In Nederland is wiet net zo illegaal als xtc en cocaïne. Alleen de verkoop aan de gebruiker in een coffeeshop wordt gedoogd. Daardoor pompt blowend Nederland miljoenen in een onzichtbaar productie- en distributienetwerk, dat vervolgens voor vele honderden miljoenen

Dat dit niet effectiever geregeld wordt, heeft niet alleen met als ‘zorg voor de jeugd’ en het ‘hard willen aanpakken van criminaliteit’ te maken. Ook verdragen van de Verenigde Naties verbieden

Zodoende zit de Nederlandse discussie over cannabisregulering Tot de huidige VN-top over drugs UNGASS. Daar leken denktanks de eerste sleutels te geven om de discussie over een effectiever beleid weer te openen.

En dat is nodig, want landen als Uruguay, de Verenigde Staten en dus Nederland overtreden op dit moment de verdragen omdat cannabis er op een bepaalde manier legaal verkrijgbaar is. En dat ondermijnt de waarde van de verdragen.

Maar eerst: Canada

Canada maakte vorige week, in de zaal van de Algemene Vergadering, bekend wanneer het zijn cannabisbeleid wereldkundig gaat maken. ‘We gaan in de lente van 2017 wetgeving introduceren die marihuana uit de handen van kinderen houdt en winsten uit de handen van criminelen,’ aldus de minister van Volksgezondheid Jane Philpott in de zaal waar ook de Nederlandse staatssecretaris Martin van Rijn (PvdA, Zorg) zat.

YouTube
Bekijk hier een videoregistratie van de bijeenkomst.

Canada heeft vorige maand bij een voorbereidende top al aangegeven dat zijn nieuwe beleid ‘in lijn met de internationale verdragen’ is. Navraag bij het verantwoordelijke ministerie over wat daarmee bedoeld wordt, levert slechts de mededeling op dat het nog te vroeg is om er iets specifieks over te kunnen

Zullen de Verenigde Staten, Uruguay en Nederland - die de VN-verdragen ook overtreden - volgen?

Maar volgens drugsbeleidexpert bij het Transnational Institute Martin Jelsma is Canada achter de schermen bezig zijn beleid met die verdragen in lijn te brengen. Jelsma: ‘Canada is zich bewust van het feit dat zijn plannen op gespannen voet staan met de drugsverdragen. Maar het wil die problemen met open vizier tegemoet gaan. Dus een oplossing vinden die zoveel mogelijk recht doet aan hun internationale verplichtingen en met respect voor het internationaal recht.’

Jelsma wordt vaak door regeringen gevraagd om mee te denken over een mogelijk beleid. En omdat Jelsma en zijn collega’s ook zagen dat de discussie over de verdragen op slot zat, heeft hij met een aantal experts en organisaties vorige week uitgebracht voor hervorming van de verdragen, om landen als Canada en Nederland een uitweg te bieden uit de huidige patstelling.

Het rapport inventariseert alle nooduitgangen die in deze discussie over internationaal recht beschikbaar zijn. Sommige oplossingen zijn juridische gymnastiek, andere zijn politiek zeer onwaarschijnlijk, maar nu zoveel landen de verdragen overtreden, is een oplossing voor het internationale recht nodig. Hieronder zet ik er vier op een rij.

Mensen nemen deel aan de zogenoemde ‘laatste demonstratie met illegale marijuana’ en zijn onderweg naar het congresgebouw in Montevideo waar de Senaat debateert over de wetgeving voor de distributie en consumptie van cannabis. Uruguay nam als eerste (en enige) land een wet aan die zowel teelt als verkoop cannabis op nationaal niveau reguleert. Uruguay, 10 december 2013. Andres / Reuters

Sleutel 1. Maak afspraken met de landen die willen veranderen

Er zijn niet alleen antidrugsverdragen, er is ook een verdrag over verdragen: The 1969 Vienna Convention on the Law of Treaties. Volgens het Transnational Institute staat daar een provisie in die zegt dat landen onderling nieuwe afspraken kunnen maken.

Het probleem, zo schrijft het rapport, is dat de Verenigde Naties op dit moment elke nieuwe afspraak op basis van consensus willen maken, terwijl nergens staat dat dat moet, en de wereld enorm verdeeld is over dit onderwerp.

Door deze provisie te gebruiken, kan ‘een groep van gelijkgestemde landen die graag de conflicten met de verdragen willen oplossen’ toch een volgende stap zetten, schrijft het Transnational Institute. Op die manier kunnen deze landen, bijvoorbeeld Uruguay en Canada, samen een soort update van de verdragen schrijven die alleen voor hun eigen landen geldt.

‘Zulk soort landen zouden onderling afspraken kunnen ondertekenen die alleen effect op henzelf hebben, waardoor op die manier de cannabisregels in de verdragen veranderd of geannuleerd worden,’ schrijven Jelsma en collega’s.

Sleutel 2. Haal cannabis van de lijst gevaarlijke middelen

In 1963 identificeerde de Israëlier Raphael Mechoulam voor het eerst thc, een van de werkzame stoffen in cannabis. In 1971 werd de stof op voor gevaarlijke, niet-medicinale stoffen gezet.

YouTube
Bekijk hier een documentaire over Raphael Mechoulam, de man die ontdekte dat zoogdieren een apart systeem hebben dat reageert op cannabidoiden.

Inmiddels is de wetenschap een stuk verder en is bekend dat thc niet dodelijk is en meerdere medische toepassingen kent. En hoewel een afhankelijkheidsstoornis met cannabis in principe mogelijk is, weegt de anticannabisretoriek totaal niet op tegen de daadwerkelijke risico’s van het middel. Toch staat de stof nog steeds op die VN-lijst.

De lijst aanpassen is juridisch niet zo vreselijk lastig. In de afgelopen vijftig jaar is de procedure alleen altijd gebruikt om de lijst aan te vullen, niet om er iets af te halen. Om cannabis eraf te halen, is een twee derde meerderheid van de leden van de Algemene Vergadering nodig.

Sleutel 3. Onderteken verdragen onder voorbehoud

In 2011 is Bolivia uit de drugsverdragen gestapt omdat het niet langer wilde voldoen aan het verbod op de productie van cocabladeren. De bladeren kauwen is er een traditie en president Evo Morales stelde dat het niet de schuld is van die traditie dat sommige mensen er een chemisch proces op loslaten zodat er in het Westen coke kan worden gesnoven.

In 2011 is Bolivia uit de drugsverdragen gestapt omdat het niet langer wilde voldoen aan het verbod op de productie van cocabladeren

Bolivia nam daarop de VN-verdragen opnieuw aan, maar met een ‘reservering.’ Het kweken en verhandelen van cocabladeren wordt op grond van de rechten van de inheemse bevolking tegenwoordig toegestaan.

De International Narcotics Control Board veroordeelde deze reservering. De reservering van Bolivia was volgens de INCB niet in de geest van de verdragen, zo schreef de VN-waakhond in zijn jaarverslag van 2011.



Demonstranten in het centrum van Amsterdam houden een ‘Smoke Out’ tegen de invoering van de wietpas, die uiteindelijk werd vervangen door een plaatselijke verbanning van toeristen uit de coffeeshop en het sluiten van tientallen coffeeshops in Amsterdam. Evert Elzinga / ANP

Sleutel 4. Benader cannabis als mensenrecht

Politiek de veiligste optie is om een zogenoemde ‘expertgroep’ in het leven te roepen. Op dit moment zijn er zoveel spanningen rondom het beleid dat deze expertgroep eerst openlijk zou kunnen beschrijven welk grieven er leven bij de lidstaten en welke onvolkomendheden zij zien met het huidige beleid.

Jamaica heeft hier in 2015 toe opgeroepen, en ook Uruguay wil het graag, zo vertelde het Uruguyaanse hoofd van de drugsbestrijding Milton Romani mij op een side-event bij UNGASS. ‘We willen dat de verdragen gerespecteerd worden,’ zo vertelde Romani me. ‘Maar we willen ook dat er vanuit het oogpunt van mensenrechten wordt gekeken. Het is echt belangrijk dat we opnieuw kunnen kijken naar deze verdragen om verder te kunnen gaan met het debat.’

De mensenrechten bij discussies over cannabisregulering. Zo besloot het Hooggerechtshof van Mexico vorig jaar dat het kweken van cannabis een mensenrecht is.

Romani ziet heil in een onderzoek door een groep experts, maar laat wel weten dat het een traag pad is. ‘Maar goed, misschien dat meetings als geleden niet mogelijk waren geweest. Dus laat ik hoopvol blijven en zeggen dat ik vooruitgang zie.’

Eerder in deze reeks:

Is dit het einde van de War on Drugs? En nog tien vragen over de VN-top over drugs Iedereen die weleens drugs heeft gebruikt, doet mee in de drugsoorlog. Deze week praten de Verenigde Naties over een einde aan die oorlog. Toch? Lees hier de explainer Ons drugsbeleid: dweilen met de kraan open (en hopen op de minste nattigheid) Een top van de Verenigde Naties zou het einde moeten inluiden van de internationale oorlog tegen drugs. Niet alleen lijkt de top al mislukt voordat hij begonnen is, er zit ook een fundamentele weeffout in het denken over de oorlog en de grondslag ervan. Lees het verhaal hier terug