Dinsdagochtend had ik mijn eerste afspraak met een ambtenaar van de gemeente. Het was mijn eerste officiële ontmoeting met iemand van de overheid. Dat gaf mij het gevoel dat ik op de juiste weg was onderdeel van deze samenleving te worden.

Ik had zelf om de afspraak gevraagd, want ik had gehoord dat de gemeente al mijn vrienden al een keer had opgeroepen maar mij niet. Misschien omdat ik nogal ver weg woon van de meeste vluchtelingen in mijn stad. Of misschien was ik gewoon nog niet aan de beurt.

Wat betekent dat, een afspraak met een gemeenteambtenaar? In mijn thuisland, Syrië, voel je bij dergelijke ontmoetingen altijd een beetje angst. Je moet nauwkeurig zijn en direct en de tijd nemen voor het onderwerp.

Nu nam ik al mijn papieren mee, de brieven van de gemeente en mijn projectvoorstel: voor een website met verhalen en online radio. Ik nam me voor krachtig en consistent te zijn. Ik focuste op de positieve uitkomsten, bijvoorbeeld dat ik weer live-uitzendingen kan maken of een straatinterview kan doen, want ik mis de studio.

Wat ik wil doen: een journalistieke site oprichten

Ik begon eerst mijn geschiedenis uiteen te zetten, maar dat leek de ambtenaar getuige zijn gelaatsuitdrukking niet veel te interesseren. Ik ging daarom snel over naar het heden, dat vond hij vast veel belangrijker.

De ambtenaar stelde een directe, beetje bozige vraag: ‘Waarom spreek je geen Nederlands?’

Ik antwoordde: ‘Ik heb pas twee maanden les. Ik heb nog met niemand Nederlands gesproken. Ik leer abstracte woorden zonder context. Mijn excuses, ik beloof dat ik bij de volgende afspraak Nederlands met u zal spreken.’

Hij ging verder in het Nederlands en ik begreep geen woord van wat hij zei. Ik probeerde het gesprek in het Engels te laten verder gaan. De ambtenaar wees mij terecht. ‘Je moet onze taal spreken, je bent in een overheidsgebouw.’ Hij zei het op een boze manier en nam een slok water uit het glas dat voor hem stond.

‘Ga leren schoonmaken. Dat is een beroep waar je niet veel ervaring bij nodig hebt en het is goed voor vrouwen’

Ik probeerde het gesprek op het hoofdonderwerp te brengen, waarvan ik dacht dat dit het ijs zou breken, en om mijn schaamte te verbergen over het niet spreken van zijn taal. Ik legde de ambtenaar uit wat mijn plan is: een website en een tijdschrift starten, in het Arabisch en het Nederlands, met hulp van mijn oude Arabische vrienden en mijn nieuwe Nederlandse vrienden.

Ik heb dit plan ontwikkeld omdat ik weet dat Arabische volkeren verslingerd zijn aan verhalen. In het Midden-Oosten houden we er allemaal van die verhalen met elkaar te delen. Ik heb dat geleerd door mijn werk bij de lokale radio in mijn stad Aleppo en ik heb het gemerkt in de meeste Arabische landen die ik heb bezocht, zoals Egypte, Libië, Tunesië en de Emiraten. Een bekende journalist in de Arabische wereld heeft me eens gezegd: ‘Deel een verhaal met iemand en je hebt er een vriend bij.’

Ik legde de ambtenaar uit dat ik de mensen verhalen wil laten vertellen, over hun ervaringen thuis en in Nederland. En er informatie over dit mooie land aan wil toevoegen. Op den duur zal mijn project een bescheiden winst opleveren die voldoende zal zijn om uit de uitkering te komen.

Hij onderbrak me met één Nederlandse zin, die mijn denken volledig heeft veranderd: ‘Wat is je plan B?’

‘Wat bedoelt u met een plan B?’

‘Welk beroep heb je nog meer geleerd behalve journalistiek?’

‘Ik werk al meer dan tien jaar als journalist! Ik kan geen ander werk doen. Ik heb nooit geprobeerd iets anders te leren.’

‘Je moet iets nieuws leren. Laat de hoop op werk als journalist maar varen. Ga leren schoonmaken bijvoorbeeld. Dat is een beroep waar je niet veel ervaring bij nodig hebt en het is trouwens goed voor vrouwen.’

Wat ik moet doen: schoonmaakwerk

Ik heb één keer geprobeerd in Haarlem in een restaurant te werken als bordenwasser. Omdat ik Engels spreek, liet de eigenaar me bestellingen opnemen. Dat mislukte omdat ik geen ervaring had met zulk werk. In Syrië moet je een opleiding van twee jaar doen voordat je klanten mag bedienen.

En zo verloor ik mijn stad voor de tweede keer. Ik weet niet waarom ik het verlies van mijn stad koppelde aan het verlies van mijn droom. De eerste keer dat ik Aleppo verloor, was ruim een maand geleden, toen Syrische regeringstroepen de stad heroverden. Ik kon niet voorkomen dat ik nu weer in huilen uitbarstte. Het voelde alsof de lucht uit de kamer verdwenen was.

Ik huilde niet omdat ik me te goed voelde om als schoonmaker te werken. Ik huilde omdat ik nooit geleerd had om schoon te maken. Ik huilde omdat ik nooit een ander beroep had willen uitoefenen dan journalist.

De ambtenaar bracht me een glas water. Ik dronk ervan zoveel ik kon, en begon in het Nederlands, zo goed en zo kwaad als dat ging. ‘Leer mij hoe ik huizen en hotels moet schoonmaken.’ In het Engels ging ik verder: ‘Ik wil geen geld meer van de overheid, ik wil weer een productief mens zijn en belasting betalen als dank en erkenning voor de bescherming als vluchteling.’

Wat heb je als vluchteling aan een uitkering, als je eigenlijk wilt werken, maar niemand je vertelt hoe je hier aan de slag kunt komen? In het Arabisch hebben we daar een parabel voor. Stel, jij hebt honger en ik geef je twee stukken brood. Eén stuk is ongeschonden, het andere stuk is aangevreten en ik vraag je van beide stukken niet te eten. Dan heb ik je dus feitelijk niets gegeven om je honger te stillen. Ik plaats jou voor een raadsel dat niet op te lossen is.

Huilend verliet ik de afspraak. Ik ging naar het huis van een vriendin en haar man, ongeveer een uur met de bus van mijn huis. Ik wilde met iemand praten over het gebeurde, ik wilde huilen in het Arabisch.

Waarom ik toch wil schoonmaken

De volgende dag kreeg ik een brief van de gemeente waarin mij gevraagd werd een training te volgen om te leren hoe ik met mijn geld moet omgaan. Hoe ik moet rondkomen van de 270 euro die ik maandelijks ontvang. Ik moest hard lachen en besloot dat ik dan toch zou leren schoonmaken.

‘s Avonds kreeg ik bezoek van mijn vriendin en haar man. Beiden zijn afgestudeerd aan de universiteit met diploma’s die internationaal erkend zijn. Ook zij moesten huilen. Ze hadden dezelfde ambtenaar bezocht als ik. Ook zij hadden hem een compleet plan voorgelegd dat hen van een uitkering moest verlossen. Dat had hij afgewezen. Nu overpeinsden we gezamenlijk hoe we konden leren schoonmaken.

We overpeinsden gezamenlijk hoe we konden leren schoonmaken

Waarom wil ik zo snel mogelijk van mijn uitkering af? Als je niet van een uitkering hoeft te leven, kun je zelf kiezen welk beroep past bij jouw kennis en ervaring. Je verandert in een persoon die door de samenleving wordt gerespecteerd.

In mijn land zeggen we dat werk toewijding is. Je werkt om te voelen dat je nog in leven bent, je levert een bijdrage aan de maatschappij. Geen uitkering ontvangen betekent ook dat je niet meer bang hoeft te zijn voor een afspraak met een gemeenteambtenaar.

Maar hoe kom je zover? Volgens mij kost het veel geld om nieuwkomers cursussen te laten volgen en nieuwe beroepen te laten leren. Ik denk dat het nuttiger is hun kennis en ervaring te onderzoeken op basis van universitaire diploma’s en getuigschriften, en hen dan een passend advies te geven.

En waarom ik doorga met schrijven

Beste lezer, ik weet dat het voorgaande je misschien een beetje boos heeft gemaakt. Ik ben immers een gast die naar jullie land is gekomen en jullie weten niet wanneer ik weg zal gaan. En omdat ik zelf ook niet weet hoe lang ik hier zal blijven, moet ik wel weten wat mijn rechten en plichten zijn.

Ik geloof dat de meeste inburgeringscursussen mij leren wat mijn verplichtingen zijn jegens dit mooie land. Dat is ook nodig. Maar ik en alle andere nieuwkomers weten niet wat onze rechten zijn.

In de acht opvangcentra waarin ik verbleef tot ik mijn afgelegen huisje kreeg, hebben veel ambtenaren van het Centraal Orgaan opvang asielzoekers met me gesproken om mij belangrijke dingen te leren. Zoals: ga niet met je schoenen op de wc-bril zitten, maak de gangen niet schoon met de brandslang, pluk geen giftige paddenstoelen in het bos, maak de konijntjes niet bang, maak de spinnen in de kamers niet dood, maak je kamer en het sanitair schoon, niet dringen in de rij voor het eten.

Maar niemand van hen heeft me geleerd wat mijn rechten zijn als vluchteling, als die er al zijn. Kan ik bezwaar maken? Kan ik in beroep? Mag ik dit artikel wel schrijven? Krijgt de gemeenteambtenaar een hekel aan mij als hij dit leest? Kan ik mijn eigen websiteproject starten?

En vindt de Nederlandse lezer mij opstandig? Moet ik wissen wat ik schreef? Of gaan jullie mij zelfs terugsturen naar mijn land? In dat geval moet ik nadenken over een beroep dat geschikt is voor mijn land.

Maar het blijft moeilijk om het beroep van journalist zomaar uit mijn hoofd te zetten. Journalistiek is een manier van denken, geen beroep om rijk mee te worden. Journalisten zijn arme sloebers, het is een beroep van opoffering. Dat heb ik vanaf het begin geaccepteerd.

Misschien moet ik toch een nieuw beroep leren om hier waardig te kunnen leven. Maar ik ga door met schrijven, in elke taal die ik ken of die ik nog zal leren. Dat heeft de oorlog in mijn land mij geleerd.

Breuken in het leven komen voor en als je je leven opnieuw moet opbouwen word je koppig van karakter. Je bent immers gered van een zekere dood. Het maakt je een gelukkig mens. Het leven heeft je immers een tweede kans gegeven en die probeer je te grijpen.

Ik ga door met voor jullie te schrijven, totdat ik ook schrijf in jullie taal. Mijn eerste artikel in het Nederlands zal nog wat krom zijn maar je zult het kunnen lezen. En als er fouten in staan, zullen jullie me helpen die te verbeteren.

Dit verhaal is vertaald uit door Jan Hoogland. Het is onderdeel van het initiatief Nieuw in Nederland. Zonder financiële bijdrage van was dat niet mogelijk geweest.

Lees ook:

Een nieuwjaarswens van jullie Syrische buurvrouw Hoe vieren jouw nieuwe Syrische buren Oud en Nieuw? Anders dan in Syrië? Dat valt wel mee. Daarom: een nieuwjaarswens voor mijn nieuwe landgenoten. Lees mijn verhaal hier terug Mek vertelt nieuwkomers niet hoe ze moeten leven, maar neemt ze op in de gemeenschap Je kunt vluchtelingen in een inburgeringsklasje vertellen wat ze moeten weten. Je kunt ook met ze gaan voetballen en ze helpen bij het zoeken van een baan en huis. Want kijk eens hoe Mekonnen Ykeallo zijn mannen helpt. Lees Greta Riemersma’s verhaal hier terug Hier verzamelen we alle verhalen én vertalingen van het initiatief Nieuw in Nederland Honderden Correspondentleden interviewen vluchtelingen over hun nieuwe bestaan in Nederland. Hun verhalen vormen de basis voor de stukken binnen het initiatief Nieuw in Nederland. Hier zetten we al die verhalen én vertalingen op een rij. Lees alle stukken hier terug