‘Geen mensen van de politie, geen familie van mensen bij de politie, geen familie van mensen in het leger. Geen kleine zelfstandigen, geen witten uit de werkende klasse, geen oudere zwarten die weleens beroofd zijn, geen mensen die iemand kennen die omkwam op 11 september, niemand die luistert naar Fox News, geen golfers, geen bowlers en zeker geen advocaten.’

In een bar in New York legt een verdedigingsadvocaat aan zijn partner uit wat voor jury ze nodig hebben om hun zaak te winnen. Hun cliënt is aangeklaagd voor de moord op een jonge vrouw die doodgestoken op haar bed werd gevonden.

Stills uit de serie The Night Of

De advocaat vervolgt: ‘Hoogopgeleide liberalen zijn goed, behalve als ze een kind hebben dat is overleden aan een overdosis. Joden zijn goed. Maar geen religieuze Joden, want het gaat hier om een moslim. Ook geen moslims, trouwens... De prijs aller prijzen zijn jonge, urban vrouwen. Want die geven nergens om, behalve om hun eigen mening. Kans is groot dat ze het opnemen voor de outsider en de rest van de jury ook weten te overtuigen. Je hebt er maar eentje nodig.’

Zijn collega, is pas betrokken bij de zaak. Ze was tot voor kort assistent bij een prestigieus advocatenkantoor, waar ze door haar sensatiebeluste bazin op deze zaak werd afgestuurd omdat haar Indiase roots vertrouwen zouden wekken bij de Pakistaanse ouders van de cliënt. Ze nam ontslag en voegde zich bij de man die aan het woord is, en die de in zijn ogen onschuldige cliënt oprecht lijkt te willen verdedigen tegen de vooroordelen in het Amerikaanse rechtssysteem.

Kapoors wenkbrauw gaat omhoog bij het woord urban.

Vooroordelen en onuitgesproken vooringenomenheid worden expliciet gemaakt

‘Jonge, urban vrouwen, mooi gezegd.’

Stone haalt zijn schouders op, neemt een slok van zijn whisky. ‘I try.’

Met urban bedoelt Stone niet ‘grootstedelijk’. Met urban bedoelt hij zwart. En het zijn precies deze momenten die The Night Of, de nieuwe serie van HBO die de moordzaak tegen hoofdpersonage volgt, onderscheidend maken. Vooroordelen en onuitgesproken vooringenomenheid worden expliciet gemaakt. In beeld, in dialoog, in hoe het verhaal verteld wordt, en vanuit welk perspectief.

Een joyride die compleet uit de hand loopt

Khan is geboren en getogen in New York en student aan de universiteit. Hij is de zoon van hardwerkende Pakistaanse ouders, hij is een grote broer, het klassensufferdje. Hij is drieëntwintig, maar woont nog thuis. Als hij op een avond vraagt of hij op stap mag, wordt het hem verboden. Hij pakt stiekem de taxi van zijn vader en trekt de stad in, waar een meisje bij hem achterin stapt omdat hij het lichtje op zijn dak niet uitkrijgt.

Ze is mooi, getroebleerd, high. Ze zijn midden in Manhattan maar zij wil naar het strand. Hij rijdt haar naar een rivieroever, waar ze hem overhaalt een pilletje te nemen. Daarna drinken ze, snuiven ze, gaan ze naar haar huis, spelen ze op haar aandringen spelletjes met een keukenmes, hebben ze seks.

Twee uur later wordt Nasir wakker aan haar keukentafel. Hij loopt naar boven om haar, hij weet haar naam nog niet, te groeten. Als hij het nachtlampje aanklikt, ligt ze doodgestoken op bed. De lakens zijn donkerrood, bloed druipt van de muren. In paniek stopt hij het mes waarmee ze eerder aanklootten onder zijn jas en vlucht. Hij wordt aangehouden omdat hij zich, nog overduidelijk onder invloed, in zijn vaders taxi naar huis spoedt. De agenten vinden het mes en hij wordt vastgezet.

Still uit de serie The Night Of

De enige advocaat die Nasir Khan wil verdedigen

Stills uit de serie The Night Of

Voor John Stone, de meest opwindende televisieadvocaat sinds is dit zijn eerste grote zaak. Hij is toevallig op het politiebureau wanneer Khan wordt binnengebracht en gelooft meteen in zijn onschuld. Khan is te bleu, zijn ogen zijn te groot, om zoiets gedaan te kunnen hebben. Stone is al twintig jaar advocaat maar stond vooralsnog kleine criminelen bij. Kruimeldieven, straatdealers, hoeren die hij, nadat hij hun borg heeft geregeld, zelf nog even mee naar huis neemt.

Hij is het lachertje van de stad. Een advocaat die in metrotunnels adverteert met ‘je betaalt pas als je vrij bent!’ en in de rechtszaal standaard komt opdagen in slechtzittende, goedkope pakken. Die krimpfolie met zalf om zijn voeten draagt vanwege ernstige psoriasis. Maar ook een man die, ondanks zijn dodelijke allergie, de kat van een moordslachtoffer in huis neemt omdat het beest anders een spuitje krijgt. En de man die het als enige op zich wil nemen Nasir, een jonge moslim, vrij te pleiten van de moord op een witte vrouw uit de Upper East Side.

Wat The Night Of gemeen heeft met The Wire en Breaking Bad

Het eerste seizoen van The Night Of telt acht afleveringen, waarvan de eerste zeven inmiddels zijn uitgezonden. Het werd mede geproduceerd door wijlen James Gandolfini (Tony Soprano in The Sopranos) en werd geschoten in een echte gevangenis. Het is een verhaal over de werking van vooroordelen, over over raciale spanningen. Over hoe de juridische kaste omgaat met een moord die zo klaar als een klontje lijkt, maar vooral: over waarom het niet uitmaakt of je wel of niet schuldig bent in een systeem dat inherent ongelijk is. Wie de meeste twijfel zaait, wint.

The Night Of laat zien waarom het niet uitmaakt of je wel of niet schuldig bentin een systeem dat inherent ongelijk is

Tot en met de moord en Nasirs vlucht vertelt The Night Of een vrij klassiek misdaadverhaal. Je verwacht dat je meegaat met de agenten die de moord oplossen, af en toe een flashback naar de avond zelf ziet, sporen volgt die nergens op uitlopen en uiteindelijk, na wat afleidingsmanoeuvres van zowel verdediging als aanklagers in de rechtszaal, een bevredigende ontknoping krijgt. Maar die opluchting komt de hele serie niet. En na de eerste aflevering ontwikkelt het verhaal zich, zoals maker Richard Price het noemt, juist als ‘the antichrist of a Law & Order episode’.

Er wordt na de eerste aflevering nog maar nauwelijks gepraat over ‘The Night’, en wat volgt is eerder een kruising tussen en dan een variatie op Law & Order. The Wire, vanwege de zwartgallige, onderkoelde humor en de gedetailleerde weergave van alle lagen van het Amerikaanse rechtssysteem.

Breaking Bad, vanwege de duidelijke parallellen die de ontwikkeling van Nasir vertoont met die van Ze gaan beiden het verkeerde pad op omdat ze het idee hebben dat dat nodig is. White omdat hij stervende is en zijn familie goed wil achterlaten, Khan omdat hij vreest anders ten onder te gaan in de gevangenis, nog voordat hij zijn onschuld kan bewijzen. Maar zoals ook bij White ontwikkelt Khan zich als antiheld met sadistische neigingen. Die megalomaan gedrag vertoont dat allang niet meer noodzakelijk is - maar in zijn eigen hoofd gerechtvaardigd blijft.

Still uit de serie The Night Of

Dat keerpunt werpt de vraag op: worden deze kwade kanten van hun ziel ongewild naar boven gebracht door de omstandigheden? Of hebben ze hiermee het perfecte excuus gevonden om eindelijk toe te geven aan hun inherente kwaadaardigheid?

Wat die morele verschuiving nog interessanter maakt is hoe de ontwikkeling van Nasir niet alleen in hemzelf plaatsvindt. Zoals ook met White, die de daden van de drugskartels waar hij mee te maken krijgt gaat gebruiken als rechtvaardiging van zijn eigen geweld, vindt Khan na een tijd in de gevangenis dat hij niet onder zou moeten doen’ voor de geharde criminelen om hem heen. Er zijn ook subtielere processen aan de gang. Bestaande machtsstructuren en bendes natuurlijk, maar ook interraciale, -culturele en -religieuze vooroordelen die de makers juist in de beperkende omgeving van een gevangenis kristalhelder kunnen tonen.

Stills uit de serie The Night Of

Zo wordt Nasir erop gewezen dat de Afro-Amerikaanse, in de gevangenis bekeerde, moslims hem zullen haten. Een andere gevangene vertelt hem: ‘Die van de Nation of Islam bekeren als tijdverdrijf, als valse spijtbetuiging, en voor beter eten natuurlijk.’ Dat Nasir een ‘geboren’ moslim is en een lichte huid heeft, wordt hem kwalijk genomen. Kort door de bocht: hij heeft nooit zijn best hoeven doen voor zijn geloof en ondervindt nog voordeel van zijn huidskleur ook. Hij zou de strijd voor gelijkheid niet snappen. Andere gevangenen storten zich op hem omdat hij een vrouw vermoord zou hebben, weer andere gevangenen nemen hem de aanslagen van elf september kwalijk. Hij was tien toentertijd.

Hij begint zich te wapenen. Niet alleen tegen de beschuldigingen van de buitenwereld, maar vooral tegen de vooroordelen die binnen de gevangenismuren doorspelen. Hij begint te sporten, scheert zijn hoofd kaal en zoekt uiteindelijk de bescherming van doorgewinterde gevangene Freddy Knight - een briljante rol van Michael K. Williams, Omar Little uit The Wire.

In Khan komt iets naar boven. Een wraakzuchtigheid, een tomeloze agressie. En dat is wanneer je het, als kijker die in het begin meeleefde met de sympathieke jongen die zich voor één keer liet gaan en metersdiep in de shit werd geworpen, moeilijk krijgt. Want is deze kant van hem nieuw, en het gevolg van een verrot systeem, of was hij stiekem al ziekelijk gewelddadig en is het toch niet zo’n gek idee dat hij die moord gepleegd heeft?

Still uit de serie The Night Of

Ook de personages met kleinere rollen zijn intrigerend. Van de eigenaars van het taxibedrijf, die vinden dat Nasirs vader zijn eigen zoon moet aanklagen voor diefstal, tot het broertje van Nasir, voorheen een voorbeeldig student, die begint door te draaien vanwege alle verhalen over zijn broer. In elke aflevering komen een paar van deze personages langs, die elk een dimensie toevoegen aan het gesprek over vooroordelen en hoe vermeende (on)schuld tot stand komt, buiten het fysieke bewijs om.

Waarom deze serie perfect in onze tijd past

The Night Of is pikzwart. In hoe het verhaal verteld wordt, in wat de verwachtingen van de personages zijn, in hoe de mensheid in elkaar zit. Het is opwindend, pijnlijk, en toch het meest subtiele portret van de werking van vooroordelen dat ik ooit zag. Want ondanks het rauwe geweld, de duistere ambiance en lompe uitspraken, gebeurt het in beeld brengen van vooroordelen impliciet en via de personages.

Het vertrekpunt is verfrissend ongecompliceerd: als je donker haar hebt, moslim bent, en ervan wordt beschuldigd een witte vrouw te hebben vermoord, ben je fucked in het Amerikaanse rechtssysteem. Dát je fucked bent is het wrange gegeven, maar wat er daarna gebeurt is waardevol: via het verloop van Khans proces kom je steeds dichter tot het hoe, wat, waar en waarom van deze vooroordelen - en hoe die cyclus van ongelijkheid te doorbreken.

Het is, naast een serie met een weergaloze cast, briljante muziek en ijzersterke dialogen, vooral een nietsontziende saga over het ondergeschikte belang van schuld en onschuld, over vooringenomenheid. Een serie die perfect past in onze tijd - een tijd waarin ook verhalen over de meest subtiele processen van uitsluiting hun weg naar de oppervlakte vinden. The Night Of laat kristalhelder zien wat de invloeden van ras, etniciteit en sociale klasse op de perceptie van schuld en onschuld zijn, en wat die invloeden kunnen doen met het kwaad dat in ons allemaal huist.

The Night Of is te zien via HBO, elke zondagavond om 22.00. De eerste zeven afleveringen zijn intussen uitgezonden, je kunt alles terugkijken via HBO Go.

Al onze verhalen over o.a. media, maatschappij en beeldvorming in je mail ontvangen? Je kunt je hier inschrijven voor onze maatschappij & hiphopnieuwsbrief. We versturen hem om de week, met elke keer een overzicht van al onze eigen producties, plus een overzicht van de mooiste verhalen en video’s uit andere media. Schrijf je hier in

Meer lezen?

Jongen vangt tien kogels omdat man vindt dat zijn muziek te hard staat In Den Haag begint vandaag het Movies that Matter-festival. Tip: ga donderdag 24 maart naar de film 3 ½ minutes, 10 bullets. Over een jongen van zeventien die werd doodgeschoten omdat iemand vond dat zijn muziek te hard stond. En praat naderhand mee over de film. Lees mijn verhaal hier terug Hoe de vrijspraak van een moordenaar alsnog voor gerechtigheid kan zorgen O.J. Simpson werd in een van de bekendste moordzaken uit de geschiedenis vrijgesproken, ondanks overweldigend bewijs van zijn schuld. Waarom? Hij is zwart, de slachtoffers waren wit en zijn vrijspraak leek een hoger doel te dienen: rassenongelijkheid aankaarten. Terecht? Vandaag het slotstuk van mijn serie over de zaak. Lees mijn verhaal hier terug