In een van de openingsscènes van La Jaula de Oro sluipt Sara, een bedeesde maar goedlachse tiener, een houten toilethokje binnen in een sloppenwijk van de Guatemalteekse hoofdstad. Binnen zet ze resoluut de schaar in haar zwarte lokken, bindt ze strak een witte doek om haar bovenlijf, doet ze een vaal T-shirt aan en zet ze een honkbalpetje op. Sara is een jongen geworden.
Meteen daarna slikt ze een anticonceptiepil. Ze weet wat er kan gebeuren op de lange reis die ze gaat ondernemen. De meeste vrouwen die haar voorgingen, kwamen er niet ongeschonden van af.
De film La Jaula de Oro, geschreven en geregisseerd door de Spaans-Mexicaanse Diego Quemada-Díez, is doorspekt van zulke subtiele, maar veelzeggende momenten. Het is een film die genres overstijgt, een film die ondanks zijn fictieve hoofdpersonen net zo goed een documentaire had kunnen zijn door de hyperrealistische stijl waarin hij is gefilmd.
De gouden kooi, zoals de titel naar het Nederlands wordt vertaald, is ook een onbedoeld, maar genadeloos politiek statement. Onbedoeld omdat de film in 2013 werd uitgebracht, politiek omdat de film anno 2016 actueler is dan ooit.
De Republikeinse presidentskandidaat Donald Trump kondigde vorig jaar zijn kandidatuur aan met een felle aanval op vooral ongedocumenteerde Mexicaanse migranten. Hij noemt ze verkrachters en drugssmokkelaars. Hij wil ongedocumenteerde Mexicanen en Midden-Amerikanen massaal uit de Verenigde Staten laten deporteren en een ‘Grote Muur’ laten bouwen aan de grens met Mexico, een muur die volgens hem door de zuiderbuur moet worden betaald. Kijk La Jaula de Oro daarom ook als een vlammend pamflet tegen die Trumpiaanse vijandigheid.
Update: de film is nu niet meer te bekijken. Het laatste weekend van de maand komt een nieuwe film online. Hier vind je nu de trailer van La Jaula de Oro, die we in oktober keken.
De protagonisten van La Jaula de Oro zijn Sara, Samuel en Juan, drie Guatemalteekse tieners, en hun Mexicaanse leeftijdsgenoot Chauk, een Tzotzil Maya die geen Spaans spreekt. Samen proberen ze aan de armoede, het geweld en de uitzichtloosheid in hun landen van herkomst te ontsnappen door de 3.000 kilometer lange, levensgevaarlijke tocht door Mexico naar het noorden te ondernemen.
Het is een tocht die honderdduizenden Mexicanen en Midden-Amerikanen ieder jaar ondernemen. Het is de grootste migratiestroom uit de moderne geschiedenis, een die lang voordat de Europese Unie door vluchtelingen werd overspoeld al begon en in de schaduw van de migratiecrisis in Europa nog altijd voortduurt.
De reis is levensgevaarlijk. De belangrijkste hoofdpersoon in La Jaula de Oro is misschien wel La Bestia (‘Het Beest’), een monsterachtige, roestige goederentrein die Sara en haar reisgenoten Juan, Samuel en Chauk naar het noorden moet brengen.
Onderweg vallen zij en de duizenden andere migranten ten prooi aan mensensmokkelaars, drugsbendes en gewelddadige politieagenten. De reis vergt het uiterste van de migranten. Ze lijden honger, ze worden beroofd, in elkaar geslagen, verkracht, opgepakt en gedeporteerd. De prijs voor een beter leven is het verlies van de onschuld. De verkrachters en de criminelen die Trump en diens aanhangers zo verafschuwen zijn niet de migranten zelf, maar de bendes die op ze jagen tijdens hun reis.
Het kleine verhaal van Juan, Samuel, Sara en Chauk is fictief, maar het grotere verhaal achter La Jaula de Oro is dat niet
Het kleine verhaal van Juan, Samuel, Sara en Chauk is fictief, maar het grotere verhaal achter La Jaula de Oro is dat niet. De afgelopen zeven jaar heb ik als journalist in Mexico talloze verhalen over de migratiestroom naar het noorden geschreven. Ik heb tientallen migranten gesproken op locaties langs de hele route; voor De Correspondent documenteerde ik het verhaal van de Hondurees Wilfredo, die een been verloor nadat hij van La Bestia was gevallen en nog altijd wanhopig de VS probeert te bereiken.
Bijna alle locaties in de film heb ik van dichtbij kunnen zien, van sloppenwijk Zona 13 in Guatemala-Stad, waar de hoofdrolspelers hun reis beginnen, tot de roestige metalen afscheiding in Mexicali, aan de Mexicaans-Amerikaanse grens. In een van de scènes is zelfs de activist Alejandro Solalinde te zien, een katholieke priester die al jaren een opvangtehuis voor migranten bestuurt in de Zuid-Mexicaanse deelstaat Oaxaca en die ik goed ken.
De stijl van de film is dan ook zó realistisch dat het evengoed een documentaire had kunnen zijn. Regisseur Quemada-Diez is een pupil van de Britse sociaal-realistische cineast Ken Loach, en dat is te zien: de trein is echt, de locaties zijn echt, de verhalen zijn echt. Veel figuranten in de film zijn zelf migranten die tijdens het filmen op weg waren naar de Verenigde Staten. Het is des te indrukwekkender dat de jonge hoofdrolspelers, tieners zonder acteerervaring, in hun rollen niet of nauwelijks van echte migranten te onderscheiden zijn.
Deze film vertonen we in samenwerking met Movies that Matter.
Verder lezen:
Deze levensgevaarlijke tocht naar de VS maken tienduizenden Centraal-Amerikanen ieder jaar
De Hondurese Wilfredo verloor bij zijn pogingen om via Mexico de Verenigde Staten binnen te komen niet alleen veel geld, maar ook een been. Toch blijft hij zijn leven riskeren, net als tienduizenden andere Centraal-Amerikanen. De reactie van zowel de VS als Mexico is om de grenzen strenger te bewaken. Aan de kern van het probleem wordt weinig gedaan.
De wereld telt weer meer (zinloze) grensmuren
Europa heeft alweer bijna net zoveel kilometers grensversperring als in de tijd van het IJzeren Gordijn. Grensbarrières bieden geen bescherming. En ze nemen reële dreigingen niet weg. Toch worden het er steeds meer.
Dit verhaal heb je gratis gelezen, maar het maken van dit verhaal kost tijd en geld. Steun ons en maak meer verhalen mogelijk voorbij de waan van de dag.
Al vanaf het begin worden we gefinancierd door onze leden en zijn we volledig advertentievrij en onafhankelijk. We maken diepgravende, verbindende en optimistische verhalen die inzicht geven in hoe de wereld werkt. Zodat je niet alleen begrijpt wat er gebeurt, maar ook waarom het gebeurt.
Juist nu in tijden van toenemende onzekerheid en wantrouwen is er grote behoefte aan verhalen die voorbij de waan van de dag gaan. Verhalen die verdieping en verbinding brengen. Verhalen niet gericht op het sensationele, maar op het fundamentele. Dankzij onze leden kunnen wij verhalen blijven maken voor zoveel mogelijk mensen. Word ook lid!
