‘We will make breakfast a success,’ zei de voorman uit Wales deze week op het partijcongres van de Britse Conservatieven. Onder luid gelach, Brexit als full English breakfast gaat er altijd in, met veel eieren, spek, worstjes en explosieve

De Britse Conservatieven vieren het feest van herwonnen Britse soevereiniteit uitbundig. En met veel sprookjes. Bijvoorbeeld over de hoogte van de perrons. Dat klopt, treinperrons.

Voor Chris Grayling, de Britse minister van Transport, vormen die hét voorbeeld van de zegeningen binnen handbereik nu het Verenigd Koninkrijk de EU gaat verlaten. De Britten kunnen straks weer zelf de hoogte van hun treinperrons bepalen, hoera!

Het voorbeeld illustreert dat de Britse politiek in een fase van dromen over zelfstandigheid en nieuwe grootheid is terechtgekomen. Het is een fascinerende jubelfase die Britse onderstromen blootlegt.

De feiten zijn simpel: het Verenigd Koninkrijk mag als vol EU-lid nu al zijn eigen perronhoogte bepalen, meestal 915 millimeter boven het spoor. De Unie streeft in een uit 2014 heel voorzichtig naar meer eenheid als het gaat om nieuwe stations en perrons.

En overigens is er nu al een uitzondering voor de Britten vastgelegd: zij mogen hun perronhoogte tot in lengte van jaren zelf bepalen. Als zij die al bouwen. Voor de perrons hadden zij de EU niet hoeven verlaten.

De Brexit als oorzaak van Conservatieve wederopstand

Voor sommigen was de post-Europese blijdschap in Birmingham weinig minder dan een religieuze ervaring. Een sprak van ‘de reformatie van de Conservatieve kerk.’ Voor anderen was het vooral een triomftocht die bewijst dat de Britse democratie functioneert.

Er wordt goede sier gemaakt met minder onschuldige gevolgen van de beloofde breuk met de Europese Unie. Een van dé trofeeën is de hernieuwde greep op immigratie, juist van EU-burgers. Hoe die gerealiseerd moet worden terwijl Londen graag toegang wil houden tot de vrije Europese markt, weet niemand.

Een minister kondigde aan dat Britse bedrijven een lijst moeten publiceren met hun buitenlandse werknemers

De minister van Binnenlandse Zaken, Amber Rudd, kondigde aan dat Britse bedrijven een lijst zullen moeten publiceren met hun buitenlandse werknemers, om werkgevers die Britse werkkrachten weigeren aan de schandpaal te nagelen. Het zorgde voor verbijsterde uitroepen op sociale media, van Britten en buitenlanders.

De Brexitkoorts op het Conservatieve partijcongres in Birmingham heeft een xenofobe kant van de partij blootgelegd. Bij de BBC stelde premier Theresa May buitenlandse artsen gerust, maar niet echt, door te zeggen dat zij mogen blijven tot voldoende Britse artsen zijn opgeleid. Op dit moment is van de doktoren in de nationale gezondheidszorg NHS van niet-Britse komaf. Verpleegkundigen komen met duizenden uit Spanje, Portugal, Ierland en andere landen.

Theresa May heeft partij en land veroverd

May sloeg op haar partijcongres een dubbele slag. Zij die als minister van Binnenlandse Zaken een lauwe anti-Brexit-campagne voerde naast David Cameron, won het volle vertrouwen van haar partij door ondubbelzinnig een toekomst te schetsen buiten de EU: het Verenigd Koninkrijk als herboren grootmacht. Aangevuld met een sociaal getinte slottoespraak.

Tegelijk verwierf zij zich maximale vrijheid om met Brussel te onderhandelen zonder onderweg te nauw op de vingers te worden gekeken door het parlement, de pers en het Britse volk. Ze creëerde zo veel mogelijk ruimte om in de onoverzichtelijke post-Brexit-periode de Britse wetgeving naar haar hand te zetten.

Want dat was misschien wel de grootste ironie van haar Brexit-toespraak aan het begin van het congres. May beloofde haar land het heroveren van Britse soevereiniteit en met een handomdraai bracht zij alle herbritste wetgeving in de handen van haar ministers – een potentieel gigantisch gat slaand in de zwaar bevochten soevereiniteit van het parlement. Dat ging zo.

De klok gaat tikken: Brexit in 2019

May kondigde aan dat het Verenigd Koninkrijk niet later dan eind maart de officiële verlatingsprocedure uit de EU in werking zal stellen. Na twee jaar staan de Britten dan buiten, met of zonder nieuwe afspraken. Bijvoorbeeld over vrije toegang tot de gemeenschappelijke Europese markt. De klok tikt in het voordeel van de blijvende landen.

Nu al kondigde May aan dat met de Grote Herroepingswet de directe werking van de Europese regels in het Verenigd Koninkrijk ten einde komt. Na 44 jaar. Applaus. Maar op hetzelfde moment worden alle geldende Europese regels onderdeel van het Britse recht. Anders zouden er op allerlei gebieden gewoon geen regels zijn.

Ruim 17.000 verordeningen en maatregelen van de EU worden onderdeel van het Britse recht

Op het congres werd met enthousiasme gereageerd op de mededeling dat het Britse parlement al die Europese regels tegen het licht mag houden en er uit mag gooien wat niet bevalt. Wat May er niet bij zei, was dat het om ruim 17.000 verordeningen en maatregelen gaat. Het parlement in Westminster behandelt nu een stuk of honderd wetsontwerpen per jaar. Zelfs als het om routinebepalingen gaat, zal het jaren kosten voordat al die wetten en regels allemaal opnieuw zijn behandeld.

Maar de soevereiniteit is juist in gevaar

Op een minder publieke manier en heeft de regering-May ook laten weten dat de grote Brexitwet ministers de bevoegdheid zal geven zonder tussenkomst van het parlement regels te wijzigen. Dat is wel praktisch in voorkomende kleine gevallen, maar ondermijnt de soevereiniteit van het Westminster parlement op grote schaal.

Bovendien, vrezen critici, geeft het de regering de vrije hand om allerlei in de loop van jaren opgebouwde sociale en milieunormen, non-discriminatiebepalingen en andere normen te laten vallen onder druk van de grote handelspartners waar het nieuwe, vrije Verenigd Koninkrijk handelsverdragen mee wil sluiten. Als je ziet hoe zwaar een blok van een half miljard mensen als de EU het al heeft om in onderhandelingen met de Verenigde Staten of China die normen te handhaven, dan zullen Britse ministers snel worden gedwongen meer water bij de wijn te doen.

Een ander ingrijpend en onoverzichtelijk gevolg van de sprong naar een Brexit over ruim twee jaar is dat het Verenigd Koninkrijk in een toezichtvacuüm terechtkomt. Europese toezichthouders op allerlei gebieden, van voedselveiligheid tot privacy, van geneesmiddelen tot financiële markten, zullen hun werk in het VK staken, terwijl de Britten niet zo snel nieuwe, vervangende instituten in het leven kunnen roepen.

We krijgen eigen etiketten, ha!

We gaan weer onze eigen etiketten op onze etenswaren maken, zonder Europees voedselstempel, riep de premier onder luid applaus. De keerzijde is voorlopig dat er helemaal geen eisen aan die soevereine etiketten worden gesteld.

Britten exporteren 44 procent naar de EU, de EU maar 16 procent naar het Verenigd Koninkrijk

En dan die komende onderhandelingen. In The Financial Times, van oudsher voorstander van Brits EU-lidmaatschap, is al voorgerekend dat de Britten 44 procent van hun export naar de EU sturen, terwijl de EU 16 procent naar het Verenigd Koninkrijk verscheept. Toegang zonder tarieven is dus veel belangrijker voor de Britten dan voor de 27 achterblijvende Europese landen. Dat geeft Brussel een flinke onderhandelingsvoorsprong.

Uiteindelijk is alles politiek. Voor de resterende EU is het bij elkaar houden van de 27 een groter belang dan de handel. Zoals voor de regering in Londen het bij elkaar blijven van Engeland, Wales, Schotland en Noord-Ierland onder leiding van een vereende Britse Conservatieve partij het doorslaggevende motief is bij alles wat er nu en de komende tijd gebeurt. De rest is een geluidsband met feelgoodmuziek.

Politiek gaat boven landsbelang bij May

Politiek gaat boven landsbelang. Dat is het zware verwijt dat de gezaghebbende columnist Gideon Rachman May maakt in de The Financial Times: om je zwaar verdeelde partij achter je te krijgen en jezelf een paar jaar de sleutels van het regeringshoofdkwartier aan Downing Street te bezorgen, riskeer je onnodig grote schade aan de Britse economie.

Dat vernietigend oordeel werd op de laatste dag van het Conservatieve congres bevestigd. En weerlegd. In een tweede grote toespraak voltooide de nooit als regeringsleider door het land gekozen May haar totale greep naar de macht bij de Conservatieven en in het land.

Zonder haar roemruchte voorgangers Benjamin Disraeli en Margaret Thatcher te noemen, deed zij een bewogen oproep. De macht van de weinigen moet wijken voor de gerechtvaardigde belangen van velen. Na de financiële crisis hebben de rijken het beter gekregen. Tegen de werkers zonder voorrechten zei ‘Uw dromen zijn geofferd ten dienste van anderen.’

De timide en zeer Brits ogende domineesdochter Theresa May bewees dat zij honderd procent politiek dier is door tussen haar one nation-conservatieve oproepen een vlijmscherpe aanval op de Labourpartij te doen. Die is verdeeld en verdelend.

De roekeloosheid van May’s politieke revolutie

Alleen wij kunnen het doen, was May’s triomfantelijke conclusie. Wij zijn de werkerspartij. Wij zijn de partij van de nationale gezondheidszorg NHS. Labour heeft geen monopolie op naastenliefde.

In dat appèl aan de steun voor de gewone man en vrouw, de hardwerkende Brit – over de werkloze Brit had zij weinig te zeggen – schuilt de roekeloosheid van May’s politieke revolutie. Juist voor de mensen die het gevoel hebben dat zij de zeggenschap over hun eigen leven kwijt zijn, dat zij hun toekomst niet meer kunnen beïnvloeden, zal deze kunstmatige herovering van nationale soevereiniteit niets oplossen. De globalisering gaat door.

Juist voor de mensen die zich genegeerd voelen, heeft Brexit weinig te bieden

Mede door toedoen van het Verenigd Koninkrijk (en trouw aangemoedigd door Nederland) is de Europese Unie een symbool geworden van globalisering, vrije markt en verlies van hoop op een beter leven voor miljoenen. Dat de EU ook ondergrenzen heeft gesteld, sociaal, qua klimaat, concurrentie, privacy en op veel andere terreinen, is de meeste globaliseringsverliezers ontgaan.

Brexit lost het verkeerde probleem op

Door de EU nu met slaande trommels te verlaten voedt de Britse politieke elite het misverstand dat de gevoelens van onmacht van de 52 procent Brexitstemmers nu worden geadresseerd. Maar Brexit pakt de nationale soevereiniteit terug, terwijl de verdrotenen daar niet over klagen.

Bovendien, nationale soevereiniteit bestaat voor bijna geen enkel land voluit. Het Verenigd Koninkrijk gaat als middelgroot land de strijd aan met de commerciële grootmachten. Dat is het lot van het nu beloofde Global Britain. De social race to the bottom zal er niet minder maar pijnlijker om worden.

Een land dat werkt voor alle Britse burgers. Dat beloofde May in Birmingham. Maar dat kan haar land minder dan ooit waarmaken.

Dat is de tragiek van deze puur politieke operatie. Zo zijn de meeste Britten toch weer verliezers.

Meer lezen?

De opstand tegen de elite is geslaagd. Maar Brexit lost het probleem niet op Wat velen in Europa nauwelijks voor mogelijk hielden, is werkelijkheid. Het Verenigd Koninkrijk wil uit de Europese Unie. De boosheid van de verliezers van de vrije markt werd met succes verwoord door romantische nationalisten. Die formule kan aanstekelijk werken in de rest van Europa. Politiek Dagboek: het is nog niet te laat. Lees hier mijn politiek dagboek terug De belangrijkste twaalf vragen over Brexit beantwoord Morgen stemt Groot-Brittannië over wel of niet lid blijven van de Europese Unie. Waarom opeens afscheiden? En wat betekent dit voor ons? Vanuit Groot-Brittannië beantwoord ik jullie prangendste vragen. Lees het verhaal van Jon hier terug Na de Eurocrisis en de vluchtelingencrisis kondigen de Britten wéér een nieuwe crisis aan Nog even en Nederland is een half jaar lang voorzitter van de Europese Unie. De Britse minister van Europese zaken bracht deze week alvast een bliksembezoek aan Den Haag. Om ons te overtuigen én een beetje te dreigen met een heus Brexit. Ik zat aan bij een lunch met de bewindsman en vroeg hem: kun je Europa wel nog een crisis aandoen? Lees het interview hier terug