Na de publiekelijke executies van Alton Sterling en Philando Castile door de Amerikaanse politie kijkt zwart Amerika naar zijn witte landgenoten. Hoeveel doden moeten er nog vallen voordat jullie je massaal uitspreken tegen institutioneel racisme?

Maar op het moment dát wit Amerika zich uitspreekt, zorgt ook dat weer voor kritiek. Want hoezo nu pas je mond opentrekken? En waarom telt het in veel gevallen eigenlijk zwaarder als een wit persoon zich hiertegen uitspreekt? En is wit Amerika, en diens witte ongemak, nu niet juist het probleem dat bestreden moet worden?

Mede door deze vragen staat de Black Lives Matterbeweging - die vandaag precies drie jaar bestaat, al meer dan veertig autonome afdelingen kent en deze maand opnieuw een sterke ledengroei doormaakte - misschien wel voor haar grootste uitdaging ooit.

Want aan de ene kant krijgt de beweging, ook vanuit de witte hoek, steeds meer leden en steun, aan de andere kant zorgen schietpartijen als die in Dallas voor een nog grotere scheiding tussen zwart en wit. Kan de beweging met deze paradox omgaan en het nodige bewustzijn over discriminatie, racisme en vooroordelen nog verder vergroten?

Als Black Lives Matter pleit voor meer gelijkheid...

Een week voor de moorden op Sterling en Castile kreeg acteur, docent en activist Jesse Williams een voor zijn steun aan de Black Lives Matterbeweging. Hij had zich in diverse mediaoptredens fel uitgesproken tegen politiegeweld, projecten geproduceerd waarmee hij verschillende perspectieven dichter bij elkaar wilde brengen en tijdens demonstraties in Ferguson aan de frontlinie van de Black Lives Matterbeweging

Na het in ontvangst nemen van de prijs gaf hij een toespraak die qua vorm, inhoud en timing aan Muhammed Ali en Nina Simone deed denken. Zo zei hij: ‘This invention called whiteness uses and abuses us, burying black people out of sight and out of mind while extracting our culture, our dollars, our entertainment like oil, black gold.’ En eindigde met: ‘Ghettoising and demeaning our creations then stealing them; gentrifying our genius and then trying us on like costumes before discarding our bodies like rinds of strange fruit.’

YouTube
Kijk hier een deel van de speech van Jesse Williams terug.

Assertief en wars van wit ongemak; het tekent de Black Lives Matterbeweging. En ineens was het lastig voor witte exponenten van Afro-Amerikaanse popcultuur zich níet aangesproken te voelen. Zo zanger Justin Timberlake: ‘I forget this forum sometimes... I was truly inspired by @iJesseWilliams speech because I really do feel that we are all one… A human race.’

De witte reactie die de Black Lives Matterbeweging juist nu zo hard nodig heeft? Niet volgens de leden die Timberlakes reactie op Twitter vrijwel meteen tegen het licht hielden. Want hoe legitiem was de tweet van een man die heel zijn carrière aan zwarte cultuur (hiphop, soul en meer) te danken heeft, maar zich nooit eerder duidelijk heeft uitgesproken namens mensen van kleur?

...en wit Amerika daarop reageert...

Kritiek krijgen als je pleit voor meer gelijkheid lijkt tegenstrijdig. Omdat kleur, en het nadenken daarover, over het algemeen geen expliciete rol speelt in witte levens, ontstaat er bij veel witte mensen een vorm van kortsluiting zodra hun bevoorrechte positie in verband gebracht wordt met uitsluiting, ongelijkheid of racisme.

Om als wit persoon Black Lives Matter of antiracismebewegingen in het algemeen te steunen, kun je niet voorbijgaan aan je eigen privileges

Zo ook bij Timberlake, die direct in de verdediging schoot en begon te twitteren dat hij ‘geen kleur ziet.’ Uiteindelijk bood hij zijn excuses aan, maar liet zich alsnog niet uit het veld slaan. Hij twitterde bedeesd door dat het racisme in Amerika een institutioneel probleem is en dat het aangepakt moet worden.

Hoe je om moet gaan met het idee dat je, ondanks een liberaal zelfbeeld, als wit persoon mogelijk een onderdeel bent van het probleem, blijkt lastig. Om als wit persoon Black Lives Matter of antiracismebewegingen in het algemeen te steunen kun je, omdat je als wit persoon ervoor kunt kiezen je af te sluiten voor uitsluiting, niet voorbijgaan aan je eigen privileges.

Een demonstratie van leden van de Black Lives Matter Chicago Youth (#BLMchiYouth) tegen politiegeweld op 11 juli 2016 in Illinois. Foto’s: Nima Taradji / Hollandse Hoogte

...en dan de paradox even vergeten lijkt

Tot een paar dagen later de wereld opnieuw werd opgeschrikt. Het beeld van een stuiptrekkende, in zijn eigen bloed stikkende Sterling was zo aangrijpend dat de gewenning aan schokkende nieuwsberichten even verdween. Onrecht werd tastbaar en er brak iets bij het grote publiek. Het is haast poëtisch dat juist kwetsbaarheid zo’n effectief wapen blijkt.

En een manier om de paradox waar de Black Lives Matterbeweging mee kampt voor even te vergeten. Sindsdien regende het artikelen, open brieven en tweets met steunbetuigingen aan de nabestaanden en de beweging.

Zo brak rapper en activist Killer Mike tijdens een radio-interview haast in tranen van woede Postte de zwarte politieagente Nakia Jones een hartverscheurende toespraak die het internet over Kwamen de nabestaanden van de slachtoffers veelvuldig in de media. Eensgezind was de boodschap: dit móét stoppen.

De toekomst van Black Lives Matter

Na de vrijspraak van buurtpreventiemedewerker George Zimmerman voor de moord op Trayvon Martin in 2013 te Ferguson schreef activist Alicia Garza: ‘We don’t deserve to be killed with impunity. We need to love ourselves and fight for a world where black lives matter.’

Met twee andere zwarte vrouwen begon zij niet veel later - eerst als hashtag - Black Lives Matter. Een beweging die ondertussen zo diffuus georganiseerd is - met leden en sympathisanten op universiteiten, op het internet, in de media, in de entertainmentindustrie en in het Witte Huis - dat ze niet meer weg te denken is uit het sociale weefsel van de Verenigde Staten.

Hoe wit Amerika te betrekken zonder de scheiding verder te vergroten?

Maar vandaag, drie jaar na de vrijspraak van Zimmerman en vele begrafenissen verder, staat de Black Lives Matterbeweging voor haar grootste uitdaging tot nu toe: hoe wit Amerika te betrekken zonder de scheiding verder te vergroten?

Mede-oprichter Patrisse Cullors vertelde onlangs in een hoopvol te zijn. Zwarte vrouwen en mannen krijgen sinds de beweging opgericht werd steeds meer invloed op beleid, meende zij.

En ook de uitreiking van de award aan Jesse Williams laat zien hoe groot de club inmiddels is. En in tegenstelling tot de zwarte beweging uit de jaren zestig die maar één mannelijke leider kende, zit Black Lives Matter in de haarvaten van de samenleving.

De grote vraag is nu of het merendeel van wit Amerika zijn zelfbeeld ter discussie wil stellen. Want wil je de structurele ongelijkheid in het onderwijs, de huisvesting, de arbeidsmarkt en natuurlijk het rechtssysteem - dat zoveel slachtoffers maakt - veranderen, dan moeten de Justins Timberlakes van Amerika door hun witte ongemak heen.

Al onze verhalen over o.a. media, maatschappij en beeldvorming in je mail ontvangen? Je kunt je hier inschrijven voor onze maatschappij & hiphopnieuwsbrief. We versturen hem om de week, met elke keer een overzicht van al onze eigen producties, plus een overzicht van de mooiste verhalen en video’s uit andere media. Schrijf je hier in

Lees ook:

#Bluelivesmatter: De mythe van een oorlog tegen de politie gaat weer rond Na de schietpartij in Dallas ging direct de hashtag #bluelivesmatter het internet over. Er zou een ‘war on police’ aan de gang zijn. Ex-politiechef Jeff Roorda beschreef dit frame al in zijn boek ‘Ferghanistan’. De politie is volgens hem vooral slachtoffer, en zou vrijwel nooit iets fout doen. De cijfers vertellen een heel ander verhaal. Lees het verhaal hier terug In de cel komen omdat je broek te laag hangt, deze advocaat wil daar wat aan doen Dit verkiezingsjaar spreek ik onbekende Amerikanen die campagne voeren om hun stad of straat beter te maken. Vandaag spreek ik een advocaat die opkomt voor arme Amerikanen die door kleine kwesties in grote problemen komen. Lees het verhaal hier terug Het is tijd voor een conclusie: witte onschuld is een illusie Het ‘kleine’ Nederland heeft er eeuwenlang een imposant imperialistisch rijk op nagehouden. Toch heeft het dat nooit echt willen weten. Dat heeft grote gevolgen voor de huidige racismediscussie: we blijven vergeten, ontwijken en ontkennen. Tijd voor een einde aan dat imperialisme. Lees het verhaal hier terug