Ze stonden er toch maar. Rutte, Buma, Pechtold en Segers. Vier tinten blauw, vier saaie dassen. Toch dwongen zij mijn bewondering af.

Zij stonden daar namens de laatste vier partijen die niet voor de oppositie kozen. Zij hebben het geduld van een handwerkcollectief opgebracht om hun tegenstrijdige wensen

Mooi is het niet, samenhangend evenmin. Er zit een soort optimisme van de wanhoop in, vertrouwen met een kleine v.

Dit is waar het Nederlandse bestel in 2017 toe in staat is. We kunnen wel een gat in de dag dromen over een ander kiesrecht, vrij baan voor het volk, maar dit is wat we hebben.

Niet één zin blijft hangen

Zelfs de inleiding is geen document, maar een collage. Alsof zij op dag 193 afspraken dat er geen groot tekstschrijver overheen mocht. ‘Klein is meer,’ had iemand ergens gelezen. Niet één zin blijft hangen. Laat staan een idee.

Kozen zij al gevend en nemend voor bescheidenheid als zelfportret? Wie weinig belooft, valt allicht af en toe mee.

En dan toch een beetje opscheppen af en toe. Over onze klimaatambities ‘in de Europese voorhoede,’ maar er niet de maatregelen bij leveren. Konden we het niet over eens worden, en zouden de mensen toch niet pikken. Het kabinet wil vergroenen, maar bedrijven, die het meeste vervuilen, hoeven daar straks verreweg het minste aan bij te dragen.

Wie weinig belooft, valt allicht af en toe mee

Opgeven over ‘investeren in de zorg,’ maar intussen de grootste bezuinigingen zoeken in het beperken van de kosten in de zorg. Zelfs de wijkverpleging, die de volle lading van ouderen die thuis blijven wonen opvangt, moet inleveren.

Het beleid van Rutte dat Rutte terugdraait

Het is opvallend dat Rutte III heel wat beleid van Rutte I en II terugdraait of verzacht. Maar dat wordt natuurlijk niet hardop gezegd - dat is ook lastig voor zo’n premier die doorgaat.

Eerdere zware bezuinigingen op defensie, diplomatieke posten in het buitenland, cultuur, werk voor mensen met een beperking, ze worden deels teruggedraaid. Zonder schulderkenning, zonder toe te geven dat de schade groter is geweest dan de omvang van die bezuinigingen.

Zelfs de aanslagen op ontwikkelingssamenwerking worden deels goedgemaakt. Al is dat vooral optisch, want bijna alles wat wordt gezegd in het hoofdstuk over Nederland en de wereld staat in het teken van het indammen van de migratie richting Europa.

Een van de weinige pijlers: houd migratie tegen

Wat dat betreft kunnen Geert Wilders en Thierry Baudet tevreden zijn met dit regeerakkoord. Het is misschien niet hun taal, maar wel hun gedachtegoed dat die buitenland-paragrafen doordesemt.

Houd ze daarginds. Het is een van de weinige pijlers onder het overeengekomen beleid. Voor het overige is dit geduldig in elkaar gevlochten programma een boodschappenlijst van deeloplossingen voor deelproblemen.

Dit programma is een boodschappenlijst van deeloplossingen voor deelproblemen

Klimaat had het dominerende thema kunnen zijn, daar is alle aanleiding voor. Wilden twee van de vier niet. Dus ook daar werden een paar losse maatregelen voorgesteld, nuttig, nodig, maar er mocht vooral geen samenbindend wervend pakket van worden gemaakt. De kiezers zouden het eens merken.

De mensen centraal? De klanten, zeker

Na alle lekken van de laatste dagen en het hele verhaal een paar keer te hebben doorgelezen, en de vier te hebben aangehoord, is me duidelijk dat zij niet zijn toegekomen aan gedachten over hun eigen rol, over wat de politiek er de laatste decennia van heeft gemaakt.

Niet de Haagse cijfers, maar het leven van de mensen in het land, zeggen zij. Daarbij vergeten zij dat dat leven van al die aardige, hardwerkende Nederlanders in hoge mate is beïnvloed door een politieke generatie die de overheid als een bedrijf is gaan behandelen, en de burgers als klant.

De vier beloven nog meer ict, en als het meezit betere ict-systemen om de burgerklant te bedienen. Zij hebben dus nog steeds de boodschap niet in hun systeem opgenomen dat de burger geen klant wil zijn, en niet nog een gladdere wachtrij voor nóg een callcenter wil ervaren.

Wat niet wordt uitgelegd

Alle vier coalitiebouwende mannen zijn door en door aardige, fatsoenlijke medeburgers, daar steek ik m’n hand voor in het vuur. Maar het is hun niet gelukt een mate van gezamenlijke zelfreflectie op te brengen die veel meer vertrouwen zou wekken dan een half procentpunt koopkracht erbij.

Dat steekt temeer daar de tijdenlang besproken Grote Vereenvoudiging van het belastingstelsel niet eens wordt aangekondigd, laat staan aangepakt. Het CDA-idee van een vlaktaks, een gelijk belastingtarief voor alle inkomens, wordt zo’n beetje ingevoerd - zonder verdere uitleg.

Het bedrijfsleven wordt financieel gefaciliteerd, terwijl de coalitie zegt belastingontwijking aan te pakken

Evenzeer zonder argumentatie wordt het (internationale) bedrijfsleven financieel gefaciliteerd, terwijl de coalitie zegt dat ze belastingontwijking aanpakt.

Hoe vaker de middenklasse mondeling wordt geaaid, hoe meer mensen daar in geloven, moet Mark Rutte denken. Het zal van voordeur tot voordeur schelen of dat mee- of tegenvalt. Maar daarover gaat het niet als mensen zich niet gezien voelen.

Had het nationale fatsoensoffensief van Sybrand Buma, waar niemand echt tegen zal zijn, niet steviger gestaan als de impliciete neoliberale strekking van een deel van de belastingmaatregelen achterwege was gebleven?

Afschaffing dividendbelasting, was dat acuut nodig? Of is het alleen leuk voor buitenlandse investeerders?

Wat voor samenleving willen deze vier?

Een hele lijst van die maatregelen is best nuttig. Het zijn appels en peren die niet per se optelbaar zijn. Ze hadden alleen zoveel meer vertrouwen ingeboezemd als de vier er in waren geslaagd een idee over onze beschaving uit te dragen, over onze parlementaire democratie en onze democratische rechtsstaat.

Dat is geen kwestie van visie, iets voor de oogarts. Het is waar de politiek voor is. Het is het fundament onder alle keuzes waar vervolgens over moet worden onderhandeld. Dat fundament ontbreekt. Zoals ook het besef ontbreekt dat ‘Den Haag’ de laatste twintig jaar meer schade aan die basis heeft toegebracht dan goed is.

Juist nu er weer groei en een kans op welvaart is, hadden de vier mannen in ’t blauw die mogelijkheid moeten aangrijpen om weer gemeenschappelijke grond droog te leggen. Iedere dag biedt kansen dat alsnog te doen.

In mijn Politiek Dagboek probeer ik achtergrond te geven bij het nieuws over politiek en democratie. Het zijn persoonlijke notities bij de actuele gang van zaken. Volgende week kan de invalshoek weer anders zijn.

Wil je op de hoogte blijven van mijn artikelen? Elke zaterdag mail ik een Politieke Weekbrief waarin ik samenvat wat me de afgelopen politieke week opviel en wat er staat te gebeuren, in Nederland, Europa en de VS. Wil je die ontvangen en mijn Politieke Dagboeken en andere verhalen in je inbox krijgen? Meld je dan aan! Schrijf je hier in!

Meer lezen?

Als je toch defensie hebt, doe het dan eerlijk Na het schokkende rapport over het dodelijke mortierongeluk in Mali lijkt het in Den Haag te gaan over de positie van demissionair minister Hennis. Belangrijker is de oorzaak: de materiële en mentale kaalslag bij Defensie. En dus de discussie of Nederland een serieuze krijgsmacht wil. Politiek Dagboek over onze rol op het wereldtoneel. Lees mijn verhaal hier terug Onze gezondheid wordt bewaakt door de minister van boerenzaken Nederland houdt van alles en iedereen. Maar het verkiest als het er op aankomt het boeren- en exportbelang boven de gezondheid van mensen. Kan daar eindelijk eens een politiek debat over komen? En een werkelijk onafhankelijk toezicht? Politiek Dagboek over een Hollandse afwijking. Lees mijn verhaal hier terug