De succesvolste rapper van België heeft gewoon een bijbaan

‘Volgens mij hoeft muziek geen hoger doel te dienen of een maatschappelijke component te hebben. Maar ik zoek die component wel op in mijn werk. Nummers beginnen zo altijd met de vraag: wat wil ik vertellen, wat is de kern? Ik kan in principe overal een tekst schrijven, op café, thuis op de bank, dat maakt me niet uit, zolang ik maar een rode draad in mijn hoofd heb, een inspirationeel moment. Dat is soms lang zoeken, het onderwerp moet me wel echt aan het hart gaan. Als ik een tekst eenmaal geschreven heb, verzin ik de rest van het nummer eromheen. Aan de basis staat altijd het verhaal.’

Wanneer het over Nederlandstalige hiphop gaat, speelt Vlaanderen meestal amper een rol. Ergens valt dat te begrijpen: Vlaamse rappers halen nu eenmaal niet zo veel YouTube-views als de bekendste Nederlandse rappers en het komt zelden voor dat een Vlaamse MC hier commercieel succes heeft of veel op de radio wordt gedraaid (terwijl dat andersom wel met enige regelmaat het geval is).

Een van de weinige namen die weleens valt, naast die van Woodie Smalls, is die van Tourist LeMC (Johannes Faes, 1984). De Antwerpse rapper bracht met zijn tweede album En route een van de boeiendste hiphopwerken van 2015 uit. Een zowel ingetogen als aanstekelijke plaat vol poëzie, openhartigheid en engagement.

Het door een Nederlands label uitgebrachte album werd in België een groot verkoopsucces en kreeg een lyrische ontvangst. Eurocommissaris Frans Timmermans noemde Tourist LeMC meermaals ‘briljant’ en koppelde zijn werk in De Wereld Draait Door aan grote Europese vraagstukken (‘Hij verwoordt als geen ander waar de pijn zit.’).

De afgelopen anderhalf jaar won Tourist LeMC met veel shows en singles zodoende niet alleen in België terrein, maar ook in Nederland. Uniek, voor een Vlaamse rapper. Het was dan ook lastig om hem te spreken te krijgen: er gingen 47 mails heen en weer voor onze afspraak eindelijk tot stand kwam.

De albums

‘En Route heeft enorm veel teweeggebracht,’ zegt Tourist LeMC als het dan eindelijk gelukt is. ‘Ik, TopNotch en mijn managers hadden dit niet verwacht. En Route is toch een vrij rustig album, met een rode draad die niet direct voor de massa is: het gaat om onderweg zijn. Ik ben als een troubadour aan het rondtrekken, om te vertellen over België, over deze wereld. Ook gaat het om het onderweg zijn in mijn eigen leven, hoe mijn bestaan geleidelijk verandert. Dat is de kern.’

Beluister hier ‘Koning Liefde’ van Tourist LeMC.

‘Nu ik nadenk over een nieuw album, denk ik als eerste: welke rode draad wil ik aanbrengen? Die heb ik nu voor mijn volgende album helder in mijn hoofd, al wil ik daar niet verder op ingaan.’

‘Het schrijven gaat ook nog echt tussen de optredens door, we hebben heel veel shows. Dat is echt iets van de laatste anderhalf jaar: opeens spelen we voor volle zalen en zijn we headliners op festivals.’

De optredens

Dat doet hij steeds: hij spreekt over ‘we’ wanneer het over zijn band en hemzelf gaat. Het kenmerkt zijn bescheidenheid: veel andere rappers zouden zichzelf veel meer op de voorgrond plaatsen, ze zouden zeggen dat hun succes volkomen verdiend of onvermijdelijk was.

Tourist LeMC niet. Hij spreekt zoals hij rapt: bescheiden, weloverwogen, zonder stemverheffingen, af en toe hardop twijfelend en met enkele (plat Vlaams uitgesproken) poëtische zinnen (‘door alle shows zie ik veel meer steden, maar het wordt nooit een innige omhelzing, eerder een kortstondige aanraking’).

Veel andere rappers zouden zichzelf veel meer op de voorgrond plaatsen, ze zouden zeggen dat hun succes volkomen verdiend of onvermijdelijk was

En doet dat op een zonnige zaterdagavond in een Leidse buitenwijk. Bij gebrek aan beschikbare tafels of kleedkamers zitten we in Tourist LeMCs tourbus - een bescheiden wagen die geparkeerd staat op een achterafveldje van het SummerJazz Festival.

Hij heeft hier net opgetreden (‘op een kleiner podium dan we tegenwoordig gewend zijn’). Het was een ingetogen, muzikaal rijke show, met een hoopvolle ondertoon die doet denken aan de concerten van Typhoon - ook omdat Tourist LeMC, net zoals Typhoon, ondersteund wordt door een vierkoppige band (blazers, drums, gitaar).

Tourist LeMC: ‘En Route is zonder band ontstaan, maar vlak voor het album uitkwam ben ik toch gezwicht voor de wens van mijn manager en label. Zij zeiden: je hebt een liveband nodig [eerst trad Tourist LeMC alleen met dj op, THvV], dat zal je bereik vergroten en de muziek ten goede komen. Ze kregen gelijk. Mijn publiek bestaat voor een belangrijk deel uit dertigers, veertigers en vijftigers. Zij kunnen het - meer dan jongeren nu, denk ik - echt waarderen als er een liveband staat.’

Het nieuwe label

Dan het verschil tussen België en Nederland. ‘Een missie wil ik het niet noemen, dat ik de laatste tijd zo veel optreed in Nederland. Maar ik ben blij dat mijn werk nu steeds meer aanslaat over de grens: het verdrievoudigt mijn bereik. Vlaanderen is namelijk ontzettend klein en in Wallonië krijg ik geen voet aan de grond want dat is Frans.’

Is dat ook de reden waarom Tourist LeMC enkele jaren geleden het Vlaamse label Eigen Makelij voor het Nederlandse TopNotch verruilde en daar zijn in 2010 verschenen debuutalbum Antwerps Testament liet heruitgeven: om meer mensen te bereiken?

‘Nee. Het feit dat ik bij TopNotch zit heeft me enorm geholpen bij mijn bekendheid in Nederland, zeker, maar dat is niet de reden dat ik ben overgestapt: Met Eigen Makelij klikte het gewoon niet meer, we hadden andere ideeën over mijn muziek, het is ook een vrij kleine organisatie. Professionele labels bestaan op hiphopgebied sowieso niet echt in België. Wij hebben geen equivalenten van Ronnie Flex en Lil’ Kleine, die zullen we ook niet gauw krijgen: er is te weinig professionele omkadering. In Nederland wordt ver vooruit gepland, in België worden veel nummers gewoon online gezet zonder enig plan eromheen.’

‘Kijk: ik maak geen muziek om de hitlijsten te bereiken, maar dingen als YouTube-views houd ik zeker in de gaten. In België voeren we sinds verschijning van En Route de hitlijsten aan, dat check ik iedere week, vrijdag scherp om drie uur. Het geeft me bevestiging: mijn muziek leeft, mensen luisteren naar mijn verhaal.’

Het verhaal

Dat verhaal van Tourist LeMC draait om hoop, niet zozeer in woorden, als wel in de muziek. Voor zover Tourist LeMC ooit klassieke hiphop maakte, heeft hij dat geluid al lang ingeruild voor een zachtaardiger geluid dat je zo onder de noemers kleinkunst of volkszang kan scharen en dat hem ook zo aantrekkelijk maakt voor een breed publiek.

‘Ik probeer hoopvol te blijven, niet voor mijn publiek, maar voor mezelf’

Wat ook meehelpt: de boodschap van de nummers is er een van liefde. Zoals duidelijk wordt in het nummer ‘Horizon:’ ‘Heb vertrouwen in de mensheid / ‘n optimist zegt ‘t gaat beter als ooit / Historicus pleit, we hebben ‘t erger gehad / De grootten hoop heeft we’ niks gezien, niks gehoord.’

Toch rekent Tourist LeMC zichzelf niet tot het kamp van de optimisten. ‘Als ik naar dat citaat kijk, ben ik de pessimist die ik niet verwoord. De fatalist misschien wel. Ik denk dat als je je bezighoudt met wat er zoal in de wereld gebeurt, hoe slecht het op veel vlakken gaat, dat iedereen wel pessimistische of zwaarmoedige gedachten krijgt. Ik zie het soms echt somber in.’

‘En ik snap dat dat raar overkomt gezien mijn muziek: veel van mijn luisteraars halen juist hoop uit mijn teksten. Ik probeer ook hoopvol te blijven, niet voor mijn publiek, maar voor mezelf. Het klinkt clichématig, maar schrijven is voor mij echt een vorm van therapie - het begint met doemgedachten en tijdens het maken van een nummer voel ik meer en meer hoop doorsijpelen, er ontstaat lichtheid.’

Beluister hier ‘Horizon’ van Tourist LeMC en Wally.

De tweede blik

Twee weken later ontmoeten we elkaar weer, ditmaal in Antwerpen. Het is een heel andere ontmoeting dan de eerste keer. Niet alleen zijn de omstandigheden volledig anders - de Leidse natuur is ingeruild voor de stadse Grote Markt, de zon voor een stromende regenbui, de avond voor de vroege ochtend - ook spreekt Tourist LeMC anders over veel onderwerpen. Hij is openhartiger, alsof hij gerustgesteld wordt door zijn natuurlijke omgeving.

Met grote stappen leidt hij me rond door de historische stadscentrum, niet ver van zijn geboortegrond. Hij lijkt de regen amper te voelen. En terwijl een enkele voorbijganger hem toeknikt of aanstaart, bezoeken we het geboortehuis van de vermaarde Vlaamse kleinkunstenaar Wannes van de Velde: bakstenen muren, gesloten raamkozijnen en een donker binnenplaatsje met overal groen.

Beluister hier ‘Ik wil deze nacht in de straten verdwalen’ van Wannes van de Velde.

Staand in het binnenplaatsje kijkt Tourist LeMC lang om zich heen. ‘Ik ben hier nooit geweest. Gek eigenlijk, het is toch een held voor veel Antwerpenaren, en zeker ook voor mij. De manier waarop hij met taal omging, waarop hij kleine, poëtische verhaaltjes vertelden die toch echt iets zeiden over de tijd, over zijn wereld - die spreekt me enorm aan. Hoe langer ik bezig ben met muziek, hoe bewuster ik zijn geluid opzoek. Dat heb ik in elk geval heel erg gedaan op En Route - ik weet niet hoe mijn volgende album gaat klinken.’

Dat is nog een verschil met onze eerdere ontmoeting, wellicht het belangrijkste: in die zeven dagen tijd kijkt Tourist LeMC alweer heel anders tegen zijn muziek aan. ‘Dat heb ik vaak hoor, ik ben twijfelend van aard. Op sommige dagen weet ik zeker: deze richting ga ik op, enkele dagen later kan ik alweer ontzettend twijfelen. Ik ben niet consequent in mijn plannen, en concreet is mijn toekomst nog niet.’

De magisch realist

We strijken neer in een café. Ook hier wordt Tourist LeMC herkend. Hij bestelt thee en werkt tijdens het wachten vlug enkele mails op zijn telefoon weg. Niet al te ver hier vandaan werkt hij al tien jaar als hulpverlener. Misschien wel de meest succesvolle hiphopartiest uit Vlaanderen heeft gewoon een bijbaantje.

‘Maar dat is geen noodzaak,’ haast hij zich te zeggen, ‘ik vind het prettig om te doen. Ik heb een gezin om voor te zorgen, sinds drie maanden ben ik vader, ik ben getrouwd, ik heb al enkele jaren een hypotheek lopen - kortom, best veel verantwoordelijkheden. Dat is ook de reden dat ik altijd ben blijven werken. Er zijn genoeg Vlaamse rappers die niet op mijn niveau draaien en niet zo veel verdienen met muziek als ik, en die toch geen ander baantje hebben. Soms baal ik daar wel van, dan ben ik aan het werk en denk: shit, ik zou nu in de studio willen zitten, ik zou nu muziek willen maken. Maar ik heb nog steeds genoeg tijd voor muziek, en het werken maakt mijn gemoed ook wel rustig.’

‘Dat heb ik ook wel nodig. In mijn hoofd spelen zich nog steeds doemscenario’s af, dat is niet bepaald verminderd sinds ik een kind heb. Ik kan heel angstig worden als ik lees over de Belgische politiek, die echt een grote klucht is, of over opwarming van de aarde, de geopolitiek die toch heel dichtbij komt, de Spaanse recessie - en dan denk ik: wanneer komt het deze kant op? Vrienden halen hun schouders erover op, maar ik denk dat het systeem hier best kan omvallen en dat houdt me wakker.’

‘Het spoort me aan om daarover te schrijven. Een nummer als ‘Millionaire’ is direct het resultaat van die angsten, daarin ga ik echt in op de wereldpolitiek. Het is trouwens geïnspireerd op ‘De twaalf zakkenmiljonairs,’ een lang vergeten liedje uit de jaren vijftig, een soort Antwerps volksliedje over de actuele problemen van toen. Ik heb het melodietje gebruikt voor mijn refrein, en er verder een eigentijdse draai aangegeven.’

Zonder het door te hebben lijkt Tourist LeMC daarmee zijn werkwijze samen te vatten: hij is duidelijk werkzaam in een Antwerpse kleinkunsttraditie (‘ik weet niet of ik me deze stad ooit zie verlaten’) en geeft er een eigen invulling aan, met hedendaagse thema’s en een blik over de grens.

‘De laatste tijd besef ik, misschien komt het door al die shows, steeds meer dat ik echt iets bereik heb met mijn muziek. Dat ik een boodschap kan verspreiden waar mensen naar luisteren, waarmee ik humeuren beïnvloed. Alleen al daarom wil ik meer brengen dan doemdenkerij, ik probeer mijn angsten te beteugelen en het publiek vervolgens meer te geven dan zwaarte. Ik ben niet religieus opgegroeid, ik ben geen aanhanger van welke religie dan ook, maar ik ben wel redelijk esoterisch ingesteld, en ik denk echt dat ik gemoedstoestanden kan raken. Een tijdje geleden noemde iemand mij een magisch realist, dat vind ik een mooie omschrijving van wat ik doe.’