verhaal van Graeme hier terug