Gridlock. Zo heet de verlamming die je in de Verenigde Staten dagelijks ziet als verkeer op kruispunten nog even door rood rijdt en de auto’s van links en rechts vast optrekken. Resultaat: totale stilstand.

Het is er dagelijkse praktijk. Ook in Washington DC. Ook in het Congres.

Het is ook een van de meest gehoorde klachten van Amerikaanse burgers over hun landsbestuur. Ze verrijken zichzelf. Maar vooral: ze krijgen niks voor elkaar.

Zou dat niet dé opsteker zijn van de overwinning van Donald Trump én de Republikeinse partij, die de meerderheid wist te behouden in beide Huizen van het Congres?

Stel, Donald Trump wil werk maken van zijn belofte Amerika’s infrastructuur aan te pakken. Dan moet het toch een eitje voor hem zijn om bij zijn politieke vrienden in Senaat en Huis van Afgevaardigden groen licht te krijgen? En hij kan die muur op de grens met Mexico toch gewoon gaan bouwen? En alle illegalen het land uitsturen? Zelfs Hillary Clinton opsluiten?

Hij kan het proberen. Maar het Congres wordt gedomineerd door partijgenoten - en of dat ook vrienden zijn, moet nog blijken.

Trump heeft amper tegenmacht

Voor Barack Obama was samenwerking met het Congres een nachtmerrie, zeker nadat de Democraten bij tussentijdse verkiezingen de macht over de Senaat verloren. Het Huis van Afgevaardigden was alvast in handen van de Republikeinen.

Een of beide Huizen van het Congres in andere handen dan die van het Witte Huis is niet ongebruikelijk, en zelfs een vooronderstelling die door de schrijvers van de Amerikaanse Constitutie werd ingebouwd. Zij waren voor alles uit op machtsevenwicht. Het is dé dijk tegen machtsmisbruik die de Founding Fathers opbouwden.

De nieuwe situatie waarin de Republikeinen dag en nacht groen licht hebben op Pennsylvania Avenue is ongehoord

Daarom is de nieuwe situatie waarin de Republikeinen dag en nacht groen licht hebben op Pennsylvania Avenue, de boulevard tussen het Witte Huis en het Congres, ongehoord en potentieel gevaarlijk. Waar is de tegenmacht?

Dat gebrek aan balans geldt des te meer nu het hoogste gerechtshof, het Supreme Court, door de Republikeinen voor jaren kan worden gevormd. En het Hof toetst wetten aan de Grondwet, anders dan in Nederland waar het parlement zijn eigen wetten grondwettelijk verklaart.

Die bijzondere rol maakt het Supreme Court tot de vierde Republikeinse factor in de Amerikaanse machtsbalans. Daarom is het Hof uiterst zichtbaar en zijn de negen justices landelijk bekender dan een gemiddeld lid van het Huis van Afgevaardigden, waarvan er 435 zijn.

Trump kan het Hooggerechtshof een generatie lang kleuren

Het afgelopen jaar is de macht over het Supreme Court al op de proef gesteld na het overlijden van de conservatieve rechter Antonin Scalia. President Obama’s kandidaat voor de opvolging kwam geen stap dichter bij het gerechtsgebouw omdat de Republikeinse meerderheid in de Senaat weigerde de zaak in behandeling te nemen.

De komende jaren zullen waarschijnlijk meer vacatures ontstaan in het Hof. En als president Trump drie rechters kan benoemen, zet hij een stempel op het Supreme Court voor een generatie.

Het zal een van dé testcases zijn voor zijn relatie met de Senaat. Want Trump is geen gewone Republikein. Hij was met zijn omgang met echtgenotes en andere vrouwen geen makkelijke kandidaat voor de moralistische meerderheid onder de Republikeinen. Of hij hun afkeer van abortus en homohuwelijk deelt, is voorlopig de vraag. Ultrareligieus is hij evenmin.

Toch: voor de huidige president is zo’n groene golf richting Congres een verre droom. Obama’s sleutelbelofte om een verzekering voor ziektekosten binnen het bereik te brengen van de 40 miljoen Amerikanen die onverzekerd rondliepen, kon alleen door keiharde strijd gedeeltelijk worden uitgevoerd. Republikeinen zijn de wet blijven afkluiven en bestrijden, tot aan het Supreme Court toe.

Obamacare zou weleens het eerste slachtoffer van deze verkiezingsuitslag kunnen zijn.

Trump zal te maken krijgen met een moderniserend Amerika

Trump heeft zichzelf afgeschilderd als pragmatisch en een dealmaker, en sinds zijn overwinning ook als een verzoener. Het wordt fascinerend om te zien hoe hij gaat samenwerken met zijn partijgenoten in het Congres, die voor een deel nog erfgenamen zijn van de Tea Party.

Zoals de politicoloog David Hopkins zei in het interview dat ik met hem had voor de Democraten zijn een coalitie van groepen met gedeelde belangen, de Republikeinen worden veel meer gedreven door gevoelens en opvattingen.

De meeste Republikeinen in het Congres willen helemaal geen Mexicaanse muur

De ideologie van veel gekozen Republikeinen zou een heel andere kunnen zijn dan de gevoelens van verwaarloosd-zijn, de anti-elitaire Witte Woede waar Donald Trump door naar het Witte Huis is gedragen. De meeste Republikeinen in het Congres willen helemaal geen Mexicaanse muur en geen massadeportatie van illegale immigranten.

En Donald Trump zal te maken krijgen met een land dat in sommige opzichten doormoderniseert. In steeds meer staten is het homohuwelijk geaccepteerd. Bij volksraadplegingen in zes staten werd op deze verkiezingsdag medisch of recreatief gebruik van marihuana toegestaan. In vier staten werd een volksinitiatief voor een verhoogd minimumloon aangenomen.

Dat is allemaal tegen het ideologische zere been van de Republikeinse meerderheden in Senaat en Huis van Afgevaardigden. Zal president Trump zijn koppige eigenwijsheid plooien naar wat zijn vrienden in het Congres willen? Of zal hij voor zijn vrijere morele opvattingen steun zoeken bij een groeiend deel van de bevolking?

Per slot van rekening won hij een ruime meerderheid aan kiesmannen, maar intussen heeft Hillary Clinton rond 2 miljoen meer stemmen behaald, niet veel op 117 miljoen uitgebrachte stemmen, maar toch. Als Trump president van allen wil zijn, zal hij zijn kameraden in het Congres soms moeten trotseren.

Op zoek naar een nieuwe machtsbalans

De boosheid en het gevoel door de Washingtonse elite te worden genegeerd, gaan vooral over werk, over armoede, over het gevoel van een buitenlandse invasie. Daar had een Nederlandse opiniepeiler in Californië nog het beste oog

Dáár zal Trump stem aan willen blijven geven. Maar aan veel van die dingen kán hij niet zo veel doen, en zijn vrienden in het Congres willen het niet eens.

Zo zal het machtsevenwicht toch weer gezocht moeten worden. En boze Democraten zonder machtsbasis in Washington zullen hun volgende campagne morgen beginnen. Een Bernie Sandersbeweging geleid door Elizabeth Warren? Door Michelle Obama misschien?

Amerika is voor veel Europeanen even geen Shining City on a Hill. Maar voor zichzelf toch altijd weer A Land of Hope and Glory.

Update 10-11-2016: Het verschil in stemmen is nu niet 150.000 verschil in Trumps voordeel, maar rond 2 miljoen stemmen in Clintons voordeel. Dit is aangepast.

Lees ook:

Laat dit in vredesnaam een wake-up call zijn Vijftien jaar na nine eleven kijken we weer televisie met het gevoel een slechte horrorfilm te zien. Maar dat is het niet. Laat het dan in ieder geval een wake-up call zijn. Lees de column van Rutger Bregman hier terug Wakker worden in een nieuwe wereldorde Wat ik sinds juli voorspelde, is waarheid geworden. Donald Trump is tot president van de Verenigde Staten verkozen. Dat is niet alleen een electorale aardverschuiving, maar ook een geopolitieke. Lees het betoog van David Van Reybrouck hier terug De status quo heeft vannacht verloren, de revolte is het nieuwe normaal De status quo heeft gisterennacht grandioos de Amerikaanse verkiezingen verloren. Deze verkiezingen, anders dan alle andere, laten zien: het besef dat Amerika een steenrijk derdewereldland is geworden, is definitief doorgedrongen. En Donald Trump was de eerste die dat hardop zei. Lees de analyse van Rob Wijnberg hier terug Hier verzamelen we de beste analyses en columns over de Amerikaanse verkiezingen De duistere rol van sociale media, de journalistiek-met-oogkleppen-op, de slechte Democratische kandidaat - hier verzamelen we de beste analyses en opiniestukken over de verkiezing van Donald Trump tot volgende president van de Verenigde Staten. Lees de verzameling hier terug