Jaloers kijk ik vanuit Berlijn naar jou. Ik zou nu ook wel in Frankrijk willen zitten. Zelden waren de presidentsverkiezingen daar zo spannend. Vier kandidaten – van uiterst rechts naar uiterst links: Marine Le Pen, François Fillon, Emmanuel Macron en Jean-Luc Mélenchon – gaan nek aan nek, heel Europa kijkt mee, en jij zit er met je neus bovenop.

Hoe beleef je deze laatste dagen voor de eerste stembusgang van 23 april? Dat Fillon zo taai blijkt, verbaast me trouwens: Het toont de grilligheid van deze verkiezingen. Een onvoorspelbaarheid die voor jou als correspondent lastig en opwindend tegelijk moet zijn.

Wat zeggen al die verrassende wendingen over het huidige Frankrijk? Wat zien we hier eigenlijk gebeuren?

In Duitsland is ondertussen ook het een en ander aan de hand. Precies op het moment dat de Fransen komende zondag hun stembiljetten invullen, beslist de AfD in Keulen over zijn toekomst. Het jaarlijkse partijcongres dit weekend belooft een spektakel te worden.

Op het spel staat de koers van de partij. Gedelegeerden stemmen over het partijprogramma en over wie de lijst aanvoeren bij de verkiezingen in september. Al sinds waarover ik je in een eerdere mail schreef, liggen bestuursleden met elkaar overhoop. Messen worden geslepen, samenzweringen beraamd, in zakte de partij ondertussen naar tien procent.

Voorlopige climax van de machtsstrijd: Of een ultieme wanhoopspoging is de partij toch nog achter zich krijgen, of dat ze er het einde van haar carrière in de AfD mee inluidde, we zullen het binnenkort weten.

Ik ben benieuwd welk gedonder er nog meer uit Keulen komt. Toch worden de AfD-perikelen in de Duitse media overschaduwd door de Franse verkiezingen. Politiek commentatoren en regeringsleiders lijken hun adem in te houden. Hun grootste nachtmerrie: een tweede ronde tussen Mélenchon en Le Pen.

Een Parijs dat nu óók al onberekenbaar wordt, dat is wel het laatste waar Berlijn op zit te wachten

Die laatste heeft al aangekondigd een referendum over een Frexit te willen organiseren zodra ze in het Elysée zit. Maar ook Mélenchon kan rampzalig uitpakken voor de as Berlijn-Parijs. Je schreef in dat je niet graag bankier zou zijn in het Frankrijk waar hij de scepter zwaait. Ik zou ook niet graag de Duitse ambassadeur in dat land zijn.

Neem Mélenchons pamflet De haring van Bismarck: het Duitse gif uit 2015, een boekje dat in Duitsland niet onopgemerkt is gebleven. Niet alleen bekritiseert Mélenchon daarin de rigide Duitse financieel-economische politiek in Europa, wat natuurlijk legitiem is, maar het is vooral de bijtende, vijandige toon die opvalt. ‘Duitsland is, opnieuw, een gevaar,’ schrijft hij. Duitsland broedt een ‘monster’ uit.

Vanuit de Duitse politiek blijft het ondertussen opmerkelijk stil. Angela Merkel noch de ministers scharen zich achter een van de kandidaten. Een uitzondering is de sociaal-democratische minister van Buitenlandse Zaken Sigmar Gabriel, die vorige maand

Het ironische was dat Macron na die steunbetuiging juist weer wat meer afstand nam tot Duitsland. Waarschijnlijk uit tactische overwegingen: niemand wil in Frankrijk te boek staan als een marionet van Duitse belangen. De behoedzaamheid van de andere regeringsleiders is dus wel begrijpelijk. Zelfs een voorzichtige steunbetuiging kan zomaar een verkeerde kant op stuiteren. Beter is het om je op de vlakte te houden. Het is een zenuwachtig zwijgen.

In de Duitse kranten ging het deze week veel over een van de oprichters van de EU: de eerste Duitse bondskanselier Konrad Audenaur. Woensdag was het de vijftigste sterfdag van de ‘Alte,’ zoals hij door velen liefkozend werd genoemd. Een autoritaire man die veel kritiek oogstte, maar die nog steeds door vriend en vijand bewonderd wordt omdat hij Duitsland na de oorlog stevig verankerde in het democratische Westen.

Nu staan de pijlers waar Adenaur de bondsrepubliek op deed rusten – een hechte band met Amerika, de Navo als veiligheidsparaplu, Europese eenwording – allemaal onder druk. Duitsland lijkt ongekend onzeker over zijn rol in de wereld. Dat verklaart wellicht de nervositeit waarmee het land de Franse verkiezingen gadeslaat. Een Parijs dat nu óók al onberekenbaar wordt, dat is wel het laatste waar Berlijn op zit te wachten.

Hartelijke groet, Wilfred

Frauke Petry, weg? Ik kreeg mee dat er het een en ander rommelde, maar dat de inzet zo hoog was, verbaast me wel. Uit dat ik een paar maanden geleden van haar las, leidde ik af dat ze binnen de AfD niet kapot kan. Wat denk je, kan de AfD zonder haar overleven? Ik lees het graag in een volgende mail!

En ik zou het vanwege de actualiteit bijna vergeten, maar hoe vergaat het je in Berlijn? Voel je je al thuis? En heb je al kans gezien iets meer van het land te ontdekken?

Van het bestaan van het Duitse pamflet van Jean-Luc Mélenchon was ik op de hoogte.

Maar ik had niet beseft dat het zó virulent was. ‘Het gif,’ jeetje zeg. Van het Duitse optreden ten aanzien van Griekenland tijdens de economische crisis valt natuurlijk van alles te zeggen. Maar dit is toch wel van het niveau van die afbeeldingen van Merkel-als-Nazi, zoals die destijds in Athene in demonstraties werden meegedragen.

Mélenchon kan sowieso stevig uit de hoek komen. Vorige week baarde hij nog opzien met waarin hij zei dat de Fransen ‘bloed zouden gaan spugen’ als Le Pen, Fillon of Macron zou worden gekozen. Zo’n felle aanval laat weer zien dat er veel op het spel staat, zeker nu het spook van de terreur tot leven is gewekt. Dinsdag een verijdelde aanslag in Marseille; donderdag een aanslag op de Champs-Elysées in Parijs.

Hoog blijft de inzet sowieso: drie van de vier kanshebbers behoren niet tot het politieke establishment (Le Pen, Macron, Mélenchon), drie van de vier staan sympathiek tegenover Vladimir Poetin (Le Pen, Fillon, Mélenchon) en twee van de vier willen de Europese Unie opblazen (Le Pen, Mélenchon).

Denk je eens in wat dat zou kunnen betekenen! In Duitsland zien ze de ernst van de situatie wel in begrijp ik van je. Maar of dat in Nederland het geval is?

Het meest dramatische scenario zou inderdaad zijn dat Le Pen en Mélenchon doorgaan naar de tweede ronde. Met name jongeren voelen zich tot deze twee uitersten aangetrokken, Zo overweegt 29 procent van de jongeren tussen 18 en 24 jaar een stem op Le Pen. 28 procent overweegt op Mélenchon te stemmen.

Macron is dan de grote verliezer. Eerder deze week had ik kans hem kort te spreken. Hij waarschuwde toen voor een terugval op ‘ideologieën uit het verleden.’ Dat was een sneer naar het nationalisme van Le Pen en het communisme van Mélenchon.

Zelf is hij ervan overtuigd dat hij de kloof tussen links en rechts kan overbruggen. Hij vertelde me dat hij de wereld verdeelt tussen ‘conservatieven’ en ‘progressieven,’ tussen mensen die zich voor de globalisering willen openen en zij die zich ervoor willen afsluiten.

Maar in Frankrijk is dat De verkiezingen van komende zondag zijn ook een afrekening met het politieke establishment dat het land de afgelopen veertig jaar heeft bestuurd. Dat slaagde er niet in om een antwoord te vinden op de vraag waarvoor Frankrijk zich al sinds circa 1975 ziet gesteld: hoe zich te positioneren binnen een globalisering waarin het neoliberalisme dominant is?

Tot die tijd vertrouwde het land op zijn étatistische traditie, maar al heel lang knaagt het besef dat dat niet langer voldoet. Dankzij de permanente zetel in de Veiligheidsraad houden de Fransen de schijn op – maar het besef niet langer normstellend in de wereld te zijn, leidt tot aan defaitisme grenzende verlamming.

‘De wereld is geen fijne plaats. Dan moet je geen geit in stelling brengen, maar een leeuw’

Je ziet het terug in het legendarische pessimisme van de Fransen. Uit jaarlijkse enquêtes die het politieke onderzoeksinstituut CEVIPOF doet, blijkt dat het vertrouwen in de toekomst notoir laag is. De gemiddelde Fransman is somberder dan de doorsnee Irakees. Ook is er een grote groep van circa 30 procent die niet langer gelooft dat een politieke machtswisseling het verschil kan maken. Bijna 90 procent van de Fransen is van mening dat politici zich niet om de zorgen van de gewone man bekommeren. Slechts elf procent heeft vertrouwen in de gevestigde politieke partijen. Dat verklaart iets over de populariteit van politieke outsiders als Le Pen, Macron en Mélenchon.

Afgelopen woensdag was ik nog even bij een bijeenkomst van Benoît Hamon, op de Place de la République. De kandidaat van de Parti Socialiste was vrijwel onzichtbaar gedurende de campagne. Hij deed zijn best, zong de lof van het mosaic sublime dat Frankrijk was, een verwijzing naar de veelkleurigheid.

Maar de waarheid is dat Hamon vecht om boven de 5 procent van de stemmen te eindigen. Haalt hij dat niet, dan moet de PS een deel van de campagnesubsidie van de Franse overheid terugbetalen. Dat kan in de miljoenen lopen.

Veel mensen die ik ter plekke sprak, geloofden er nog maar half in. Sommigen zeiden een stem op de antikapitalistische Mélenchon te overwegen. Het lijkt de enige manier waarop links nog een kans kan maken komende zondag.

Ik zou zeggen: hou Fillon in de gaten. Hij is ondergewaardeerd. De affaires waar hij in verwikkeld is, vooral die wat betreft spookbanen voor zijn vrouw en kinderen, hebben hem beschadigd, maar ik gok dat veel rechtse stemmers zondag hun neus dichtknijpen en een kruisje achter zijn naam zetten.

Er heerst een revolutionaire stemming in Frankrijk momenteel, tegelijk zijn de Fransen zeer gehecht aan orde en autoriteit. Ik merkte het aan de Marokkaans-Franse kruidenier bij mij op de hoek. Hij vertelde me dat hij Fillon ging stemmen.

Dat verbaasde me, want Fillon ziet de wereld in termen van een beschavingsoorlog tussen het Westen en de islam. Dat was allemaal maar voor de bühne, meende de kruidenier. ‘De wereld is geen fijne plaats,’ verklaarde hij zich. ‘Dan moet je geen geit in stelling brengen, maar een leeuw.’

We gaan het zien. Ik ben benieuwd in welke wereld we maandag wakker worden. Allicht tot volgende week!

Marijn

Lees ook:

De Fransen kiezen binnenkort een nieuwe president. Dit moet je weten over de kandidaten en hun plannen De verkiezingen in Frankrijk en Duitsland bepalen de toekomst van Europa. Daarom mailen wij elkaar het komende jaar vanuit Parijs (Marijn) en Berlijn (Wilfred). Deze keer: ook in Frankrijk groeit het populisme. Wat betekent dat voor de toekomst van de EU? Lees de briefwisseling hier terug Wij mailen over de Duitse en Franse verkiezingen. Die bepalen de toekomst van Europa De verkiezingen in Frankrijk en Duitsland bepalen de toekomst van Europa. Daarom mailen wij elkaar het komend jaar vanuit Parijs en Berlijn. Deze keer: hoe het nationalisme in beide landen de verkiezingen vormgeeft. Lees de briefwisseling hier terug Dit Franse stadje laat zien wat er gebeurt als het Front National wint Het Noord-Franse stadje Hénin-Beaumont geldt als de proeftuin van het Front National, dat er sinds 2014 de scepter zwaait. In een indringend boek beschrijft een oppositielid hoe het FN er iedereen met een andere mening - ambtenaren, journalisten - de mond snoert. Lees het stuk hier terug