/dc-useruploads-images/befee90a7cf0448fa3492ec44ef1ff16.png)
Een van de dingen die je waarschijnlijk moet afstaan als je dementie krijgt: je rijbewijs. Uiteraard is niet meer kunnen autorijden ook een terugkerend thema onder de deelnemers van de Dementiedagboeken.
Zo vertelt Duveke (65) uit Haarlem dat ze net een Toyota Prius had gekocht. ‘En toen kreeg ik de diagnose. Bij het gesprek dat ik bij de geriater gehad had, werd ik uitgenodigd door de huisarts. [...] Hij heeft toen gezegd dat het beter was om niet meer auto te rijden.’
Duveke besloot haar auto te verkopen. ‘Ik heb een elektrische fiets gekocht waar ik nu heerlijk mee door de stad rij, dus ik ben best tevreden ermee.’
Later zou Duveke ontdekken dat niet iedereen is gestopt met autorijden. Iets wat haar een dubbel gevoel geeft. ‘Er zijn een aantal [mensen met dementie] die nog steeds autorijden en ook nog het rijbewijs hebben.’
Hoewel het vaak goed gaat, kan dat ook gevaarlijk zijn.
Het risico van te laat stoppen met autorijden
Nadien ontdekte Duveke dat er zoiets als een jaarlijkse rijtest bestaat voor mensen met dementie. Alleen had ze toen haar auto al verkocht.
En natuurlijk had ze ook haar dementie kunnen verzwijgen en doorrijden, beseft ze. ‘Maar ik vraag me af of dat verstandig is. De meeste mensen worden hier niet direct op gewezen, en dan is het vaak te laat.’
Hoewel er weinig ongelukken veroorzaakt worden door mensen met dementie, is er inderdaad een verhoogd risico op.
‘De meeste mensen worden hier niet direct op gewezen, en dan is het vaak te laat’
Dat blijkt ook uit het verhaal van een van de deelnemers. Deze persoon heeft mij toevertrouwd dat diegene door bleef rijden nadat de diagnose alzheimer gesteld was. De persoon heeft een jonge brommerrijder het ziekenhuis in gereden.
Het ongeluk was schrikken, voor beide partijen. ‘Ik heb daarop meteen besloten om mijn auto weg te doen en nooit meer een auto in te stappen,’ zegt diegene.
De rijtest voor mensen met dementie
Voor de meeste deelnemers van de Dementiedagboeken is hun diagnose al een tijd geleden gesteld. Alleen Harry (70) uit Uitgeest heeft pas sinds een maand zijn diagnose: frontotemporale dementie. Op verzoek van zijn vrouw is hij een rijtest gaan doen, vertelt hij.
Hij wil zich daarbij niet beter voordoen dan hij is. ‘Dat geeft alleen maar stress en problemen. We [Harry en zijn vrouw, red.] hebben ervoor gekozen om de lat laag te leggen en laag te houden.’
Later vertelt hij dat hij gezakt is voor de rijtest. ‘Het is aan de ene kant ook een opluchting. Want het is nu gewoon voorbij. En de man die de test heeft afgenomen, die zei van: meneer u kunt wel een tweede poging wagen, maar daar wordt het ook niet beter op. Dus ja, dan houdt het gewoon op. Ik heb ervan genoten zolang als ik het had.’
Niet iedereen met dementie zakt voor de rijtest. Ben (70) uit Elst gaf zichzelf op bij het CBR omdat hij de ziekte van Parkinson heeft. Die gaat bij hem gepaard met cognitieve achteruitgang.
Ben over zijn besluit: ‘Hoofdargument was dat de diagnose parkinson al enige jaren ervoor gesteld was. Ik wilde niet bij een ongeval betrokken raken. En dan het verwijt krijgen dat ik mijn diagnose verzwegen heb, met waarschijnlijk ook verzekeringsproblemen.’
Toch nam Ben een risico door de rijtest te ondergaan, beseft hij. ‘Afkeuring betekende onherroepelijk: weg rijbewijs. En zonder rijbewijs kan ik niet meer naar mijn damclub. En zo zijn er nog veel meer nadelen op te noemen. Mijn vrouw heeft geen rijbewijs en dat zou dus betekenen: dag auto.’
Hij eindigt zijn dagboekbijdrage met dat hij de rijtest goed heeft doorstaan. ‘Nadat de huisarts en de neuroloog hun werk hadden gedaan en mijn rijtest bij het CBR goed verlopen was, mag ik nog weer drie jaar de weg op.’
Een rijbewijs verliezen kan moeilijk zijn
Maar sommige mensen met dementie slagen niet voor de test. Dat het verlies van een rijbewijs als een zware domper wordt ervaren, merkte ik bij mijn allereerste ontmoeting met een groep mensen met dementie.
Op de vraag hoe het is om dementie te hebben, zei een dame meteen: ‘Ik baal dat ik niet meer mag autorijden. Nu kan ik niet meer golfen, iets wat ik altijd graag deed.’ Deze Els mist de mensen die ze altijd ontmoette op de golfbaan.
‘Nu doe ik alles met openbaar vervoer en de benenwagen en dat gaat prima’
Ook gehoord als een vervelende consequentie: het contact verliezen met de stichting waar je bestuurslid van bent, niet meer naar de damclub kunnen of zoals Duveke hierboven vertelt: je auto kwijtraken.
Henk (74) uit Velserbroek werkte ooit bij een autobedrijf. Zijn rijbewijs verliezen was misschien wel extra moeilijk. Hij voelde zich eerst vooral ‘boos en verdrietig,’ zegt Henk in een van zijn eerste spraakberichten. Al wil hij dat, inmiddels een half jaar later, nuanceren: ‘Nu doe ik alles met het openbaar vervoer en de benenwagen en dat gaat prima.’
En wat is het alternatief?
Als je door dementie niet meer kunt autorijden, dan is er - zoals Henk hierboven vertelt - gelukkig nog altijd de benenwagen, de (elektrische) fiets of de taxi. Nog een optie: het openbaar vervoer.
Voor sommige mensen met dementie is daarmee reizen moeilijk. Het is te complex geworden - denk aan het kopen en activeren van een ov-chipkaart, het in- en uitchecken of überhaupt je reis plannen - of gaat fysiek niet meer.
Eric (64) uit Amsterdam, die zijn ziekte beschrijft als zijn ‘vrolijke verval,’ blijft er wel op uit gaan. Soms met een speciale taxi, maar ook wel met het openbaar vervoer. ‘Als ik met de tram moet, dan neem ik een stok mee voor slechtzienden. Als ik dan sta te klungelen, komen er vanzelf mensen naar me toe om me te helpen,’ vertelt hij.
Een alternatief voor fietsen, lopen of met het ov gaan, deelt ook Luut (75) uit Roden met ons in zijn spraakdagboek. Hij gaat wekelijks naar het Odensehuis, een dagbesteding voor mensen met dementie, in het naastgelegen Groningen. Luut: ‘Ik woon in Roden, dat is ongeveer twintig kilometer van Groningen. En als ik daar kom, dan ga ik met de deeltaxi, of mijn vrouw haalt of brengt me.’
De Dementiedagboeken zijn een samenwerking tussen De Correspondent en de Dementieverhalenbank. De Dementiedagboeken wordt gesteund door twee ouderenfondsen, Sluyterman van Loo en het RCOAK.
Meer lezen:
Vier mensen vertellen je wat hun dementie betekent voor omgang met vrienden en geliefden (en wat ze eraan doen)
Hoe beïnvloedt dementie je relaties? De verhouding met je geliefde of vrienden verandert namelijk onvermijdelijk. Hoor hier wat mensen met dementie daarover vertellen, met tips!
Hoe weet je of je een vakantie in het buitenland nog aankunt met dementie?
De deelnemers van de Dementiedagboeken hebben allemaal dementie. Vandaag hebben ze het over vakantie. Ga je wel of niet? 'De eerste anderhalve week ging ik in plaats van naar het toilet de slaapkamer in, of andersom.'
Barbara (27) bepleit: laat je oma met dementie niet in de steek
De oma van fotograaf Barbara de Morree (27) heeft dementie. Dat maakt communiceren lastig, maar toch is hun band vandaag sterker dan ooit. Ik mocht mee op bezoek in het verpleeghuis, en zag hoe je in contact kan komen met iemand die door dementie ver weg lijkt.
Op de hoogte blijven:
Dit verhaal heb je gratis gelezen, maar het maken van dit verhaal kost tijd en geld. Steun ons en maak meer verhalen mogelijk voorbij de waan van de dag.
Al vanaf het begin worden we gefinancierd door onze leden en zijn we volledig advertentievrij en onafhankelijk. We maken diepgravende, verbindende en optimistische verhalen die inzicht geven in hoe de wereld werkt. Zodat je niet alleen begrijpt wat er gebeurt, maar ook waarom het gebeurt.
Juist nu in tijden van toenemende onzekerheid en wantrouwen is er grote behoefte aan verhalen die voorbij de waan van de dag gaan. Verhalen die verdieping en verbinding brengen. Verhalen niet gericht op het sensationele, maar op het fundamentele. Dankzij onze leden kunnen wij verhalen blijven maken voor zoveel mogelijk mensen. Word ook lid!
