Als je het vreemde soepje van hedendaags rechts in Amerika inkookt tot een soort bouillonblokje, kom je uit bij het idee dat dingen niet samenhangen met andere dingen.

Dan denk je dat mensen niet in verbinding staan met andere mensen en dat ze daarmee nog beter af zijn ook.

De kernwaarden zijn individuele vrijheid en individuele verantwoordelijkheid: ieder voor zich.

Uit dat ideaal komen allerlei onlogische ideeën voort. Bijvoorbeeld: dat feiten losstaande producten zijn die je naar eigen inzicht kan fabriceren en inzetten.

We noemen deze moderne ideologie het conservatisme. Hoewel ze in feite een bizar soort vrijheidsdenken is waarin sommige veel mildere stellingen van conservatieve denkers uit het verleden worden omgedraaid. ‘De samenleving bestaat niet,’ zei in 1987 al.

De rest van dat beroemde citaat wordt minder vaak aangehaald: ‘Wel is er een levend wandtapijt van mannen en vrouwen en mensen, en de schoonheid van dat tapijt en de kwaliteit van ons leven wordt bepaald door de vraag in hoeverre wij bereid zijn de verantwoordelijkheid voor onszelf te nemen en minder fortuinlijke mensen een helpende hand toe te steken.’

In dat interview, in het tijdschrift Women’s Own, zat Thatcher al op de grens tussen het oude conservatisme – ‘We zijn allemaal met elkaar verbonden in een kwetsbaar weefsel dat kan bezwijken als de overheid zich er te veel mee bemoeit’ – en het nieuwe conservatisme: ‘Te veel kinderen en mensen groeien op met het idee dat de overheid al hun problemen moet oplossen.’

Op zeker moment is de balans definitief omgeslagen van ‘Overheidssteun moet niet in de plaats komen van sociale banden’ tot ‘Laat die anderen maar doodvallen met hun problemen.’ Of, zoals een bekend cowboyliedje luidt:

De fantasie van rechts: een cowboy

De cowboy is dan ook dé Amerikaanse verbeelding van die ideologische isolatiedrang. Hoewel het archetype van het zelfredzame individu – net als de huidige obsessie van rechts voor wapens – niet eens zozeer wortelt in de Amerikaanse geschiedenis, maar meer in de fantasieversie van de geschiedenis die we kennen uit westerns uit de tijd van de Koude Oorlog.

De solitaire mens neemt niet en hij geeft niet. Hij moet niets hebben van sociaal gedoe. Hij regelt het zelf wel

Het Amerikaanse westen was namelijk inheems land dat de Amerikaanse regering aan kolonisten toewees. Het werd voor ze schoongeveegd door het Amerikaanse leger, er kwam een heel netwerk van door de regering gesubsidieerde spoorwegen en er waren allerlei waterprojecten en andere grootschalige coöperatieve inspanningen.

Dat heeft allemaal heel weinig te maken met cowboys uit de spaghettiwesterntrilogie van maar dat maakt niets uit – een cowboysilhouet tegen een ondergaande zon ziet er gewoon goed uit, of het nu Ronald Reagan of de Marlboroman is. Die cowboy, die solitaire mens neemt niet en hij geeft niet. Hij moet niets hebben van sociaal gedoe. Hij regelt het zelf wel.

En die cowboy is géén vrouw

Het beeld dat hierbij hoort is altijd mannelijk, want vrouwen zijn in dit wereldbeeld te veel bezig met de boel bij elkaar te houden en verbonden smeden in plaats van vechten of vluchten.

Sterker nog, de soms als inconsistent beschouwde wens van conservatieven om de seksualiteit van de vrouw in het algemeen en haar voortplantingsgedrag in het bijzonder te reguleren, is alleen inconsistent als je vrouwen als mensen beschouwt. Beschouw je ze als een niet nader gespecificeerd onderdeel van de natuur, dan is hun lichaam net als de rest van die natuur vrij toegankelijk voor iedere man.

Clarence Thomas, een van de rechters van het Amerikaanse Hooggerechtshof, die alle pleidooien tien jaar lang zwijgend had aangehoord, De vraag was of het personen die zijn veroordeeld wegens huiselijk geweld verboden mag worden vuurwapens te bezitten of dat dit een schending van hun rechten is.

Het recht op vuurwapenbezit leunt zwaar op het cowboyethos, waarin wapens geweldig nuttig zijn om jezelf te beschermen tegen slechteriken en je recht kogels af te vuren zwaarder weegt dan het recht van anderen niet doorboord te worden.

Helaas kunnen maar heel weinig Amerikanen zichzelf beschermen door een succesvol gebruik van vuurwapens. Of je moet de bijna 66 procent van de vuurwapendoden die zelfmoorden betreffen beschouwen als een trieste, aparte vorm van zelfbescherming.

Maar de isolatie-ideologen zijn niet geïnteresseerd in die feiten, of in het feit dat de meeste Amerikaanse vrouwen die vermoord worden door hun levenspartners sterven door vuurwapengeweld.

Kijk maar naar Mitt Romney en Donald Trump

Maar goed, ik had het over cowboys. Literatuurwetenschapper Jane Tompkins beschrijft in hoe daden in westerns boven woorden gaan, en een zwijgzame versie van mannelijkheid boven communicatieve vrouwelijkheid.

Zo komt Tompkins tot de volgende conclusie: ‘Niet spreken getuigt van zelfbeheersing, niet alleen op het gebied van iemands gevoelens, maar ook op dat van zijn fysieke grenzen. De man […] handhaaft uit alle macht de grens tussen hemzelf en de wereld. (Het is passend dat het ultieme controleverlies in de western plaatsvindt als de ene man gaten in het lichaam van een ander schiet.)’

Deze angst voor penetratie en het droombeeld van isolatie staan ook centraal in de xenofobische hang naar het sluiten van grenzen. Met andere woorden: je bent pas echt vrij als je je loskoppelt van anderen, en sterke schuttingen maken goede buren, vooral op de grens tussen Amerika en Mexico.

Je bent pas echt vrij als je je loskoppelt van anderen, en sterke schuttingen maken goede buren

En zo kom ik op Mitt Romney en Donald Trump, die zich allebei in de vrije markt hebben gezet als cowboys op de prairie, hoewel ze allebei rijk geboren zijn. Romney op mensen ‘die afhankelijk zijn van de overheid, die geloven dat ze slachtoffers zijn, die geloven dat het de verantwoordelijkheid van de overheid is om voor ze te zorgen, die geloven dat ze recht hebben op gezondheidszorg, voedsel, onderdak en noem maar op.’

Belastingen staan voor verbondenheid, voor wat we allemaal geven voor het collectieve welzijn. Deze specifieke vorm van gedeelde belangen wordt al meer dan dertig jaar weggezet als een vorm van onderdrukking, in elk geval sinds Ronald Reagan zich in zijn inaugurele rede bekreunde over een ‘belastingstelsel dat succes bestraft.’

De verspreiding van deze rechtse belastinghaat is versterkt door het voorwendsel dat belastingen naar leeglopers en bijstandsfraudeurs gaan, die tegen het conservatieve idee van onafhankelijkheid ingaan, in plaats van naar dingen waar conservatieven van houden (zoals het grootste leger ter wereld) of systemen die iedereen nodig heeft (zoals wegen en bruggen).

Deze haat jegens afhankelijkheid kwam ik tegen in een onlinediscussie over de politie, die in april een dakloze had gedood in San Francisco. Na ruim honderd tamelijk beschaafde bijdragen ging iemand helemaal los met de volgende opmerking:

‘Ik word niet goed van jullie. Jullie denken dat daklozen die niet voor zichzelf kunnen zorgen en door hun familie aan ons, de belastingbetalers, zijn overgelaten om voor te zorgen, dat die vrijheid hebben. Als je niet meer voor jezelf kunt zorgen en van anderen verwacht dat ze jouw last op zich nemen, ben je je vrijheid kwijt. Zie dat nou eens in.’

Dezelfde reaguurder zei verderop in de discussie: ‘Heb je ooit schulden gehad? Dan is je vrijheid weg. Je bent iemand iets schuldig. Dat noemen we verantwoordelijkheid.’

Iedereen op dat buurtforum, ook degene die dit schreef, was waarschijnlijk huur schuldig aan een huisbaas of hypotheekbetalingen aan een bank, waarmee ze dieper in de schulden zaten dat de daklozen in hun tentjes. Als je in een Amerikaanse stad woont, profiteer je ook nog eens van allerlei diensten als waterleiding en riolering en de organisaties die daarover gaan, en dan zijn er ook nog verkeerslichten en verkeersregels en bouwvoorschriften. Allemaal dingen die betaald worden uit belastingen. Maar als je vergeet wat het collectief je geeft, kun je het gevoel krijgen dat je het niets verschuldigd bent en jezelf wel kunt redden. Dit alles zou de tirade van die reaguurder tenietdoen als de punten daarin niet zo overbekend waren.

Dit is de retoriek van de moderne conservatieven: vrijheid is een luxe die te koop is voor geld; geld krijg je door te werken; mensen die niet werken, om wat voor reden dan ook, verdienen geen vrijheid. Als vrijheid en onafhankelijkheid het ideaal zijn, is afhankelijkheid niet alleen iets om te minachten, maar om diep te haten.

Ayn Rand schreef in haar roman die één grote lofzang op het vrije ondernemerschap is, dat afhankelijke mensen parasieten en plunderaars zijn. ‘We willen niet dat het veiligheidsnet een hangmat wordt waarin mensen die heel goed tot werken in staat zijn een afhankelijk en zelfgenoegzaam leven gaan leiden,’ zei een van Rands bewonderaars, te weten Paul Ryan, de voorzitter van het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden.

Wat er mist aan deze ideologie

Moderne conservatieven zouden misschien wensen dat ieder mens een eiland is, maar niemand is honderd procent onafhankelijk. Mensen zijn knooppunten in een gigantisch collectief brein.

Je kunt niet overleven zonder lucht, je hebt jezelf niet gebaard en je kunt jezelf niet begraven. Je ingewanden zitten vol micro-organismen die je nodig hebt voor de vertering van alle planten en dieren die je nodig hebt om te overleven – en die hoogstwaarschijnlijk door anderen zijn geteeld.

Er is, natuurlijk, wel zoiets als een samenleving, en daar sta je middenin. Daarbuiten, daarbinnen, daaronder, daarboven, daaromheen en binnen in ons bestaat ook nog zoiets als het milieu: de ecosystemen waarbinnen onze sociale systemen bestaan en vaak mee botsen.

Bewustzijn van het milieu gaat uit van de onderlinge afhankelijkheid en verbondenheid van alles. Dat kan neerkomen op prachtige symbiosedromen als je het hebt over een bepaalde yuccasoort die alleen door een bepaalde mot bestoven kan worden en de larven van die mot die de zaden van diezelfde yucca eten.

Maar dat kan ook neerkomen op een nachtmerrie als het gaat om giftige polychloorbifenylen die op de Noordpool terecht zijn gekomen, waar ze belanden in moedermelk en carnivoren die bovenaan staan in de voedselketen, zoals ijsberen.

die in 1869 door natuurpark Yosemite wandelde, zei het zo: ‘Als je één ding op zich probeert te bekijken, zie je meteen dat het samenhangt met al het andere in het heelal.’

En dat maakt de isolatie-ideologie onhoudbaar

Dit traditionele wereldbeeld, dat lange tijd conservatief werd genoemd en sterk contrasteerde met het liberale individualisme, kan mystiek of spiritueel gevonden worden. Wat niet meer kan, is ontkennen dat de bijbehorende omschrijving van natuurlijke systemen klopt.

Als je de wolven in het natuurpark Yellowstone uitroeit, groeit de elandpopulatie, waaronder veel andere planten en dieren zullen lijden. Als je akkers besproeit met dood je ook vogels, de natuurlijke bestrijders van veel insecten en knaagdieren.

Dat alles met elkaar verbonden is, is problematisch voor de ideologie van het isolationisme. Het botst ook met het recht op maximale individuele vrijheid, de vrijheid om geen last te hebben van de behoeften van anderen.

De ideologie van de isolatie is vervolgens alleen vol te houden door in extremen te treden

Daarom ontkennen moderne conservatieven ook zo hardnekkig dat er een ecologisch samenhang bestaat. En weigeren ze te erkennen dat je niet zomaar een element aan een omgeving kunt toevoegen of onttrekken zonder het geheel te veranderen.

Helemaal problematisch wordt het bij klimaatverandering. Dat toont overduidelijk de idiotie van het individualistische denken aan. Ideologen van de zelfredzaamheid moeten dan ook niets hebben van het idee dat er een rem moet komen op productie en consumptie, dat er gereguleerd moet worden, dat industrie en overheid moeten samenwerken en dat er internationaal ook samenwerkingsverbanden moeten komen.

Illustratief is het historische stuk dat Naomi Klein in 2011 schreef ‘Wat ik vooral hoor,’ meldt Klein vanaf een conferentie, ‘is [...] dat klimaatverandering een Trojaans paard is, bedacht om het kapitalisme af te schaffen en het te vervangen door een soort ecosocialisme.’

Nu is er sindsdien iets veranderd. Klimaatverandering is een feit geworden dat steeds moeilijker te ontkennen valt. Dus ontkennen de onafhankelijkheidsideologen in plaats van onze verantwoordelijkheid voor het probleem de mogelijkheid dat we er samen iets aan kunnen doen. ‘Klimaatverandering vindt toch wel plaats,’ ‘De vraag is of de federale overheid daar iets aan kan en moet doen. Ik zou willen aanvoeren dat de federale overheid, met al haar belastingen en regulering, dat helemaal niet kan.’

Natuurlijk kan de overheid dat wel, maar Ryan heeft liever dat het niet gebeurt en daarom ontkent hij dat menselijke impact een oorzaak is en menselijke oplossingen een remedie kunnen zijn.

De ideologie van de isolatie is vervolgens alleen vol te houden door in extremen te treden. Je begint met het ontkennen van sociale en ecologische systemen en je eindigt met het ontkennen van zaken die deel uitmaken van een netwerk van relaties tussen taal, de fysieke werkelijkheid en bevindingen die gereguleerd worden door regels op het gebied van bewijsvoering, waarheid, grammatica, woordbetekenis en ga zo maar door. Je ontkent de relatie tussen oorzaak en gevolg, bewijs en conclusie, of je beschouwt ze hoogstens als producten op de vrije markt, die iedereen naar eigen smaak kan produceren en consumeren. Je dereguleert betekenis.

Absolute vrijheid betekent dat je elke waarheid kunt hebben die je maar wilt en isolationisten houden van waarheden die het vrijemarktfundamentalisme gaande houden. Je kunt doen wat een niet nader genoemde senior adviseur (waarschijnlijk Karl Rove) deed toen hij in een krankzinnige vlaag van dat typische triomfalisme uit het Bushtijdperk tegen schrijver Ron Suskind zei: ‘We zijn een wereldrijk geworden en als wij iets doen, creëren we onze eigen werkelijkheid.’

De werkelijkheid is in dit wereldbeeld een product dat onderhevig is aan de regels van de markt of het militaire apparaat, en als je de markt domineert of het wereldrijk beheerst, kan jouw werkelijkheid alle andere opties wegduwen. ‘Vrijheid’ is het zoveelste woord voor een situatie waarin je opties nergens meer door worden ingeperkt. En zo slaat de isolationistische ideologie om in nihilisme, waarbij de aarde en de meeste levende wezens daarop worden verwoest met een zelfvertrouwen dat voortvloeit uit absolute loskoppeling van alles en iedereen.

Dit verhaal verscheen eerder in en is vertaald uit het Engels door Inge Pieters en bewerkt door De Correspondent voor deze publicatie.

Update 29-7-2017: Omdat een eerder kop en introductietekst te generiek waren, zijn deze aangepast. Een ontbrekend voorbeeld is weer toegevoegd.

Meer over de Afhankelijkheidsverklaring:

Hier werken we aan een Afhankelijkheidsverklaring We werken op De Correspondent aan een Afhankelijkheidsverklaring, omdat er duizenden touwtjes lopen tussen alle mensen, dieren en planten, dwars door de millennia. Als we dat vergeten, werken we onszelf in de nesten. Hier vind je alle essays uit de serie terug. Lees alle verhalen hier terug Verzet je en hou vol: het verliezen van hoop is geen optie Geloof in je eigen kracht en invloed. Want de geschiedenis leert dat zelfs de allerkleinste daden van verzet nog tientallen jaren kunnen doorwerken. Lees het verhaal van Rebecca Solnit hier terug