Mijn vader ligt diep in zijn kussen op een bed op de intensive care in een wirwar van draden, er zijn machines die hem in leven houden en artsen die geen tijd hebben, ik heb net staan schreeuwen dat ze me binnen moeten laten, dat ik zijn dochter ben, dat het me geen reet kan schelen of ik door een bewusteloze man als officieel contactpersoon ben aangemerkt of niet. Er was een receptioniste met een slechte dag, ik was onredelijk, riep tegen haar dat ze er goddomme maar iemand bij moest halen, een baas, de beveiliging. In mijn broekzak ging mijn telefoon, het was mijn werk, ik nam niet op.

Ik heb geen positieve connotaties bij het woord ‘afhankelijkheid’. Ik vind een afhankelijkheidsverklaring, een dat hier op De Correspondent in verschillende stukken vorm kreeg, dan ook een vreemd idee.

Toneelmaker Rebekka de Wit noemt als een van de redenen voor de ‘Omdat ik geloof dat afhankelijkheid niet alleen over de voedselpiramide gaat, maar ook over iets anders. Over het feit dat ik niet ik ben, maar ook duizenden anderen. Dat ik ouder en groter ben dan ik. En dit is oud nieuws. Heel oud. Zo oud dat we vergeten zijn wat het betekent en niet meer weten hoe we dat moeten verbeelden.’

Volgens mij weten heel veel mensen dat wel en is die kennis helemaal niet weggezakt. Of ze nu het woord ‘verbondenheid’ in op hun kerstkaarten zetten, een natuurreligie zoals Wicca aanhangen, naar een remonstrantse kerk gaan, naar Mekka bidden of na een goed feestmaal om zich heen kijken en denken: godverdomme, wat een mooie mensen om me heen, hoe lang zou dit nog bestaan? Alleen gebruikt niemand daar het woord ‘afhankelijkheid’ voor.

Afhankelijk ben je van iets als je zonder niet, of minder prettig, kunt leven. Als je ziek bent of verslaafd. Afhankelijk ben je soms zonder te merken dat je het bent - als de banken naar behoren werken, je in een land woont zonder dictators, voedselnood of natuurrampen, als er niemand moeilijk doet over je huidskleur, geaardheid, religie, als je longen goed werken en als de wifi niet hapert.

Illustraties: Pieter Van Eenoge (voor De Correspondent)

In het ziekenhuis was mijn vader afhankelijk van de artsen, de machines, de wetenschap, zijn ziektekostenverzekering, de staat. Ik was afhankelijk van die receptioniste met een slechte dag, dat wat die dag veroorzaakt had, misschien had ze ruzie gehad met haar moeder, maar was haar moeder alleen chagrijnig wegens haar slechte been, dat veroorzaakt was door een auto-ongeluk dat ze als kind had, wat weer kwam door een poreuze band, door een luie fabrieksmedewerker door de controle geglipt, ja, goedbeschouwd waren mijn vader en ik afhankelijk van het universum en dat universum konden we op onze blote knieën bedanken toen hij een paar maanden later in zijn tuin een sjekkie opstak.

Mijn punt: we kunnen met z’n allen jubelen dat het zo mooi is dat niemand losstaat van een ander, en dat ís ook prachtig, maar dan hebben we het ergens anders over. Over verbondenheid, over zachte (maar daarmee niet minder belangrijke of vrijblijvende) afhankelijkheid. Ja, verbondenheid kan niet genoeg bezongen worden, daar is een heel evenement voor in het leven geroepen, het Eurovisie Songfestival. Maar afhankelijkheid zul je daar niet in een popsong gevangen horen - hoogstens een nederig bedankje.

Want afhankelijkheid is in het slechtste geval een zaak van leven en dood en in het beste geval onvermijdelijk. Afhankelijkheid hangt, als het gaat om intermenselijke afhankelijkheid en niet die van natuurkrachten (hoewel ook die in sommige gevallen door de mens beïnvloed worden), samen met macht, of die nu bewust of onbewust, correct of incorrect, wordt uitgeoefend op de afhankelijke partij. Afhankelijkheid maakt kwetsbaar. Dat is geen leuke en dappere kwetsbaarheid van het soort dat je volgens zelfhulpboeken moet omarmen. Het is de gebondenheid aan machines die je in leven houden, aan receptionistes die besluiten of je je familie mag zien, aan mensen die zeggen of je ergens mag gaan wonen als je vaderland aan flarden ligt.

Verbondenheid kan niet genoeg bezongen worden. Daar is een heel evenement voor in het leven geroepen: het Eurovisie Songfestival

In het klein: op de middelbare school dreigde ik - niet de makkelijkste - geschorst te worden omdat ik uitgevallen was tegen een leraar. Ik zou blijven zitten, omdat ik het vak niet kon halen. Hij had me tijdens een les in het voorbijgaan toegefluisterd dat ik een domme trut was, ik kon niet bewijzen dat hij dat deed. Dit was een man die zijn macht misbruikte. Ik was van zijn mildheid afhankelijk, hij was mijn kleine dictator. Een andere docent zorgde ervoor dat alles goed afliep, ik mocht op school blijven - alles hing af van zijn overredingskracht.

In het groot: in Bangladesh staan enorme, stoffige fabrieken waar kleren voor westerse mensen genaaid worden. De vrouwen, mannen en kinderen die er werken zijn afhankelijk van hoeveel jeans er in België en Nederland verkocht worden, van of ze van hun bazen tijd krijgen om te drinken en naar de wc te gaan, van of ze betaald krijgen voor de lange dagen die ze draaien.

Freek Vielen, ook theatermaker, schrijft eerder in deze ‘Door het woord Afhankelijkheidsverklaring realiseerde ik me dat onafhankelijkheid als hoogste ideaal voor een individu of maatschappij zo eenzaam en machteloos voelt.’

Ik denk het tegenoverstelde: afhankelijkheid maakt juist machteloos. Ja, als je totaal losgezongen van alles gaat leven, zelfvoorzienend in een zelfgebouwde hut en zonder contact met de buitenwereld, en je hebt daar geen zin in, dan ben je eenzaam. Maar niemand verwijst je met z’n onafhankelijkheidsidealen naar zo’n hutje.

Voor mij, voor iemand in mijn positie - ik leef in de fantastische combinatie van wit zijn, opgeleid zijn, een inkomen hebben, in West-Europa wonen - is het van belang om wat afhankelijkheid is, van de andere kant te bekijken.

Ik ben afhankelijk van van alles en mag daar over juichen en zeker ook klagen (ik kijk naar jou, anoniem gebleven leraar, en naar jou, regeling die ervoor zorgt dat een tweede studie onbetaalbaar is en de eerste ook niet mals), maar van alles is vooral afhankelijk van mij, of tenminste van de groep mensen waarin ik mij beweeg. Hoe gaat deze groep om met de macht die ze bezit, en hoe beweeg je je hierin als individu? Is het mogelijk om door mijn gedrag mensen die minder bevoordeeld of geprivilegieerd zijn meer onafhankelijkheid te bezorgen?

Blijvende onafhankelijkheid, bedoel ik, onvoorwaardelijke. Geen onafhankelijkheid die je uitdeelt alsof het een goedbedoeld cadeautje of een aai over de bol is, maar één waarbij jij of je goedkeuring of je overtuiging of je geld of God verhoede, je goodwill, niet meer nodig is. Er misschien wel mag, maar niet hoeft te zijn.

Migratiedeskundige Tamar de Waal schrijft in in deze reeks dat in veel gevallen de mensen die afhankelijk zijn van wat ik maar even ‘ons’ noem, niet eens een stem hebben als het gaat om hun (internationale- veiligheids- levens- ) belang.

Ik denk dat dit een goed beginpunt is om over afhankelijkheid na te denken, je het één en ander te beseffen, en zo mogelijk om te handelen: Correspondent, hebben jullie al iemand gevonden die afhankelijk is, en die desondanks een stuk wil schrijven voor de afhankelijkheidsverklaring?

Illustraties: Pieter Van Eenoge (voor De Correspondent)

Het is het woord. ‘Afhankelijkheidsverklaring’. Ik heb nog steeds geen positieve connotaties bij het woord afhankelijkheid. Ik heb het idee dat ik semantisch iets anders geaard ben dan de initiatiefnemers van deze verklaring, en ik heb niet de behoefte het begrip om te buigen naar een positievere associatie, of naar iets breders en diepers, iets mooiers en onschuldigers. Waarom zou ik dat willen? Omdat ik van negatieve termen af wil zijn en ik ze de lieflijkheid in wil redeneren? In de Dikke Van Dale lees ik:

Afhankelijk bn. 1 steun of hulp behoevend van anderen, ><1onafhankelijk (1), zelfstandig, zelfredzaam (….) 2 ondergeschikt of onderworpen aan … (…) 3 bepaald worden door iets anders (…)

en, vooruit, achter 3 ook:

afhankelijke grootheden waarbij verandering in de ene grootheid veranderingen in de tweede ten gevolg heeft, vgl. evenredig

Volgens synoniemen.net zijn andere woorden voor afhankelijk: ‘gebonden, onzelfstandig.’ ‘Afhankelijk’ staat daar ook in het rijtje woorden die synoniem zijn voor ‘ondergeschikt,’ naast ‘dienstbaar, gesubordineerd, onderdanig, onderhorig, onderworpen en subaltern.’

Och ja, als je er lang genoeg over mijmert, is er zelfs van onderworpenheid een mooi verhaaltje te maken. Wat we al niet te danken hebben aan onze eeuwenoude handelstraditie.

In feite betogen Vielen, de Wit en ik hetzelfde; zorg voor elkaar. Denk na. Je acties hebben gevolgen. Alles hangt met elkaar samen, we beïnvloeden elkaar en de wereld. We zouden zo het Songfestival op kunnen, met z’n allen (ik wil graag iets met veel glitters).

Alleen zou ik daaraan toe willen voegen: maak het in vredesnaam niet mooier dan het is. Om de vraag ‘hoe willen we dat de wereld in elkaar zit?’ te beantwoorden, is het onvermijdelijk je te verdiepen in hoe die nu werkt. En vooral vanuit welke positie je hem beziet. Misschien heb je verdomd makkelijk praten.

Laat mensen aan het woord die het woord normaal niet krijgen.
En stel jezelf vragen: wat als je losgelaten wordt door degene van wie je afhankelijk bent?

Houd dus even halt tussen de zoete odes aan het netwerk van levende zielen en het butterfly-effect op sociaal niveau - niemand was zichzelf geweest zonder anderen -, om bij jezelf te rade te gaan.

Je hoeft niet gelijk een nieuwe Brangelina of Ghandi te worden, maar bezin je toch: waar, en met wie, bevind je je in de onoverzichtelijke kluwen van grote en kleine, globale en lokale afhankelijkheden? Onderken je positie en je privileges en doe er als het binnen je mogelijkheden ligt iets mee. Doe vrijwilligerswerk, ga wandelen met je opa, begin een politieke partij, ga in discussie, doe wetenschappelijk onderzoek, houd een sit-in, koop wat vaker sweatshopvrije kleren. Laat mensen aan het woord die het woord normaal niet krijgen.

En stel jezelf vragen: wat als je losgelaten wordt door degene van wie je afhankelijk bent? Wat als jij de loslater bent? Is wegkijken, of dingen met de mantel der liefde bedekken, ook loslaten?

Ik sta bij dat bed met mijn vader erin, of iemand die erg op hem lijkt, ik denk de hele tijd: dit is een andere man, dit is niet waar. Ik sta daar terwijl ik er niet mag staan, het is verboden. Iemand nam me mee naar dat bed en die draden en het beademingsapparaat, ik weet niet meer wie me meenam, een man of een vrouw, een arts of een verpleger, waarschijnlijk iemand tegen wie ik ook had staan schreeuwen, iemand die besloot dat het wel mocht, iemand die zei: nou en. Ik hoor machines piepen, artsen door holle gangen rennen, ik denk niet aan hoe die geslapen hebben of hoe hun dag is, ik zie de hartslag van de man die op mijn vader lijkt op een scherm en ik vergeet degene die wegsluipt te bedanken.

Een paar maanden later zal de man in het bed mijn vader weer zijn en zal ik klagen over hoe bepaalde zaken door het ziekenhuis aangepakt werden en gloeit mijn borst prettig op bij de gedachte aan hoe goed mensen kunnen zijn, verplegers, doktoren, vrienden en werkgevers. Maar dat is later, als alles in orde is en ik vergeten ben hoe bang en afhankelijk we waren.

Eerder in deze serie:

Als je niet kan meepraten over politiek die jouw leven bepaalt Waarom schuift er geen vluchteling aan als het in Nieuwsuur gaat over het terugsturen van Syriërs naar Turkije? Een Canadese filosoof bracht me op het volgende inzicht: we maken in een democratie structureel beslissingen over allerlei personen die we geen inspraak geven. Lees het essay van Tamar de Waal hier terug Alles hangt af van wat wij beslissen, denken, dromen, durven, willen, zeggen, doen We hebben een Afhankelijkheidsverklaring nodig. Al was het maar als antistof tegen het gevoel dat de wereld uit elkaar valt als een slecht gedraaide gehaktbal. Als je je realiseert dat je de gevolgen van jouw handelen nooit helemaal kunt overzien, kun je je door iets anders dan impact laten leiden: waarde. Lees het essay van Freek Vielen hier terug Leve onze afhankelijkheid Afhankelijkheid wordt vaak gezien als iets zwaks en onaantrekkelijks. We gaan ervoor naar de psycholoog of de verslavingskliniek. Vandaag op Independence Day: tijd om de andere kant van afhankelijkheid eens te belichten. Lees het essay van Rebekka de Wit hier terug