Doe mij maar een zorgrobot

‘Een zorgrobot?’ grinnikt mijn buurvrouw van in de zeventig, als ik bij haar op de bank vertel dat ik op mijn oude dag wel een zorgrobot zou willen hebben. Ze roert met haar theelepel geamuseerd in haar boerenbontkopje earl grey. ‘Wat moet je daar nou mee?’

Nou, dat zal ik in dit stuk uit de doeken doen. Maar eerst wil ik vertellen over mijn gedroomde zorgrobot. Hij moet:

mij met elegante bewegingen de juiste pillen toedienen;
mij waarschuwen als ik tijdens het koken per ongeluk een blik kattenvoer open;
mijn steunkousen helpen aantrekken zonder me pijn te doen;
hulp inschakelen als ik ongelukkig val.

En hij moet niet duurder zijn dan, zeg, een laptop.

Zover is het nog lang niet

Voordat een zorgrobot voldoet aan de bovenstaande wensen, moet er nog heel wat gebeuren.

Wat zorgrobots momenteel kunnen, zag ik begin april in Eindhoven tijdens robotwedstrijd Robocup.

De drie beste zorgrobots van Europa rijden er door een nagebouwd huis om voor een toekijkend publiek en jury taken te verrichten. De meest praktische handeling tijdens de vrije finale opdracht: een leeg pakje drinken van de eettafel pakken en weggooien in een openstaande prullenbak verderop.

‘Is dat alles? Daar heb je toch helemaal niks aan?’ vraagt mijn buurvrouw verbaasd als ik haar erover vertel.

Iets oppakken en weggooien klinkt doodeenvoudig, maar de achterliggende techniek is razend ingewikkeld. Ga maar na. Om dit te kunnen moet de robot: spraak herkennen, de kamer in kaart brengen, detecteren waar het pakje drinken staat, de robotarm op de juiste manier bewegen, knijpkracht bepalen en onderweg naar de prullenbak onverwachte obstakels vermijden.

Oftewel: geen mensen of meubels omverrijden, niet de dure bril in plaats van de rommel weggooien, het opgepakte object niet vermorzelen en vooral geen kattenstaart pletten. In elk van de bovengenoemde taken heeft vele maanden werk gezeten.

Buurvrouw neemt een slok van haar thee. ‘Als je robots op tv ziet, zou je anders zeggen dat ze veel meer kunnen.’

Het zijn net mensen

In de 2Doc-documentaire Ik ben Alice vermaakt de praatgrage sociale robot Alice ouderen met muziek en empathische gesprekken. In De robot als mens van Tegenlicht zie je levensecht ogende humanoids, die de menselijke mimiek en intonatie behoorlijk benaderen.

Dat robots cognitief ver zijn, wil nog niet zeggen dat ze motorisch veel kunnen. In autofabrieken zie je robots met enorme snelheid en chirurgische precisie een auto in elkaar zetten. Je zou zeggen: dat zouden zorgrobots dan toch ook ongeveer moeten kunnen? Maar er is een groot verschil: in een huiselijke omgeving veranderen de omstandigheden continu.

Er hoeft maar volle zon op de robot te schijnen en de laser detecteert niet meer waar een voorwerp staat

Robots hebben doorgaans hun eigen specialiteit, maar zorgrobots moeten een beetje van alle markten thuis zijn. Ze moeten sociaal zijn, soepel bewegen en kunnen omgaan met weerbarstige omstandigheden. Er hoeft maar volle zon op de robot te schijnen en de laser detecteert niet meer waar een voorwerp staat.

Wie oplet, ziet dat de robots met bijzondere prestaties op tv dikwijls bekabeld zijn of op afstand bestuurd worden. Dat kan niet bij een zorgrobot, althans niet de hele dag. Dat de zorgrobots nog niet zo snel en precies zijn als de fabrieksrobot, heeft vooral te maken met veiligheid.

Vanwege veiligheid kunnen veel zorgrobots nog geen zware dingen tillen, vandaar het verplaatsen van een leeg pakje drinken op de Robocup. Voor meer tilkracht is een zwaardere motor nodig. En hoe zwaarder de robot, hoe groter de kans op schade.

De techniek van robots ontwikkelt zich dermate snel, dat het niet uitgesloten is dat de zorgrobot uit mijn dromen er komt. Ik stel me een soort robot Rosie uit The Jetsons voor, die het hele huishouden bestiert en tussen de bedrijven door het gezin vermaakt.

Maar zo hoeft het niet te zijn. De praktische robots die momenteel het meest gekocht worden door thuisgebruikers, lijken in de verste verte niet op een humanoid: de robotstofzuiger, de drone, de keukenrobot. Zorgrobots worden nu zo gemaakt dat ze meer weg hebben van een Rosie dan van een drone, maar de vraag is of dat ook zo zal blijven.

Gaan ze onze banen innemen?

Buurvrouw neemt nog een slok thee. ‘Straks zitten alle zorgverleners zonder werk, ik vind dat wel sneu.’

Tuurlijk, maar op de zorg moet sowieso worden bezuinigd, terwijl het aantal ouderen naar verhouding toeneemt. Als zorgverleners nu handen tekortkomen, dan komen ze straks ook voeten tekort.

Dat robots werkloosheid in de hand zouden werken, is een veelgehoord bezwaar. Sommigen zeggen: miljoenen banen komen hoe dan ook op het spel te staan. Volgens anderen zullen robots eerder een hulpmiddel zijn dan een vervanging. Wie gelijk heeft, zal de toekomst moeten uitwijzen. Waar iedereen het over eens is: de robotrevolutie komt.

‘Robots. Mij niet gezien, hoor,’ zegt mijn buurvrouw dus met een wuivend gebaar. ‘Als je ouder wordt, is elk sociaal contact dat je kunt hebben heel erg belangrijk, anders vereenzaam je. Ik heb liever dat een mens mij helpt dan een robot.’

Laten we het hebben over de alternatieven voor zorgrobotica. Voor zover ik tot nu toe heb kunnen ontdekken, zijn er vier reële alternatieven voor de ouderen van de toekomst:

langer gezond blijven en zo de hulpbehoevendheid uitstellen;
zelf met andere ouderen een eigen woonzorginitiatief oprichten als verzekering van een goed verzorgde eigen oude dag;
mantelzorg;
iemand als zorgverlener inhuren uit een lagelonenland.

Over een zorgrobot beschik je 24 uur per dag, bij mensen moet je maar afwachten of een taak wordt uitgevoerd

Het lijkt mij vooral fijn om onafhankelijk te blijven. Over een zorgrobot beschik je 24 uur per dag, als je van menselijke zorg afhankelijk bent moet je maar afwachten óf en wanneer een taak wordt uitgevoerd.

Op de bank valt het gesprek stil, na een minuut zucht mijn buurvrouw. ‘Ach, die zorgrobots ga ik waarschijnlijk toch niet meer meemaken.’

In mijn volgende artikel schrijf ik over drie zorgrobots die al in Nederland zijn. Ik spreek hun makers en leer van hen waarom het lastig is van een zorgrobot een maatschappelijk succes te maken.