In maart is het weer zover: verkiezingen. En op de een of andere manier wil het maar niet gaan leven. Wie de kranten leest en het journaal volgt, krijgt het idee dat we 2012 nog eens gaan overdoen. De meeste partijen roepen min of meer hetzelfde als vier jaar geleden. De SP heeft een nieuwe Marijnissen opgeduikeld, Pechtold & co. hebben weer een supervrolijk programma en premier Mark Rutte bleek ook in Zomergasten een leeg figuur.

Natuurlijk, de PvdA is nog wat verder naar rechts opgeschoven, Geert Wilders is verder geradicaliseerd en GroenLinks heeft een nieuwe leider die zo hip is dat hij zelfs bij Linda de Mol op de bank mag zitten. Maar verder?

Ondertussen is er wél veel veranderd

Het bizarre is dat het buiten Den Haag en Hilversum wel degelijk vier historische jaren zijn geweest. De groeiende ongelijkheid, de urgentie van klimaatverandering, de ziekte van ons bankwezen, de gevaren van ‘vrijhandelsverdragen’ als TTIP - al deze thema’s zijn op de agenda gezet door wetenschappers als Thomas Piketty, rechters in de klimaatzaak, bestsellerauteurs als Joris Luyendijk, en cabaretiers als Arjen Lubach.

En ook zij waren er eigenlijk nog laat bij. Want vóór hen waren er de gekkies en aluhoedjes, van Occupy tot het Maagdenhuis. Al in oktober 2014, maanden voordat het hip was, een mannetje of zestig in de stromende regen tegen TTIP. Een van de sprekers op het uitgestorven Amsterdamse Beursplein was Ewald Engelen, die man op wie het Haagse journaille

Maar zo gaat het altijd. Wezenlijk nieuwe ideeën beginnen steevast in de periferie om vervolgens hun opmars naar het centrum te beginnen. Pas na een hele tijd verschijnen de bestsellers en beginnen de cabaretiers er grappen over te maken. En als iedereen in heel Nederland doorheeft dat de oude dogma’s rijp zijn voor de prullenbak, pas dán begint het in Den Haag en Hilversum door te dringen.

Helaas is het nog niet zover. Vandaar dat de aankomende verkiezingen zo wezenloos voelen. Diederik Samsom laatst zelfs dat hij het minder over economische en meer over culturele kwesties wil hebben - alsof we niet al vijftien jaar leuteren over hoofddoekjes en minaretten. Iemand nog een mening over het boerkiniverbod?

De achterhaalde tegenstellingen waar het in Den Haag nog altijd over gaat

Ik heb steeds vaker het idee dat de meeste Haagse politici en journalisten (je kunt de ene soort niet begrijpen zonder de andere te bestuderen) nog in het vorige decennium, of zelfs de vorige eeuw zijn blijven hangen. Het grootste probleem is dat de tegenstellingen waarmee ze zijn opgegroeid al lang zijn versleten. In Den Haag gaat het nog altijd over links versus rechts, potverteren versus investeren, en ‘politiek correct’ versus… eh, ja wat eigenlijk?

Hoe het ook zij: al die tegenstellingen zijn hopeloos gedateerd.

Politiek correct? Het is tegenwoordig juist

Links versus rechts? Veel mensen links als het gaat om het uitroeien van armoede en rechts als het gaat om een afkeer van overheidsbemoeienis.

Potverteren versus investeren? Op dit moment is het potverterend om niet te investeren. Zo zijn de kosten van armoede dan de kosten van het uitroeien van armoede. En met een rente van 0 procent kan Nederland gratis lenen. Het is idioot om hier geen gebruik van te maken, zo vinden nu zelfs Of om het nog botter te zeggen: de staatsschuld is niet te hoog, maar te laag.

Wie is tegenwoordig progressief? De D66’er die pleit voor TTIP of de anarchist die terug wil naar de wijkverpleging van de jaren tachtig?

Nog zo’n achterhaalde tegenstelling: grote staat versus kleine staat. Veel mensen willen het tegenwoordig allebei: een grote staat in termen van herverdeling, een kleine staat in termen van betutteling. In de afgelopen decennia kregen we het tegenovergestelde: een kleinere staat in termen van armoedebestrijding en onderwijs, en een grotere staat in termen van repressie en privacyschendingen.

Liberalisme versus socialisme dan? Tja, de partij die zichzelf ‘liberaal’ noemt is door en door conservatief geworden. Op cultureel vlak is de VVD een slap aftreksel van de PVV en op economisch vlak is het van de renteniersklasse in het bankwezen en het vastgoed. En wie is er nog socialistisch, of zelfs maar sociaaldemocratisch? Het was nota bene Jeroen Dijsselbloem van de PvdA die in 2015 Griekenland om de banken tevreden te stellen.

Nog een achterhaalde tegenstelling: planning door Vadertje Staat versus de ‘onzichtbare hand’ van de markt. Ook dit loopt nu in elkaar over. Zo gaat de ‘marktwerking’ in de zorg gepaard met een en planning van bovenaf.

Iets vergelijkbaars zie je bij ‘efficiëntie versus rechtvaardigheid’ - weer zo’n gedateerde tegenstelling waar politici als Wim Kok en Wouter Bos nog geobsedeerd mee waren. Uit blijkt namelijk dat het hartstikke efficiënt is om rechtvaardig te zijn. Oftewel: het voor de economische groei om de ongelijkheid aan te pakken.

Tot slot: conservatief versus progressief. De vraag is dan: wie is er tegenwoordig progressief? De gladgeschoren D66’er die pleit voor TTIP en meer marktwerking in de zorg? Of een anarchistische directeur die terug wil naar de wijkverpleging van de jaren tachtig (die veel goedkoper én beter was)?

Maar er is ook goed nieuws

Keer op keer blijkt dat de ideeën van vroeger niet meer passen bij de uitdagingen van vandaag. Je zou het de terreur van de valse tegenstellingen kunnen noemen. Ik denk dat dit de reden is waarom de aankomende verkiezingen maar niet tot leven willen komen. Op de een of andere manier heb je het gevoel dat ze niet over deze tijd gaan. Dat je een toneelstukje uit een vervlogen tijd zit te bekijken, terwijl de wereld al veel verder is.

Want dat is het goede nieuws: de tijdgeest is in rap tempo aan het kantelen. Natuurlijk, als je NPO Politiek aanzet of de vlogs van Frits Wester volgt, dan lijkt het alsof de crisis van 2008 nooit heeft plaatsgevonden. Maar als je naar buiten kijkt, naar het explosief groeiende Buurtzorg, naar de aankomende experimenten met het basisinkomen, naar de immens populaire bestsellers over ongelijkheid en bankiers, dan weet je wel beter.

Wil je een seintje ontvangen zodra mijn volgende nieuwsbrief verschijnt? Als correspondent Vooruitgang probeer ik de actualiteit vanuit een historisch perspectief te belichten. Meer lezen? Geef je dan hieronder op. Ik stuur je een e-mailtje als mijn nieuwe nieuwsbrief verschijnt. Geef hier je e-mailadres op

Meer lezen? Ongelijkheid is goed voor iedereen (en nog zes mythes die rijp zijn voor de prullenbak) De economische wetenschap maakt een turbulente tijd door. Als er één thema is waar de oude zekerheden wankelen, dan is het ongelijkheid. Het ene na het andere dogma over de verdeling van inkomen en vermogen is in de afgelopen jaren in rook opgegaan. Tijd voor een overzicht. Lees mijn artikel over ongelijkheid hier terug Hoe verkiezingen verziekingen werden Straks mogen we dus weer naar de stembus. Maar is dat moment nog steeds de feestdag van de democratie? De geschiedenis leert ons hoe de democratie stilaan een dictatuur van verkiezingen is geworden. Lees het verhaal van David hier terug