Waar verzet jij je tegen?

Die vraag, gesteld door foto- en filmmaker Anton Corbijn, werd beantwoord door meer dan honderd wetenschappers, ondernemers en kunstenaars. De antwoorden werden gebundeld in het net uitgekomen boek Waar verzet jij je tegen?

Hier publiceer ik graag de bijdrage van componist die kunstenaars oproept hun energie te stoppen in hoe mensen de wereld ervaren, voorbij het applaus.

Iedere musicus krijgt ooit zijn Grootste Compliment. In mijn geval was het geen vijfsterrenrecensie, staande ovatie of telefoontje van de burgemeester. Ik kreeg mijn grootste compliment al lang geleden; ik studeerde op het conservatorium en experimenteerde veel met andere muziek- en theaterstudenten. Iemand die ik niet kende vertelde me hoe hij na een voorstelling die ik had ontworpen naar huis fietste en een geluid hoorde vanaf een balkon dat verrassend samenklonk met een passerende tram. Zijn eerste gedachte: hoort dit misschien ook bij het stuk?

Ik had een stuk geschreven dat, ook toen het klaar was, op een bepaalde manier doorklonk. Alleen was het geen deuntje dat in je hoofd blijft hangen of een indringende boodschap van tekst of beeld. Het was de openheid van zijn oren waarmee de man zichzelf verraste.

Ik besefte dat wat dit concert had gedaan verder ging dan gebruikelijk. Het was me gelukt deze man te laten luisteren, voorbij het applaus. Mijn kunstwerk was even de wereld geworden, zijn wereld was, even maar, geproefd met de aandacht van een uitvoering.

Wat ik ook besefte is hoezeer we gewend zijn aan de wereld. We kennen haar geluiden, kleuren en bewoners en we vinden onze weg, vanuit onzekerheid via soms een obstakel, naar de gewoonten en bekende plekken die ons geruststellen.

Is een componist een schepper van muziek, of kan hij mensen scherper laten luisteren?

We troeven elkaar af in gewenning. Pronken met onze onverschilligheid als we een auto besturen, naar New York bellen, geld pinnen of een reiziger ontmoeten. We ergeren ons aan trage wifi, medische onkunde of een verkeerde weersvoorspelling. Kinderen die zich verwonderen worden snel geholpen om vooral te wennen aan hoe de dingen werken, te snappen hoe alles groeit en zich voortplant, en alles een labeltje te geven met een naam en functie.

Ik wil mensen niet hun houvast ontzeggen. Als het leven je overmant, als het mysterie je dreigt te overweldigen, dan kun je vaste grond vinden door te geloven in je begrip. Als je kaders stelt waarbinnen de wereld overzichtelijk is, kun je wellicht wat onrust weghalen. Het kan ook zelfbescherming zijn, bijvoorbeeld om te wennen aan onvrijheid, machteloosheid. En bij gebrek aan een alternatief laten we onszelf zelfs wennen aan kabaal, uitlaatgassen en de lompheid van elkaar.

Het is misschien nog pijnlijker als we wennen aan geluk. Als de schoonheid van de natuur ons niet betovert. Als we de onbegrijpelijk knappe techniek waarover we beschikken vanzelfsprekend vinden. Als we vergeten te zien hoe verbonden we zijn in een land, op de wereld.

Toen ik laatst opsteeg in een vliegtuig, door de wolken prikte en daarna omgeven werd door zonnestralen, bleven alle medepassagiers onberoerd naar hun krant of telefoon staren. De magie, schoonheid en grootsheid van het onwerkelijke schouwspel werd, in een collectieve daad van verspilling, genegeerd. Het voelde angstaanjagend, zo blind als we samen waren, daar boven in de lucht.

Nog jaren later houdt de man met het grootste compliment mij bezig. Hij laat me twijfelen aan mijn rol. Is een componist een schepper van muziek, of kan hij mensen scherper laten luisteren? Hebben we onze verwondering en verbeelding geoutsourcet aan professionele kunstenaars, zodat we zelf nuchter kunnen blijven? En wat zijn de absurde, betoverende of confronterende films, boeken en composities waard als ze het gewende en comfortabele leven van het publiek niet verstoren?

Ik wil kunstenaars oproepen, overreden en verleiden hun kunst, ervaring, visie en energie niet te stoppen in wát hun publiek ziet, hoort of meemaakt, maar in hóe mensen zien, horen of ervaren wat de wereld biedt.

Ik wil me inzetten om mijzelf en anderen de vrijheid te gunnen om het bestaan niet altijd te hoeven begrijpen, maar het wel te willen benaderen. Om niet ‘Kunst,’ maar ‘Echt’ met een hoofdletter te schrijven. Om te onderzoeken zonder te concluderen. Om steeds scherper te zien hoe weinig we weten, met een blik die onbevangen zien kan en die nooit meer wennen wil.

Dit stuk is geschreven door componist

Waar verzet jij je tegen? Waar verzet jij je tegen? is de vierde editie in de succesvolle reeks Nederland in ideeën, waarin toonaangevende wetenschappers, ondernemers en kunstenaars antwoord geven op één vraag op het raakvlak van wetenschap en maatschappij. Dit jaar werd de vraag gesteld door Anton Corbijn: ‘Waar verzet jij je tegen?’ Lees hier meer over het boek

Lees ook:

Podcast: Er is leven na de Canto Ostinato Saskia Lankhoorn (1979) richt zich als pianist volledig op hedendaagse klassieke muziek. In de muziek van de Australisch-Nederlandse componiste Kate Moore vindt zij veel van zichzelf: breekbaar- en onverzettelijkheid. In de combinatie ontstaat een eigen universum waar het goed toeven is. Beluister het interview hier terug Hij heeft meer nummer 1-hits dan The Beatles, maar loopt anoniem over straat Eén Zweed met een hitfabriek zet al twintig jaar de toon in de popmuziek. En de laatste revolutie in pop was in 1991. Geen wonder dat alle hits hetzelfde lijken. Lees het verhaal hier terug