Mensen worden niet gehoord. Mensen hebben het gevoel dat ze er niet toe doen. Mensen gaan escaleren en disfunctioneren. Stenen door ruiten gooien, varkenskoppen bij een asielzoekerscentrum neerleggen, Geert Wilders bedreigen of een nertsenfokkerij vernielen.

Het is natuurlijk noodzakelijk dat hier paal en perk aan gesteld wordt. Maar dat ontslaat je niet van de noodzaak om te luisteren. Vooral niet als het om grote groepen boze burgers gaat. Want het is te makkelijk om te zeggen dat je niet meer mee mag doen als je boos of gewelddadig bent geworden. Sterker nog: sommige vormen van boosheid en geweld zijn juist een gevolg van het gevoel niet meer mee te mogen doen.

Dat leerde ik van psychiater Jeroen Terpstra, die mij opstuurde naar aanleiding van mijn artikelen over woede. Hij had dit stuk samen met Carey Woortman en Téo Visser geschreven, alle drie actief in de geestelijke gezondheidszorg binnen het convenant huiselijk geweld.

Zij schreven: ‘Wanneer er sprake is van innerlijke onderdrukking, waarbij de grenzen van het individu genegeerd worden, zal het individu in actie moeten komen om grenzen te stellen. Hiertoe is het nodig dat het individu assertief is, irritatie kan uiten en fysiek kan ingrijpen om zo de eigen individualiteit te herwinnen en behouden.’

Want agressie is altijd communicatie. De drie professionals weer: ‘Een goede agressieregulatie bevordert het gevoel van invloed te hebben en vermindert daardoor de stress en angst en voorkomt isolatie en sociale uitstoting.’

Tijd voor constructieve woede

Hoe werkt agressieregulatie? Een simpel voorbeeld. Een professor economie aan de Vrije Universiteit runt een buurthuis in Amsterdam-Noord. Daar komen voor een groot deel PVV-stemmende ras-Amsterdammers. Ze worden vrienden; hij, de prof, de toch wat linkse denker, de kerkman en zij, de buurtbewoners, rechts, en zich niet tot enige elite rekenend.

‘Maar mijn dochter die maar geen huis krijgt dan? En de gekorte uitkering? Die klerelijers krijgen alles’

Onlangs had een van de bezoeksters op Facebook een tirade gehouden tegen vluchtelingen. Die was zo fel, dat het de professor een beetje te gortig werd. Hij sprak haar erop aan. Zij: ‘Maar mijn dochter die maar geen huis krijgt dan? En de gekorte uitkering? Die klerelijers krijgen alles.’ Hij liet haar uitrazen en zei toen: ‘Lieve buurvrouw, ik vind Mark Rutte ook een eikel, maar dat is niet de schuld van de vluchtelingen.’

Stomverbaasd keek ze hem aan. Dat kon natuurlijk ook. En haar woede verplaatste zich. Naar de politiek, en dat klopte al veel meer. Zij kon nu ook toegeven dat ze vond dat mensen die echt op de vlucht waren voor oorlog best een huis mochten krijgen.

Tijd voor een experiment

Maar wat moet je dan met je woede als je voor vluchtelingen en hun opvang in Nederland bent? Dat je met name boos bent over het feit dat er mensen wanhopig roepen om hulp aan onze Europese buitengrenzen en je als individu zo weinig lijkt te kunnen betekenen? Dat je ‘fysiek [zou] willen ingrijpen’ om zo ‘je individualiteit te herwinnen en behouden,’ zoals de drie psychiaters schrijven?

Neem de ongeveer 50.000 vluchtelingen die vastzitten in Griekenland. Door de gesloten grenzen van Oost-Europa, de EU-Turkijedeal en een nauwelijks werkend asielsysteem in Griekenland zitten zij vast. De Grieken zijn net pas begonnen met het registreren van de asielzoekers op het vasteland. Europa heeft al diverse programma’s in leven geroepen om Griekenland en Italië te ontlasten en vluchtelingen ook vanuit onder andere Turkije te hervestigen. Zo werd in september 2015 beloofd 160.000 vluchtelingen vanuit Italië en Griekenland te herhuisvesten. De teller stond op 13 mei op 1.500, waarvan 192 herhuisveste vluchtelingen in Nederland. Blijkbaar is de druk om de grenzen dicht te houden groter dan het verlangen om beloften waar te maken.

Misschien moeten wij ze dan maar gaan halen. En onderdak bieden bij wijze van daad van woede. Niet gericht op de tegenstander maar op een oplossing. Maar hoe doe je dat? Hoe haal je mensen? Met een colonne aan auto’s? Zodat bij voldoende auto’s de grenzen opengaan? Met een eigen vliegtuig? Of een boot? Wat kan en mag of wat durven we te riskeren?

Het blijft kortom de vraag welke vorm constructieve woede moet krijgen. Hoe kijken jullie hiertegenaan? Wat werkt en wat niet? Ik ga er graag met jullie over in discussie. Dat kan ook morgen in dat er een avond over organiseert.

Meer woede?

Goede woede kan bergen verzetten. Kijk maar naar deze man uit India In het vluchtelingendebat staan de ‘hooivorken’ woedend tegenover de ‘knuffelaars.’ Toch is er een gedeelde vijand: een overheid die problemen denkt op te lossen door weg te kijken. Wat zou er gebeuren als beide groepen besluiten samen de overheid het goede voorbeeld te geven? Lees het verhaal hier terug Woede heeft ten onrechte een slechte naam Woedend zijn staat in onze samenleving vaak in het verdomhoekje, omdat het geassocieerd wordt met destructie en irrationaliteit. Ten onrechte! Want woede komt vaak voort uit een gevoel van onrecht en heeft een grote scheppende kracht. Een kracht die ik met jullie wil onderzoeken. Op een bewust boos nieuwjaar! Lees het verhaal hier terug