Het kan altijd nog gekker. Ronald Reagan, de B-acteur die Amerika een nieuwe dageraad beloofde en de rijken rijker zou maken, werd uiteindelijk de president die Moskou de wacht aanzegde en de Koude Oorlog beëindigde.

De rijken worden tot op deze dag nog steeds rijker. Hoe je het ook berekent, een busje miljardairs bezit méér dan de helft van de wereldbevolking. Bill Clinton zei altijd dat hij ieders pijn voelde, maar deed niks aan de groeiende ongelijkheid. Ook dat heeft Hillary het presidentschap gekost.

Toen George W. Bush in 2000 door het Hooggerechtshof als winnaar van de verkiezingen was aangewezen, zetten velen zich schrap voor zijn radicaal conservatieve adviseurs. Toen kwamen de aanslagen van 11 september 2001. De wereld heeft IS mede

Obama probeerde acht jaar de door Bush op te ruimen. Deels werd hij medeplichtig, deels zocht hij herstel van Amerika’s positie als land van normen en vrede. Hij leerde Amerikanen dat de VS de wereldvrede niet meer kunnen afdwingen. Fatsoen en gezonde groenten hebben de mensheid niet gered.

Vandaag treedt Donald Trump aan. Een president die een ratjetoe aan conservatieve en populistische dogma’s omhelst, belastingen wil verlagen, handelsverdragen opzeggen, moslims en andere niet-witten op inreisrantsoen wil zetten, links en rechts banen belooft, miljoenen mensen hun ziektekostenverzekering zal ontnemen als Obamacare wordt afgeschaft en uit de heup met losse flodders op de halve wereld schiet. Niemand weet meer wat te verwachten.

Voorlopig zit er niets anders op dan oefenen met verschillende lenzen. Er zijn zeker vijf manieren om president Trump te bekijken terwijl hij Amerika en de wereld meedeelt hoe hij het wil hebben. Niets zal gewoon zijn. De vergelijkingen dringen zich op. Maar ook en – het is niet te vermijden – met

1. Als clown en entertainer

Het lucht op Donald Trump te zien als clown. Een begenadigd entertainer die altijd een paar verrassingen onder zijn kuif heeft. Wie hem volgt als meer dan levensgroot personage uit stapt makkelijk over de tegenstrijdigheden, de overdrijvingen, het mallotige haar, de nietszeggende gebaren met zijn rechter wijsvinger en duim als hij iets ingewikkelds heel nauwkeurig onder woorden wil brengen.

Van een clown verwacht je vooral geen logica, geen samenhang tussen wat hij gisteren zei en wat hij vandaag stellig beweert. Bij een entertainer hoop je op keet, idiote vergelijkingen, aanvallen op personages die de meeste mensen met ontzag behandelen. Het overhoopgooien van in jaren gegroeide verhoudingen. Een lach en een traan. Dat biedt Trump.

Het is een goed gebruik dat een gekozen maar nog niet geïnaugureerde president zich koest houdt. Hij neemt felicitaties van buitenlands leiders in ontvangst, onderstreept zijn wil om goede betrekkingen en maakt een enkele afspraak voor na de grote dag. Niet Donald Trump. Hij gooide de zorgvuldig opgebouwde goede relaties met China overboord door de leider van Taiwan als een van de eersten aan de telefoon te verwelkomen.

De Europese Unie en de NAVO mogen van Trump uit elkaar vallen. Vladimir Poetin, Brexit, Marine Le Pen, dat is zijn Europese smaak. De volgende Britse ambassadeur in Washington moest Brexit-voorvechter Nigel Farage worden. Binnenkort eist hij waarschijnlijk dat Thierry Baudet de Nederlandse ambassade in Washington gaat leiden.

Het kunnen legitieme standpunten zijn om China of de Europese bondgenoten tot de orde te roepen, maar de vorm is eerder ontleend aan de stand-upcomedy dan aan de diplomatie. Van historisch besef is niet merkbaar sprake.

Je kan hem zien als een begenadigd entertainer die altijd een paar verrassingen onder zijn kuif heeft

Trumps als aanstaand president was een onafgebroken satire op het genre persconferentie. Met een stapel blanco vellen waarop zogenaamd de juridische details stonden van de manier waarop hij zijn bedrijven op afstand plaatste. Met betaalde supporters die enthousiast klapten, om de tv-kijkers de indruk te geven dat een deel van de pers opgetogen reageerde. Zijn omgang met de onwelgevallige pers hoort meer bij die van een dictator, zie punt 4.

Trump heeft het onderscheid tussen echt en onecht, werkelijkheid en fictie herhaaldelijk opgerekt. The New York Times zet van gevallen waarin Trump ronduit onwaarheden in de strijd gooide om zijn tegenstanders aan te vallen. Over de waarheid zijn allerlei filosofische beschouwingen op te zetten, maar leugens zijn gewoon leugens, zeker als de bron daar zijn handelsmerk van maakt.

2. Als Poetins paard van Troje

Het zal Donald Trump plezier hebben gedaan dat zijn collega Poetin hem in bescherming nam tegen de nare beschuldigingen. De mensen die destijds in Oekraïne de Maidan-opstand organiseerden, zijn nu zover dat zij iets soortgelijks proberen om Trumps inauguratie te verhinderen.

In Trumps eerste persconferentie sinds de verkiezingen werd hij herhaaldelijk ondervraagd over zijn banden met het Rusland van Vladimir Poetin.

Trump had niets over Poetin te zeggen dat bij benadering kritisch was. Wel ontkende hij met omhaal van woorden en bizarre details de berichten dat hij zich in Moskou had laten verwennen met plasseks door prostituees, en dat dit door de Russische geheime dienst was gefilmd.

De Amerikaanse geheime diensten vonden de berichten en de bron wél serieus genoeg om nader te onderzoeken en te melden aan zowel de vertrekkende als de nieuwe Amerikaanse president. De diensten hebben dagelijks ingewikkelde loyaliteitsconflicten op te lossen. Al met al is het vermoeden gewettigd dat Donald Trump chantabel is. De betrouwbare Guardian-commentator Jonathan Freedland bericht dat de Amerikaanse geheime diensten hun collega’s in Israël hebben afgeraden geheimen te delen met uit angst dat het in Moskou terecht zou

Het is oogsttijd voor Poetin. Hij is al geliefd bij de Europese populisten die van ontrafeling van de Europese Unie hun levenswerk maken. Net als Poetin. Trump doet het er gratis bij, zonder zichtbare aandacht voor de vraag waarom dat in Amerika’s Geschiedenis is voor hem onbelangrijk. Wat hij nu kan bereiken, drijft hem. Provoceren is voor hem onderhandelen.

Trump en Poetin doen alsof zij hebben. Het is zeer de vraag of Amerika en Rusland ook dezelfde belangen hebben. Poetin wil vooral Ruslands grootheid erkend krijgen. Daarvoor tast hij Amerika’s traditionele bondgenootschappen aan. Trump lijkt de mentaliteit, het ondiplomatiek najagen van het eigenbelang van de Russische leider te bewonderen. Beiden hebben weinig op met de internationale rechtsorde. Met de binnenlandse trouwens ook niet zoveel.

Trump bood op zijn eerste persconferentie meer uitleg over de manier waarop hij belangenconflicten tussen zijn zakenimperium en zijn rol als president wilde oplossen. De officiële ethiekchef van de Amerikaanse regering noemde die volstrekt Gezien zijn weigering echt afstand te nemen van zijn zakenbelangen is het niet verwonderlijk dat Trump en Poetin zich bij elkaar thuis voelen. Macht, geld, intimidatie, het zijn allemaal onderdelen van het grote spel.

3. Als dé staatsman voor de 21ste eeuw

Donald Trump wordt ook een president die in 140 tekens zijn diepste gedachten van het moment kan samenvatten. Een president die de hele journalistiek aan zijn laars lapt en diskwalificeert, zich direct richt tot het volk, buitenlandse leiders daarbij inbegrepen. Een president die het Congres per tweet van gedachten kan laten veranderen over een voorgenomen, ingrijpende wetswijziging.

Zo’n man heeft iets begrepen van machtsuitoefening in de 21ste eeuw.

In de Verenigde Staten leiden de twee grote partijen allang een noodlijdend bestaan, dienstbaar aan de sterke man die zich in het laatste campagneseizoen met het meeste succes direct tot het volk richtte. Donald Trump heeft ook die techniek met grove middelen vernieuwd en verfijnd.

Hij bracht genoeg eigen geld mee om zich niet in allerlei bochten te hoeven wringen om het grote sponsors naar de zin te maken. Wie serieus geld wilde doneren kon dat doen, maar de leider bepaalde de koers. De zelfbenoemde partijbaronnen kwamen nooit tot inhoudelijk verzet of het aanwijzen van een alternatieve kandidaat. Zij konden zwijgen of eieren voor hun geld kiezen. Trump vergeeft niet, maar vergeet snel als het hem uitkomt.

Op geen enkel gebied heeft hij samenhang of consistentie in zijn beleid beloofd. De meest zichtbare rode draad zouden zijn zakelijke belangen kunnen zijn. Hij zal het Amerikaanse belang in de wereld definiëren in overeenstemming met dat van zijn investeringen, en zo mogelijk bevriende andere bedrijven. Nergens in de Amerikaanse wetgeving staat dat hij die belangen moet scheiden en voorlopig trekt hij een lange neus naar de mensen die hem ethische principes voorhouden. De kritische ethiekchef van de regering is via een Congreslid al bedreigd

Nu hij de 45ste president van de Verenigde Staten wordt, gaat de wereld zich afvragen waar houvast te zoeken is in al zijn uitspraken, dreigementen, achteloze beledigingen en wilde voorspellingen. De Amerikaanse pers vreest het Witte Huis maar zal alles in het werk stellen om uit alle kruimels informatie over Trumps leven aanwijzingen te halen over hoe hij kan gaan handelen als president.

De financiële markten zijn kennelijk vol goede moed over het Trump-tijdperk. Zij verwachten waarschijnlijk veel van de beloofde zakenvriendelijke maatregelen. Maar ook het consumentenvertrouwen in de VS is op het hoogste punt in veertien jaar. Misschien gaat Trump zijn meer waarmaken door het begrotingstekort flink te laten oplopen. Een Republikeins anathema dat desalniettemin vooral door Republikeinse presidenten wordt omarmd.

Er zijn ook conservatieve intellectuelen die een samenhangend Trumpisme hebben dat de naamgever zelf nog niet als zodanig onder woorden heeft gebracht. Zij prijzen zijn vermogen op te komen voor Amerikaanse kernwaarden, af te rekenen met oncontroleerbare globalisering en het gemak waarmee hij het Amerikaanse conservatisme uit de moralistische hoek heeft gehaald. Een leider voor deze tijd.

4. Als narcist en dictator in spe

Trump, de onderhandelaar, de dealmaker, is zelf ook vooral bezig met Donald Trump. Dat zegt Trumpkenner Mark Singer in ‘Hij ziet de ander niet echt. Het is moeilijk vast te stellen of hij voortdurend drukte en reclame maakt om zijn zakenbelangen te dienen, of dat het vooral is om die leegte in zichzelf te vullen.’

Nu wordt het onze taak die leegte te vullen, schrijft Mark Danner in een briljant stuk over Hij heeft zoveel gezegd dat niet kan, of niet tegelijk kan, iedere dag weer, dat de burgers en bestuurders buiten adem blijven zoeken naar logica, waarschijnlijkheid en mogelijke gevolgen. De halve wereld ligt aan een infuus van Trumptweets, happend naar uitleg.

Kort geleden nog beloofde hij weer dat hij Obamacare, dat 20 miljoen onverzekerden een zorgverzekering bezorgde, zou afschaffen, maar niemand onverzekerd zou laten. Tegelijk maant hij het Congres snel werk te maken van enorme belastingverlagingen, die vooral rijken en bedrijven ten goede komen. Gezien zijn andere plannen zal hij het geld niet hebben om die belofte van zorg voor iedereen De enige uitweg is: voortbluffen, nieuwe beloften, beschuldigingen en beledigingen uiten. Dat lukt Trump al jaren. Als hij de aandacht maar blijft verleggen.

Wie kijkt naar de voor een narcistische persoonlijkheid, ziet dat Trump flink scoort op dat profiel. Van de negen door psychiaters vastgestelde DSM-criteria is er niet één dat niet op hem van toepassing is. Vijf zijn genoeg voor een diagnose. Ook en kwalificeerden zich als narcist. Geen bakens van democratie en Verlichting.

President Trump heeft met genoemde historische collega’s gemeen dat hij de vrije pers een hinderlijke factor vindt. Sommigen, zoals de ervaren mediacolumnist Jack Shafer, voorspellen een CNN, op de echte persconferentie van Trump uitgemaakt voor brenger van nepnieuws, heeft de tegenaanval ingezet en maakt de woordvoerder van Trump uit voor Er zijn ook collega’s die het zwaar inzien. Een president kan de persvrijheid op allerlei manieren Margaret Sullivan, de mediacolumnist van The Washington Post, voorspelt: ‘een hels landschap vol leugens en verdraaide

Trump is de minst populaire kandidaat sinds jaren die het Witte Huis ingaat. Niet getreurd. Het is de schuld van de oplichters die ook de opiniepeilingen voor de verkiezingen In 140 tekens uitgelegd.

5. Als president-zakenman die een gevaar betekent voor de democratie in de westelijke wereld

Zoals de meeste populisten die nu actief zijn heeft Donald Trump niets met democratische instellingen en spelregels. Tenzij deze hem van pas komen.

Trump lijkt vast van plan te zijn het hoge ambt te gebruiken voor zijn eigen doelen. Als het hem echt alleen erom te doen was ‘Amerika weer groot te maken,’ dan zou hij zonder veel bezwaar afstand nemen van zijn Trump Organization. Maar hij wringt zich in alle bochten om dat te vermijden.

Niemand behalve hijzelf ziet het als een serieuze scheiding van belangen

Integendeel, Trump doet met zijn nieuw verworven roem en oneindige media-aandacht alles om duidelijk te maken dat hij in zeker twintig landen torens en andere projecten heeft. Van Manila tot Rio de Janeiro, van Schotland tot Turkije. Zijn zoons gaan die bedrijven leiden, maar niemand behalve hijzelf beschouwt dat als een serieuze vorm van scheiding van belangen.

Hij blijft de man die men wil spreken. Trump geniet ervan. Trump is het doel en het middel. Het medium en de boodschap.

Trump laat zijn dochter Ivanka met haar nieuwe collectie juwelen aanzitten bij de ontvangst van Japans premier Shinzō Abe, net als zij een nieuwe licentie-overeenkomst in Japan wil sluiten. Hij beloofde tijdens de campagne alle behartigers van speciale belangen, lobbyisten en andere huurlingen, uit Washington te zullen wegjagen – hij zou het moeras dempen, ‘drain the swamp.’ Het is alsof hij die herhaalde uitspraak

Hoe je hem ook ziet: hij doet ertoe

Gewetenloos, principeloos, genadeloos, het zijn veilige beschrijvingen van de meest onvoorspelbare president die Amerika in tijden heeft gekregen. Het misschien wel meest navrante van zijn succesvolle greep naar de macht is dat Donald Trump al vóór zijn inauguratie de mensen die hij zei te begrijpen, de mensen die zich niet gehoord en geholpen voelen, zonder veel omhaal laat vallen.

Het is de vraag wat zijn miljardairskabinet vol behartigers van bevoorrechte belangen, zijn haast met het slopen van Obamacare zonder een geloofwaardig alternatief te bieden en het verlagen van de belastingen voor de grote inkomens en vermogens, gaat doen voor de werkeloze staalarbeider in Pennsylvania.

Banen, banen, banen, beloofde hij. Door bedrijven te dwingen in de Verenigde Staten te blijven, wil hij iets van die toezegging waarmaken. De sommetjes van de rondgebazuinde succesjes zijn omstreden. Daarom krijgt Duitsland een invoertarief van 35 procent aangezegd voor BMW’s die in Mexico worden gebouwd. En Duitsers worden gesommeerd meer Amerikaanse auto’s te kopen.

Opschepperij. We zullen dronken worden gevoerd met bluf, het wisselgeld van de onroerendgoedmagnaat. Zijn ruige zeden, zijn beledigende imitatie van een gehandicapte verslaggever, het afbekken van hem onwelgevallige verslaggevers en actrices, het hoort er allemaal bij. De proleet-president bepaalt het niveau. Maar wat zullen zijn daden bereiken?

Welke lens zetten wij op onze camera? Zien we vooral de clown, Poetins pokermaat, de pop-artkoning van de vroege 21ste eeuw, de narcist en dictator in wording of vooral de zakenman die het begrip democratie in de wereld corrumpeert met zijn ordinaire en ongegeneerde financiële zelfverheerlijking?

Of toch een man met een grote bek en een klein hart, die opkomt voor de gewone man en vrouw? Die zo belachelijk rijk en smakeloos is, dat hij voor elkaar krijgt wat de nette, rechtsstatelijke Barack Obama ontglipte: het herstellen van de hoop op een fatsoenlijk leven?

Maar ook dan. Het zal allemaal worden vergeten als onze kinderen en kleinkinderen constateren: hij was de laatste Amerikaanse president die een rampzalige opwarming van de aarde kon voorkomen, en het niet deed.

Donald Trump doet ertoe. Dat heeft hij bereikt.

Op de hoogte blijven van de verhalen van Marc? Marc Chavannes zoekt voor De Correspondent naar democratische politiek die werkt. Wil je op de hoogte blijven van zijn publicaties? Geef hier je e-mailadres op om je op te geven voor zijn nieuwsbrief. Meld je hier aan

Meer lezen:

Trumps kabinet is rijker dan een derde van alle Amerikanen samen (en nog 5 inzichten) Het kabinet van Donald Trump zal, als het goedgekeurd wordt door de Senaat, het rijkste kabinet uit de geschiedenis van de Verenigde Staten worden. Vijftig keer rijker dan de miljonairsregering van George W. Bush. En vermogender zelfs dan eenderde van alle Amerikaanse huishoudens bij elkaar opgeteld. Maak kennis met de aanstaande regering-Trump. Lees het verhaal van Rufus en Bart hier terug Dit gebeurt er als een Amerikaanse president een atoombom wil inzetten Kan hij in zijn eentje op de rode knop drukken en een kernoorlog beginnen? Dat is een vraag die veel mensen zich stellen sinds Donald Trump is gekozen als nieuwe president van de Verenigde Staten. Het antwoord is – gelukkig – iets ingewikkelder dan ja of nee. Een explainer over het ondenkbare. Lees het verhaal van Marc hier terug Drie argumenten voor windmolens waar zelfs Geert Wilders om zou juichen Duurzaamheid wordt vaak een ‘links’ thema genoemd. Maar landschapsarchitect Dirk Sijmons geeft argumenten voor duurzaamheid waar zelfs de windmolenhatende PVV-leider Geert Wilders enthousiast van zou worden: duurzaamheid als bron van vaderlandse trots, nationale autonomie én nieuwe banen. Lees het verhaal van Jelmer hier terug