Het debat na de schietpartij in Orlando. Zo moeilijk is het om niet te discrimineren

In hoeverre kun je het recht op vrijheid van religie als argument gebruiken om de onderdrukking van LHBTQI’s goed te praten?

Daarover sprak ik anderhalve week geleden met academici, beleidsmakers en activisten.

Twee dagen later schoot Omar Mateen 49 bezoekers van homoclub Pulse in Orlando dood.

Mensen reageerden boos, teleurgesteld en verdrietig. Maar hoe voer je een dialoog zonder homofobie met moslimhaat te bestrijden?

‘Orlando’ polariseert

De discussie na ‘Orlando’ laat polarisatie tussen moslims en LHBTQI-groepen zien. Rechtse politici die niet per se homovriendelijk zijn, maakten maar al te graag gebruik van de tragische gebeurtenissen om hun anti-moslimretoriek te uiten. Conservatieve moslims juichten de aanslag toe. En progressieve moslims keurden de aanslag af en wilden binnen de moslimgemeenschap een dialoog over homoseksualititeit starten.

Queermoslims lopen niet alleen aan tegen seksisme en homofobie, maar óók tegen islamofobie en xenofobie

En wat doet de derde groep, de mensen die queer én moslim zijn? Wij hebben misschien wel de lastigste positie. Queermoslims lopen niet alleen aan tegen seksisme en homofobie, maar ook tegen islamofobie en xenofobie.

Zelfs de homogemeenschap heeft bedroevend weinig oog voor racisme. En de anti-racismebeweging discrimineert zelf ook.

Hoe kunnen we bondgenootschappen sluiten zonder het ene kwaad - homofobie - met het andere - moslimhaat - te bestrijden?

Homo’s vergeten dat er ook moslimslachtoffers zijn…

In zijn rouwadvertentie voor de ‘49 mannen en vrouwen’ die in Orlando om het leven kwamen, schrijft fotograaf Erwin Olaf: ‘In naam van een god, vermoord en afgeslacht vanwege hun voorkeur in de liefde en sexualiteit.’

Olaf grijpt de kans om religie, in dit geval de islam, af te schilderen als iets wat liefde en seksualiteit niet accepteert. Zijn keuze zich te richten op de seksuele geaardheid en niet op de etnische achtergrond van de slachtoffers, is een veelvoudig gemaakte fout van bevoorrechte, witte homo-allianties.

Maar, besef wel: ‘queers van kleur en geloof’ bezitten meer dan één identiteit. Wij zijn niet alleen ‘queer.’ In het voorbeeld van Orlando: bijna alle slachtoffers waren óók latinx of van gemixte etniciteit.

Niet alleen Olaf neemt deze houding aan in de discussie na ‘Orlando’. Misschien niet zo gek: juist het ontworstelen aan religie was onderdeel van de emancipatiestrijd van LHBTQI-gemeenschap. Religie was en is nog steeds een sterke factor in de onderdrukking van homo’s. Het beeld dat de islam tegen homo’s is, is gemeengoed.

Neem deze reactie op de aanslag in Orlando van een lid van Gay.nl: ‘Dat moslims en de islam de vijand zijn, staat volgens mij niet echt ter discussie; hoe je het ook wendt of keert, de meesten van hen zijn nou eenmaal tegen ons.’

Een onterechte aanname. Volgens socioloog David Bos van de Universiteit van Amsterdam zijn er vanaf de late jaren vijftig religieuze leiders geweest die in West-Europa en Noord-Amerika juist belangrijke bijdragen hebben geleverd aan de sociale acceptatie van ‘de homofiele medemens.’ Ook binnen de moslimgemeenschappen zijn er verschillende academici, geleerden en imams die de acceptatie van queers bevorderen.

...anti-moslimgroepen gaan achter homo’s staan, maar discrimineren zelf…

Het beeld dat moslims homofoob zijn en dat ze Nederlandse, liberale waarden niet accepteren en niet integreren, is diepgeworteld in het publieke debat. In de vakliteratuur wordt dit homonationalisme genoemd: dit discours zorgt voor een beeld dat Nederland al te tolerant tegen homo’s is en dat de moslimgemeenschap daarin achterloopt.

Wilders offert zich op als hoeder van de homogemeenschap, terwijl de PVV weinig voor dezelfde gemeenschap heeft gedaan

En ook al zijn er terechte zorgen over de sociale acceptatie van LHBTQI’s binnen moslimgemeenschappen, rechtse partijen als de PVV kapen deze zorgen. Wilders offert zich op als hoeder van de homogemeenschap, terwijl de PVV weinig voor dezelfde gemeenschap heeft gedaan en zelf een opvallend aantal homo-onvriendelijke kiezers heeft.

Ditzelfde mantra zien we ook bij Wilders’ Franse bondgenoot Front National, dat achter de Russische anti-homowetgeving staat.

Niet bepaald homovriendelijke partijen dus. Toch winnen PVV en Front National veel stemmen van homoseksuele kiezers, doordat ze inspelen op de angsten van de LHBTQI-gemeenschap voor aanslagen door moslims. De aanslag in Orlando zal dit alleen maar versterken.

Maar ook zonder ‘Orlando’ toonde een van de pijnlijkste recente voorbeelden van het uitdragen van homonationalisme zich, in de persoon van Donny Bonsink. Hij is de eigenaar van nationalistische Facebookgroepen zoals ‘Uitzwaaidag Sylvana Simons’. Bonsink zegt in een van zijn interviews dat hij vaak door Marokkanen aangevallen wordt, omdat hij homoseksueel is. Is de racistische cybertocht zijn mechanisme om met de pesterijen om te gaan? Of is het de xenofoob in hem die de overhand krijgt?

...net als moslims aan discriminatieshoppen doen…

Na de aanslag op Charlie Hebdo schreef ik een stuk over de moslimhaat die na de aanslag volgde. Op Facebook werd ik toegevoegd door tientallen moslimjongeren die mij complimenteerden met het stuk.

Maar snel daarna kwamen veel van de nieuwe ‘vrienden’ erachter dat ik ook een queeractivist ben, en verwijderden ze me weer, of spraken ze me aan op het feit dat ik een grote zonde bega. ‘Hou de zonde voor jezelf en toon berouw. Ga er niet mee te koop lopen,’ stuurde een vrouw mij.

Ook de reacties op ‘Orlando’ vanuit de moslimgemeenschap laten een grote verdeeldheid zien. Terwijl sommige moslims de aanslag zelfs toejuichen, zijn er veel steunbetuigingen te lezen aan de slachtoffers en nabestaanden. Prominente Amerikaanse moslimleiders keuren in een brief weliswaar de aanslagen af, maar zeggen vervolgens niets over hun visie op LHBTQI’s binnen de islam.

Het hoogtepunt van de hypocrisie waren de condoleances uit Iran, Egypte en Saoedi-Arabië, landen die stuk voor stuk voorbeelden zijn van hoe een staatsapparaat religie kan misbruiken om homo’s op te sluiten en vermoorden.

Er is nog steeds weinig ruimte voor de broodnodige discussie: is er een veilige haven voor queermoslims binnen de moslimgemeenschap of mogen moslims homo’s blijven discrimineren?

...de anti-racismebeweging discrimineert zelf ook…

Zelf schreef ik in de Volkskrant dat de meeste slachtoffers van de aanslag in Orlando racisme en homofobie hebben meegemaakt, en dat we niet over hun ruggen nog meer haat moeten creëren.

Wie zijn onze echte bondgenoten en wie zijn de compromissen waard?

Maar dat betekent niet dat zwijgen of het vermijden van een duidelijk statement zin heeft. Er zijn immers queers die niet alleen wegens hun huidskleur, ras, etnische achtergrond en sociaal-economische status benadeeld worden, maar ook wegens hun seksuele geaardheid en genderidentiteit.

Deze queers van kleur en geloof moeten veel compromissen sluiten. Wie zijn onze echte bondgenoten en wie zijn de compromissen waard? Queermoslims zijn, ondanks veel inspanningen vanuit de queermoslimbeweging, nog steeds kwetsbaar.

Maar hoe kunnen we dan wél bondgenootschappen sluiten?

Queermoslims moeten met elkaar en bondgenoten partnerschappen aangaan. Ook al vertonen de partners gebreken, dan nog kunnen we elkaar aanvullen. Zo kan een homo-organisatie meer cultuur- en religiesensitief zijn.

Er worden pogingen gedaan om dit te bewerkstelligen. Denk aan de inspanningen van COC Nederland en ILGA Europe om queermoslims te ondersteunen.

Ook de anti-racismebeweging kan meer LHBTQI-inclusief zijn. Een goed voorbeeld hiervan zijn de activisten binnen het 21-maart-comité, die in hun anti-dicriminatieagenda ook de LHBTQI-gemeenschap betrekken.

Ten slotte, praat mét ons en niet óver ons.

Alleen zo kunnen we het collectieve bewustzijn van de bekende mantra’s in de publieke debatten veranderen. Inclusiviteit creëren betekent het opofferen van de onbewuste privileges die onze bondgenootschappen soms verblinden.